مراسم رونمایی از کتاب فریاد خاموش در اصفهان

مراسم رونمایی از کتاب فریاد خاموش
و
تجلیل از فعالان معلول در عرصه فرهنگ

دوشنبه 21 آبان 1397 به مناسبت هفته کتاب اصفهان، اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان با همکاری اداره بهزیستی استان اصفهان، انجمن روشن بین و جامعه معلولین اصفهان، مراسمی در سالن اجتماعات بهزیستی در فلکه خواجو برگزار کردند. یکی از برنامه‌های این مراسم رونمایی از کتاب «فریاد خاموش» تألیف مریم آقانوری بود که در دفتر فرهنگ معلولین آماده‌سازی شد و توسط انتشارات توانمندان منتشر گردید.
مباحث مختلفی درباره کتاب و فضای فرهنگی اصفهان و فرهنگ معلولین در این مراسم گفته شد. و آقایان امیر هلاکوئی سرپرست اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان؛ مهدی رئیسی مسئول کتابخانه تخصصی نابینایان ولی عصر اصفهان؛ آقای فیاض معاون توانبخشی اداره بهزیستی استان اصفهان سخنرانی کردند. و در پایان به رونمایی از کتاب خانم آقانوری پرداخته شد.
قرار بود در این مراسم آقای محمد نوری مدیر دفتر فرهنگ معلولین صحبت کند ولی به دلیل ضیق وقت فرصت پیدا نشد، صحبت‌های ایشان را هم در همین گزارش می‌آوریم.

سخنرانی‌ها

امیر هلاکوئی
ابتدا امیر هلاکوئی سرپرست اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان درباره کتاب و کتابخوانی و کتابخانه سخن گفت و سه مرز قرمز را بین این سه را معرفی کرد. اولین مرز در آیه ۹ سوره زمر مشخص شده (آیا کسانی که می دانند و کسانی که نمی‌دانند، مساوی هستند) خداوند با این آیه تفاوت بزرگی بین کسانی که آگاهی و دانش دارند با کسانی که فاقد علم و آگاهی هستند قائل شده‌اند، مرز دوم، آگاهی است که شامل موضوعات و مسائل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است و تمام آسیب‌های اجتماعی نشأت گرفته از ناآگاهی افراد است و مرز سوم ارتباط دارد بین فرهنگ سازی و تمدن سازی و ما اعتقاد داریم تمدن‌های قدیم و نوین ناشی از فرهنگ‌های قدیمی و نوین هستند.
کتاب و کتابخوانی یکی از مولفه‌های بزرگ برای تعیین این مرزها است. همیشه باید کتاب در دسترس مردم باشد و این موضوعی است که مقام معظم رهبری نیز به آن تأکید نموده‌ است. اما طبق آخرین آماری که نهاد کتابخانه در سال ۹۴ منتشر کرد تنها ۲۰ درصد از مردم به کتابخانه‌ها دسترسی دارند و این وضعیت مطلوب نیست.
یکی از باب‌های جدایی ناپذیر فرهنگ کتاب است و اگر کشور ما به اسم کشوری متمدن شناخته می شود به دلیل بخش‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و تاریخی است و مهم‌تر از همه کتاب‌هایی است که نویسندگان، دانشمندان و فرهیختگان ما از خود به جای گذاشته‌اند و همین‌طور کتابخانه‌های قدیمی ایران که متأسفانه به مرور زمان از بین رفته‌اند.

مهدی رئیسی
مهدی رئیسی مسئول کتابخانه تخصصی نابینایان ولی عصر اصفهان، فعالیت‌های یازده ساله این کتابخانه را گزارش داد ثمره این یازده سال را جمع‌آوری ۱۴ هزار عنوان کتاب صوتی دانست و گفت ما دارای یکی از بزرگترین آرشیوهای صوتی کشور هستیم.
این کتابخانه به جمع‌آوری کتب صوتی و سرویس‌دهی به نابینایان می‌پردازد و تا کنون ۱۲ هزار ساعت کتاب صوتی تهیه شده و در اختیار اعضا قرار گرفته است. همچنین مدیریت این کتابخانه یک آرشیو ۴۵ هزار عنوانی از کتاب الکترونیکی تهیه کرده است که با همکاری دانشگاه اصفهان این آرشیو تهیه شده است و در دسترس پژوهشگران و دانشجویان قرار گرفته است. نیز حدود ۷۲۰۰ عنوان کتاب مذهبی که در اختیار کارشناسان منابع قرار گرفته و به زودی به آرشیو این کتابخانه اضافه می شود.

سید اصغر فیاض
فیاض معاون توانبخشی اداره بهزیستی استان اصفهان، درباره انجمن‌ها و خیریه‌ها و نهادهای مردمی نقش مهمی که در پیش برد اهداف بهزیستی و کمک به افراد تحت پوشش بهزیستی دارند ، سخن گفت و تأکید کرد: بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی که بحث برون سپاری فعالیت‌های اجتماعی دولت به بخش غیر دولتی را مطرح می کند ۹۰ درصد این مهم در استان انجام شده و انجمن‌ها در بحث‌های اجتماعی، اقتصادی و به ویژه فرهنگی از بهزیستی پیشی گرفته اند. بر اساس آمار سال ۹۰ بالغ بر ۲۴۰ هزار نفر معلول در اصفهان داریم که در حال حاضر حدود ۱۲۰ هزار معلول تحت پوشش بهزیستی هستند و از این تعداد ۸۳۶۴ نفر از آنها را افراد نابینا و کم بینا تشکیل می دهند. او درباره خدمات بهزیستی به معلولین هم نکاتی مطرح کرد.

محمدنوری
سخنرانی مدیر دفتر فرهنگ معلولین با عنوان اهمیت کتاب برای جامعه معلولان آماده شده بود ولی فرصت ارائه پیدا نکرد. متن این سخنرانی چنین است:
بعضی گفته‌اند دوره کتاب به سر آمده و با وجود رسانه‌هایی مثل اینترنت، نیاز به کتاب تمام شده است. اما این سخن درست نیست کتاب مثل اکسیژن برای انسان یک ضرورت دائمی است و هیچ زمانی وجود نخواهد داشت که نیاز به کتاب وجود نداشته باشد. اما با اختراعات جدید، آمدن اینترنت، کامپیوتر و شبکه‌های مجازی، شکل عرضه کتاب عوض شده است؛ قبلاً کتاب به روش کاغذی و نوشتاری عرضه می‌شد، الآن به شکل دیجیتالی و الکترونیکی یا به شکل گویا محتوا همان است و تغییری در محتوا نشده، بلکه آنچه عوض شده، شکل ارائه و روش تولید آن محتوا است. همان‌طور که در گذشته‌های دور که کاغذ نبود نوشته‌ها را روی پوست حیوانات یا روی سنگ یا روی پوست درختان می‌نوشتند و با اختراع کاغذ همان محتوا روی کاغذ عرضه شد.
بنابراین کتاب یک محتوای فکری است، در واقع کتاب تفکرات و اندیشه‌های آدمی است که همواره همراه انسان است؛ چون فکر و اندیشه را نمی‌توان از انسان حذف کرد، اگر اندیشه و تفکر از جامعه انسانی حذف شود، در واقع انسان نابود شده است چرا که انسان بدون تفکر انسان نیست.
انسان تفکرات خود را در قالب کتاب مطرح و عرضه می‌کند؛ اما با پیشرفت در هر دوره شیوه عرضه و روش تولید متفاوت است ولی محتوا هیچ‌گاه از بین نمی‌رود.
کارکردها و نقش‌های کتاب برای معلولین: از کودکی و کلاس دوم دبستان شعر عباس یمینی شریف را به ما یاد دادند که می‌گوید:
من یار مهربانم
دانا و خوش زبانم
گویم سخن فراوان
با آن که بی زبانم
این شعر از قول کتاب می‌گوید: من یار مهربان برای انسان‌ها هستم، دانا و خوش زبان هستم؛ راجع به همه چیز از جمله مشکلات انسان‌ها سخن دارم و راهنمایی می‌کنم.
تصور کنید آیا چنین عضوی از جامعه انسانی را می‌توان حذف کرد و قابل کنار گذاشتن است؟
متأسفانه متصدیان جامعه معلولین از عنصر کتاب کمتر بهره گرفته و در جهت حل مشکلات معلولین از آن کمتر بهره برده‌اند.
مسلم و حتمی است که حلّ مشکلات معلولین تماماً مستقیم یا غیر مستقیم به کتاب بستگی دارد و تا وقتی کتاب در جامعه معلولین جدی گرفته نشود نمی‌توان حلّ مشکلات، رفاه، اشتغال و معیشت و پیشرفت را انتظار داشت. متأسفانه مسئولین و متصدیان امور معلولین در ایران سوراخ دعا را گم کرده‌اند و به جای پرداختن به امور زیربنایی و اساسی، به ویژه کتاب، به امور کم اهمیت توجه دارند.
برای اینکه بدانید کتاب چه تأثیری در جامعه معلولین دارد، به برخی از کارکردها و نقش‌های کتاب در جامعه هدف می‌پردازیم.
1ـ کتاب نقش یک رسانه را دارد و موجب می‌شود نویسنده که یک فرد دارای معلولیت است و حتی اگر نویسنده معلولیت نداشته باشد ولی مطلع از امور معلولین است، توانمندی‌ها و استعدادهای خود را به عنوان یک معلول، به مسئولین و به جهان و به جامعه خودش معرفی کند.
خلاصه کتاب مثل یک رسانه، نشان دهنده توانمندی‌های معلولین است.
2ـ کتاب موجب تخلیه روحی و رهایی معلولین از افسردگی و انواع بیماری‌ها می‌شود، نویسنده را به وجد و شوق می‌آورد و به او تحرک و نشاط می‌دهد.
بنابراین کتاب شفابخش روحی و روانی و سپس جسمی است و به قول غربی‌ها Book Terapy (کتاب درمانی) یا توان‌بخشی از طریق کتاب زیربنای دیگر انواع توان‌بخشی‌ها است.
3ـ کتاب موجب هم‌اندیشی در جامعه هدف و کل جامعه و حتی جهان می‌گردد. چون کتاب افراد را به یکدیگر می‌شناساند و موجب معارفه و سپس نزدیکی و تقریب می‌گردد و در نتیجه در هم سخنی و هم‌اندیشی بسیار مؤثر است.
هم‌اندیشی ریشه و اساس هر نوع پیشرفت است. چون انسان‌ها باید با نزدیک شدن به یکدیگر و گفت‌وگو با یکدیگر، سپس تعاون و همکاری با همدیگر به تولید و اختراع برسند. یک انسان یا مجموعه‌ای از انسان‌های منفرد نمی‌توانند پیشرفت بیافریند بلکه پیشرفت و توسعه مرهون اقدام و کار جمعی بشر است و جمعی کردن اقدام با کمک اجرایی می‌گردد.
4ـ کتاب موجب جلب مشارکت دارایان و جذب دارایی آنها در جهت حلّ مشکلات معلولین می‌شود. چون کتاب به افراد مثلاً پولدار یا کسانی که امکانات مادی یا فرهنگی دارند نشان می‌دهد که جامعه معلولین اولاً چه نیازهایی دارند و دوم آنها را ترغیب و تشویق به همکاری می‌کند مثلاً به آنها می‌گوید امام حسین علیه السلام از شما خواستند برای حلّ مشکلات معلولین کوشا باشید و وظیفه شرعی و دینی شما است که چنین کنید یا مثلاً از طریق انسان دوستی ورود پیدا کرده و آنان را ترغیب به همراهی و همکاری می‌کند.
مسلم بدانید اگر چنین همکاری‌هایی نباشد، هرگز مشکلات جامعه هدف حلّ نمی‌شود. جوامعی موفق شدند که این‌گونه همکاری‌ها را سامان‌دهی و گسترش دادند. متأسفانه برخی معلولین در ایران با طرح شعارهایی مخل این فرایند هستند. الآن وقت این مسئله نیست که به آن بپردازم. خلاصه اینکه کتاب عامل جلب مشارکت و سامان‌دهی و گسترش مشارکت‌های مدنی است.
5ـ کتاب اشتغال آفرین است؛ از طریق نوشتن کتاب به درآمد می‌توان رسید. البته در شرایطی ممکن است نتوان به سود و درآمد مطلوب رسید ولی حداقل درآمدی خواهد داشت.
اقتصاد فرهنگ یا اقتصاد کتاب یک مهارت مهم است و لازم است افراد آموزش کوتاهی در این زمینه داشته باشند تا بدانند از طریق کتاب چگونه به درآمد لازم برسند.
همین الآن که کارهای فرهنگی در سخت‌ترین شرایط است اما مؤلفینی هستند که از طریق تدوین کتاب درآمدهای خوبی دارند یا حداقل زندگی خود را اداره می‌کنند ولی راه درست آن را باید شناخت.
مواردی که به عنوان کارکردها و نقش‌های کتاب گفتم همه آنها نیست و موارد دیگر هم هست که فرصت کافی برای معرفی آنها می‌خواهد.
توانبخشی با کتاب: سازمان بهزیستی معاونتی به نام توان‌بخشی دارد، وظیفه این معاونت است که توانایی‌های مختلف معلولین را افزایش دهد؛ یکی از توانمندی‌ها کتاب و تألیف و نویسندگی، مشاغل و مهارت‌های وابسته مثل صحافی، طراحی و غیره است، اما بهزیستی چه اندازه به این مهم می‌پردازد؟
در این جلسه معاون توان‌بخشی بهزیستی استان اصفهان حضور دارد و می‌توانید از ایشان سؤال کنید چقدر از بودجه توان‌بخشی مصروف کتاب می‌شود؟
در کشورهایی مثل ژاپن دولت برنامه‌ریزی کرده و با کمک تشکل‌های مردمی زمینه‌های گسترش صنعت تولید کتاب را در معلولین گسترش داده است و معلولین ژاپنی از این طریق به درآمد و شغل و دیگر مواهب رسیده‌‌اند. خواهش و تمنا می‌کنیم، بهزیستی هم شروع کند. از کارشناسان دعوت کنند تا برای آنان برنامه‌ریزی کنند و با اجرای طرح‌های کارشناسانه، توان بخشی از طریق کتاب را گسترش دهند.
دفتر فرهنگ معلولین پیشتاز در کتاب معلولیتی: خوب است همین‌جا گزارشی از دفتر فرهنگ معلولین بدهم و کارهای این دفتر در زمینه کتاب را توضیح بدهم.
1ـ این دفتر یک تنه با بودجه اندک مردمی که دارد حدود پانصد عنوان کتاب تألیف کرده است. یعنی تلاش کرده‌ایم زیرساخت‌ها و نیازمندی‌های صنعت کتاب معلولین را آماده کنیم و در اختیار آنان قرار دهیم. برای نمونه، برای تألیف کتاب نیاز به کتاب‌های مرجع مثل دایرة‌المعارف هست تلاش کرده‌ایم این‌ها را تولید و منتشر کنیم. برای مثال مؤلفین نیاز به کتابشناسی و اطلاعات مربوط به منابع دارند، حدود پنجاه مأخذشناسی و راهنما آماده کرده و برخی را منتشر کرده‌ایم.
2ـ تلاش کرده‌ایم انتشارات ویژه معلولین راه‌اندازی کنیم و در کنار این انتشارات می‌خواهیم صندوقی باشد که به معلولان نویسنده در چاپ و نشر آثارشان کمک کند. البته هنوز نتوانسته‌ایم صندوق را راه‌اندازی کنیم ولی با بسیاری صحبت شده است.
3ـ تلاش کرده‌ایم نویسندگان دارای معلولیت را شناسایی و آنها را تشویق کنیم درباره مسائل و معضلات معلولیتی بنویسند. در گام بعد تلاش داریم یک جریان شبیه پارالمپیک که در ورزش موجب ارتقای ورزش معلولان شده، جریانی در تألیف و نویسندگی و تولید کتاب یعنی یک مجمع صنفی راه‌اندازی کنیم؛ و اینان بتوانند برای پیشرفت این صنعت در جامعه هدف تلاش نمایند.
4ـ بانک اطلاعات را در جهت تأمین اطلاعات موردنیاز معلولین راه‌اندازی کرده‌ایم.
5ـ اخیراً رسانه کتاب یا کتاب گزاری معلولین را در شبکه مجازی تلاش داریم ایجاد کنیم.
بسیار کوشیدم گروه توانمندان فرهیخته در تلگرام را در این مسیر به کار بگیرم ولی موانع و مقاومت‌ها نگذاشت. الآن درصدد اجرای یک کانال در تلگرام هستم. مقدمات آن فراهم شده و به زودی کارش را شروع می‌کند.
این رسانه کارش مثل رسانه خانه کتاب است که فقط اخبار کتابی و اخبار مرتبط به حوزه فرهنگ مکتوب را عرضه می‌کند. البته در سه جلسه با معاونت فرهنگی وزارت ارشاد و با رئیس خانه کتاب صحبت شد که بخشی به معلولین بدهند ولی عملاً اقدامی انجام نداده‌اند. از این‌رو مجبور هستیم خودمان انجام دهیم.
امیدوارم با کمک شما و با مدیران دلسوز دولتی و با کمک تشکل‌ها این اقدامات به ثمر برسد.
در پایان: از همه معلولانی که اندک استعداد و توانایی در عرصه کتاب دارند، شروع به کار کنند، مسلماً موفق خواهند شد. همین خانم آقانوری چند ماه قبل شروع کرد. عزم و اراده نموده و توانست کتاب خوبی عرضه کند، کتاب دوم او هم در راه است. شما هم می‌توانید و شروع کنید.

مراسم رونمایی و جشن هفته کتاب
آئین جشن هفته کتاب ویژه معلولان به همراه آئین رونمایی از کتاب فریاد خاموش اثر مریم آقانوری و تجلیل از فعالان معلول حوزه کتاب و کتاب خوانی و ترویج انس با کتاب در بین افراد معلول و ترغیب مسئولان به همکاری در جهت حل مشکلات معلولان در حوزه‌های مربوط به کتاب و کتابخوانی به همت اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان و با همکاری اداره کل بهزیستی و انجمن روشن بین و مدیر انتشارات توانمندان و مدیر دفتر فرهنگ معلولین در سالن اجتماعات بهزیستی برگزار شد.
چند نکته درباره رونمایی
اما درباره رونمایی از کتاب خانم آقانوری چند نکته هست که لازم است تقدیم می‌گردد:
1ـ مسئولین و مدیریت این مراسم به همه مسئولین اجازه دادند حرف‌هایشان را بزنند، حرف‌هایی که بعضاً مرتبط نبود یا تکراری بود و ربطی به موضوع جلسه نداشت، اما فقط نیم دقیقه به خانم آقانوری اجازه حرف زدن داده شد. حتی گروه موسیقی که دارای نوازنده نابینا بود و بسیار زیبا کار کردند، فشار آوردند کارشان را زودتر به اتمام برسانند. در حالی که این مراسم متعلق به اینان است و باید همه وقت جلسه را به اینان داد و حتی مدیریت را به خودشان سپرد.
بالاخره تا وقتی نهادهای دولتی مدعی باشند و بخواهند همه کاره و با آقا مَنشی و تصدی‌گری به پیش ببرند، مانع مشارکت معلولین شده و مسلماً وضع بهتر نخواهد شد. مسئولین دولتی فقط باید امکانات فراهم کنند و از دور نظارت کنند و مردم و در اینجا معلولین همه کاره هستند.
2ـ خوب بود تجاربی که در دو جلسه رونمایی از دو کتاب مهم در اصفهان اتفاق افتاد، در این جلسه حلاجی و تجزیه و تحلیل می‌شد. همه کسانی که تجاربی آموخته‌اند، دستاوردهای خود را می‌گفتند و راه برای اقدامات و کارهای بعدی باز می‌گردید. یعنی به افرادی که بالقوه زمینه و آمادگی دارند، تجارب داده می‌شد و آنان راهنمایی می‌شدند که در آینده چکار کنند. اساساً این جلسات برای چنین اموری است. نه اینکه یک مسئول نیم ساعت وقت جلسه را بگیرد و حرف‌های تکراری بزند و وقت طلایی جلسه به اتمام رسد.

الگو بودن اصفهان
اصفهان همیشه در بسیاری از مسائل الگو بوده، در مسئله صنعت کتاب معلولیتی هم می‌تواند الگو باشد. چون معلولین مطلع و با استعداد فراوان دارد. از این نظر از همه کسانی که تلاش کردند تا مراسم روز دوشنبه اجرا شود تشکر می‌نماییم و از برخی از آنها نام می‌برم. خانم معتمدی مدیر جامعه معلولین اصفهان که بار عمده جلسه بر دوش ایشان بود؛ مدیران اداره بهزیستی از جمله معاون توان‌بخشی آقای فیاض؛ آقای امیر هلاکویی؛ آقای مهدی رئیسی، آقای حیدری مدیر انجمن روش بین. مدیر انتشارات توانمندان‌ آقای علی نوری و خانم مریم آقانوری که در مراسم حضور داشتند از همه تشکر می‌شود.

پایان مراسم
در پایان مراسم لوح‌های تقدیر به چند نفر از فعالین فرهنگی، کتابداران، نویسندگان فعال استان و گویندگان کتاب گویا اهدا گردید.