بررسی حضور معلولین در کسب و کارهای نوین (مصاحبه با غرفه توان تک)
حضور معلولین در کسب و کارهای نوین
نمایشگاه الکامپ و حضور توان تک
دفتر فرهنگ معلولین
امسال نمایشگاه الکامپ در چهار روز در محوطه نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران در شمال تهران برگزار گردید و ده‌ها شرکت و مؤسسه با عرضه محصولات یا ابتکارات خود درصدد جذب مشتری و پشتیبان بودند. کارشناسانی از دفتر فرهنگ معلولین برای مطالعه و بررسی در ۹ مرداد ۱۳۹۷ اعزام شدند. توان تک که مخفف «توانمندی معلولین در تکنولوژی مدرن» است. امسال نمایشگاه مستقل برگزار نکرد و در نمایشگاه الکامپ با پوشش دادن به تعدادی از مراکز و مؤسسه‌های ویژه معلولیت در چند غرفه حضور داشت.
در اینجا درباره الکامپ نمی‌خواهیم بحث کنیم و فقط درباره توان تک که مجتمع رعد آن را مدیریت و راهبری می‌کند درصدد بررسی هستیم. اهمیت پروژه‌هایی مثل توان تک برای معلولین در حدّ یک ضرورت جدی است. اساساً بدون استفاده از فناوری‌های مدرن و بهره‌گیری از دانش ارتباطات نمی‌توان اشتغال و رفاه مطلوب برای معلولان به ارمغان آورد. تنها راه نجات معلولان پناه بردن به فناوری‌های مدرن و شیوه‌های کسب و کارهای مدرن است.
اما در این سال‌ها درصدد بودیم ببینیم سازمان بهزیستی چه نقش و جایگاهی بر عهده دارد و آیا در الکامپ یا توان تک حضور دارد؟ آیا باور و اعتقاد به این شیوه دارد؟ اگر ندارد چه شیوه جایگزین دارد؟
برای دریافت پاسخ این پرسش‌ها آمادگی داریم و اگر کسی پاسخ این پرسش‌ها را می‌داند و ما را یاری کند ممنون می‌شویم. اما امسال در ۹ مردادماه به سراغ توان تک و الکامپ رفتیم تا ببینیم معلولین در این زمینه چه پیشرفت‌هایی دارند؟
در سالن ۸ مؤسسه‌ها و مراکز معلولیتی با عنوان مجتمع رعد حضور داشتند. با ورود به آن محوطه، نخست آقای محمدرضا دشتی را دیدیم. خوشحال شدیم که یکی از مسئولین هستند و می‌توانیم بررسی خوبی داشته باشیم چون از مسئولان مجتمع رعد است و خودش هم به دلیل معلولیت و اینکه چند دهه است با مشکلات و مسائل معلولین مرتبط است. از این‌رو اطلاعات و آگاهی لازم را دارد. اما ایشان معذرت خواهی کرد و گفت می‌خواهم بروم و کار دارم و ما را دست خانم سیادت‌زاده سپرد.
خانم طیبه سیادت‌زاده به قول خودش مدت کمی است در این بخش حضور دارد. اما به هر حال با ایشان گفت‌وگوی مفصل انجام دادیم. نیز یکی دیگر از مسئولین رعد تشریف آوردند، با نام آقای ابراهیم فلاحی، از ایشان هم پرسش‌هایی مطرح شد.
از کارشناسان و عموم معلولین خواهشمندیم با مطالعه چنین متن‌هایی، متوجه شوند چه وضعیتی دارند و چه سرنوشتی در انتظارشان است.
متن گفت‌وگو
* ابتدا خودتان را معرفی کنید و سپس درباره فعالیت‌تان در غرفه مجتمع رعد یا به قول خودتان توان تک توضیح بدهید.
طیبه سیادت‌زاده: طیبه سیادت‌زاده هستم، عضو تیم رسانه و تولید محتوای توان‌تک و مجتمع رعد.
مجتمع رعد امسال رویداد توان‌تک که از پارسال شروع شده را به صورت یک غرفه به نمایشگاه الکامپ آورده و اینجا اجرا می‌کند و در اصل هدفش این است که جامعه استارت‌آپی و فناوری اطلاعات را بیشتر با معلولین آشنا بکند. نیز معلولین در زمینه اشتغالشان بیشتر فعالیت بکنند و بیایند با مشاغل مختلف، کارفرماها، استارت‌آپ‌ها آشنا بشوند و موقعیت شغلی برایشان ایجاد بشود. در راستای همان هدف رعد که اشتغال‌زایی و Supported employment است؛ هم اینکه استارت‌آپ هایی که وجود دارند و اپلیکیشن‌هایی که در نمایشگاه حضور دارند با معلولین و این جامعه آشنا بشوند و سعی کنند اپلیکیشن هایی که طراحی می‌کنند و فناوری که دارند ارائه می‌دهند را طوری طراحی بکنند که معلولین بتوانند از آنها استفاده بکنند و بهره بهتری ببرند.
* خلاصه اینکه شما با حضور خود دو هدف دارید یکی آشنا شدن شرکت‌ها با نیازهای معلولان و دوم آشنا شدن معلولان با فضا و توانمندی‌های موجود در الکامپ برای گسترش اشتغال‌زایی خودشان؟
سیادت‌زاده: درست است.
* برای دستیابی به این دو هدف طی این چهار روز فعالیت، این غرفه چه کارهایی انجام داده است؟
سیادت‌زاده: هشت تا استارت‌آپ هستند که در قالب توان‌تک آمده و در نمایشگاه الکامپ شرکت کرده‌اند. غرفه‌هایشان هم کنار غرفه رعد است. اینها بچه‌هایی هستند که توان‌یاب هستند یا مؤسسه استارت‌آپ دارند و به کمک رعد و توان‌تک آمده‌اند که اینجا خودشان را معرفی کنند و کارشان را معرفی کنند. ولی خود غرفه مجتمع رعد بیشتر معرفی خود مجتمع است. افرادی که می‌آیند و بازدید می‌کنند با فعالیت‌های رعد آشنا خواهد شد. آنها با اشتغال‌زایی معلولین آشنا می‌کنیم.
* پس برای استارت‌آپ و افزایش فرهنگ استارت‌آپ کاری نمی‌کنید. فقط برای معرفی (این‌طور که می‌گویید) مجتمع رعد و اشتغال مورد نظر رعد کار می‌کنید؟
سیادت‌زاده: در حقیقت می‌خواهیم توانایی‌های مجتمع رعد را نشان بدهیم تا استارت‌آپ‌هایی که در الکامپ هستند جذب کارهای معلولیتی شوند و برای آنها اشتغال ایجاد کنند. همین‌طور که در این چند روز آمده و سر زده و خواسته‌اند که با مجتمع رعد همکاری کنند.
* شما گفتید در الکامپ برای اشتغال حمایت شده (SE) کار می‌کنید یعنی اشتغالی که مورد نظر مجتمع رعد است را پیگیری می‌کنید؛ لطفا ربط اشتغال حمایت شده با توان‌تک و استارت‌آپ را توضیح دهید؟
سیادت‌زاده: استارت‌آپ، فناوری اطلاعات، اپلیکیشن و فضای مجازی فرصت دورکاری را برای معلولین فراهم می‌کند. بچه‌هایی که شرایط جسمی مساعدی ندارند اگر بخواهند هر روز سر کار بروند و تردد داشته باشند، واقعاً برایشان سخت است. استارت‌آپ‌ها می‌توانند شرایط اشتغال دورکاری را برایشان فراهم بکنند. اینجا یعنی الکامپ محلی برای آشنایی استارت آپ‌ها با نیازهای معلولان و چگونگی استفاده از نیروی کار آنها در پروژه‌هایی که دارند و نیز آشنایی معلولین با انواع کارهای متناسب با شرایط آنها است.
* با این توضیح شما، ارتباط خاص بین SE و استارت آپ یا الکامپ یا توان تک نیست، یعنی هر فردی با هر نظریه اشتغالی می‌تواند از کسب و کارهای نوین استفاده کند و این‌گونه نیست که بگوییم فقط طرفداران SE می‌توانند از استارت آپ بهره ببرند.
سیادت‌زاده: Supported employment یک روشی است که تازه وارد شده و اینکه بچه‌ها همیار شغلی داشته باشند که در سیری که کار پیدا می‌کنند تا زمانی که جا بیفتند حمایتشان بکند، و ارتباط کارفرما با بچه‌هایی که کارآموز رعد هستند را فراهم بکند. به‌طور مستقیم به توان‌تک و فناوری اطلاعات ربطی ندارد. اما در حالت کلی می‌شود گفت بی‌ربط هم نیست.
* شما در پاسخ پرسش قبل گفتید که SE با توان تک لازم و ملزوم همدیگر هستند، آیا واقعاً این‌گونه هست؟
سیادت‌زاده: حضور ما در اینجا به خاطر قضیه Supported employment نیست. برای شناساندن توانایی معلولان و تغییر نگرش جامعه آمده‌ایم. ما توان‌یاب‌ها و معلولین باید در اجتماع حضور داشته باشیم. تا از هر نظر مثل اشتغال و توانایی‌ها یا مشکلاتی که دارند در اجتماع دیده بشوند. هدف اصلی حضورمان در اینجا این موضوع است.
* به گفته شما دو سال است که مجتمع رعد در زمینه استارت‌آپ و توان‌تک فعال شده است. در این مدت از این طریق چند درصد بر اشتغال معلولین افزوده شده است و چه شغل‌هایی در جامعه هدف ایجاد شده؟
سیادت‌زاده: آمارش را باید از دفتر کارآفرینی بپرسید که مسئولش آقای فلاحی است. ولی من خودم جزء بچه‌هایی بودم که حضور داشتم و جزء کسانی بودم که رزومه دادم و دفتر کارآفرینی رزومه‌ها را بررسی کرد، سپس ارتباط را برقرار می‌کرد. نتیجه اینکه چند نفر از این طریق شاغل شدند.
* به نظر شما این نتیجه رضایت بخش است و آمار مطلوب بوده است؟
سیادت‌زاده: نسبت به اینکه اولین دفعه بود که چنین اتفاقی رخ می‌داد، فکر می‌کنم حداقل ده نفری از این طریق شاغل شدند؛ و رضایت بخش است.
* در مقدمه کتاب «راهی به سوی اشتغال سریع» گفته شده روش اشتغال حمایت شده بهترین روش است که در سوئد و جاهای دیگر چند سال تجربه شده است. اگر واقعاً SE شیوه‌ای است که پشتوانه قوی علمی و تجربی پشت سر آن است و توانسته در برخی کشورها به سرعت مشکل را رفع کند، چرا در ایران به قول شما برای حدود ۱۰ نفر اشتغال ایجاد کرده است؟ یعنی تصور کنید اگر یک میلیون نفر معلول بیکار داشته باشیم و طول هر دوره اشتغالی را یک سال بدانیم و هر دوره ده نفر مشغول به کار شوند یعنی یکصد هزار سال یا هزار قرن طول می‌کشد تا معلولین فعلی ما در ایران اشتغال پیدا کنند. به شرط اینکه معلول دیگری افزوده نشود. یعنی دو هزار و پانصد نسل بیایند و بروند تا این شیوه بیکاران را شاغل سازد. با این حال هنوز می‌گویند این شیوه بهترین است و تعجب بیشتر از مطالبی است که رئیس سازمان بهزیستی آقای بندپی در مقدمه کتاب آورده است.
سیادت‌زاده: اول اینکه هر کاری تا جا بیفتد و انجام بشود یک مقدار زمان می‌برد. ولی اصل تغییر نگرش است که فکر می‌کنم آن موضوع بیشتر اتفاق افتاده است تا اشتغال.
* شما هم می‌فرمایید زمان می‌برد؛ من حساب کردم، هزار قرن، زمان نیست، آمد و رفت نسل‌ها است. اما اقدامات و فعالیت‌های شما در معلولین و خانواده‌هایشان و جامعه چه تغییراتی ایجاد کرده؟ به‌طور روشن بفرمایید چه تغییر فکری و فرهنگی ایجاد شده است؟
سیادت‌زاده: پارسال هدف اصلی توان‌تک این بود که نشان بدهد معلولین توانایی دارند. اما امسال بیشتر روی تغییر نگرش متمرکز شده‌ایم. به خاطر همین در نمایشگاه الکامپ حضور پیدا کرده‌ایم، که بیشتر معلولین دیده بشوند و همچنین فعالیت‌هایشان و استارت‌آپ‌هایی که ایجاد کرده‌اند دیده بشود.
اطرافیان و دوستان خودم از این بابت بسیار اظهار خوشحالی می‌کنند که دید جامعه نسبت به معلولین خیلی بهتر شده، و آن دید ترحم آمیزی که قبلاً بوده خیلی کمتر شده. شخصاً رفتار با من بسیار عالی بوده، کاملاً به عنوان یک فردی که در اجتماع دارم فعالیت می‌کنم، حالا اینکه دلسوزی بکنند آهی بکشند، این واکنش‌ها خیلی کم شده است.
* این رخداد یعنی تغییر نگرش شاید به خاطر عوامل دیگر در جامعه، مثل رسانه‌ها، روزنامه نگارها، فیلم سازها تأثیر گذاشته‌اند. نمی‌شود گفت این تغییر فقط به خاطر دو نمایشگاه توان تک بوده است؟
سیادت‌زاده: آنها هم تأثیر داشته‌اند؛ ولی آن چیزی که ما از رسانه‌ها می‌دیدیم بیشتر همان بعد ترحم آمیز بوده و در جهت فرهنگ مثبت کم کار کرده‌اند.
* شما در طول یک سال اخیر چه اقداماتی برای تغییر نگرش جامعه انجام داده‌اید؟
سیادت‌زاده: یک سال اخیر، من خیلی در جریانش نیستم. چون من از ابتدای امسال وارد تیم رسانه شده‌ام. تیم توان‌تک پارسال بود، منتها بعد از تمام شدن کار توان‌تک دیگر من زیاد در جریان قضایا نبودم. از اول امسال، دو مرتبه وارد تیم رسانه رعد شدم که این تیم تازه تشکیل شده بود، و الآن هم که توان‌تک شروع شد، در قالب تیم رسانه توان‌تک فعالیتمان را آغاز کردیم.
توان‌تک یک دبیرخانه دارد که آقایان فلاحی، دشتی و طبری مسئولیت آن را بر عهده دارند. این دبیرخانه سعی می‌کند، کارفرماها و کارآفرینان، مردم و مسئولین را رصد کند و ببیند چه اندازه به معلولین توجه دارند و چه اندازه در حوزه معلولین فعالیت می‌کنند، و بابت این یک جایزه مسئولیت اجتماعی هم در نظر گرفته‌اند که دیروز هم مراسم اهدای جایزه بود، که آن استارت‌آپ‌ها و شرکت‌ها مثل اسنپ یا جاهای دیگر که سعی کرده‌اند که اشتغال معلولین را هم در نظر بگیرند، تا این حد اطلاع دارم که یک چنین کاری انجام داده‌اند. ولی جزئیاتش را خیلی اطلاع ندارم.
اینجا هم من و دوستان دیگر حضور داریم و فعالیت می‌کنیم و می‌بینیم که دید مردم خیلی بهتر شده. ما در نمایشگاه‌های قبلی تقریباً دکور بودیم و می‌آمدیم یک گوشه می‌نشستیم و مردم ما را نگاه می‌کردند، ولی الآن اینجا فعالیت داریم، مصاحبه می‌گیریم، عکس می‌گیریم، و برایشان جالب است که ما خودمان اینجا کار انجام می‌دهیم.
* این شرکت‌هایی که دیروز برای مسئولیت اجتماعی تقدیر شدند، و به آنها جایزه دادید، اسامی آنها را بگویید، و بفرمایید به چه دلیل جایزه گرفته‌اند؟
سیادت‌زاده: یک اپلیکیشن بود که برای استفاده معلولین مناسب سازی شده بود، و یکی دو مورد دیگر بابت اینکه برای معلولین اشتغال ایجاد کرده بودند. مثلاً پارسال این جایزه به اسنپ تعلق گرفت. چون اسنپ حدود دو هزار نفر از معلولین را جذب کرده است.
یکی از این شرکت‌ها که امسال جایزه گرفت و اینجا هم غرفه دارد “مهربانه” بود. مهربانه کارش این است که توان‌یاب‌ها را ساپورت می‌کند، یا کسانی که بتوانند، یک استارت‌آپ معلولیتی را ساپورت کنند، به معلولین معرفی می‌کند.
* مجتمع رعد برای تغییر نگرش جامعه یا تغییر نگرش معلولین یا فعال کردن تکنولوژی‌های جدید در بین معلولین چه طرح و برنامه‌ای دارد؟
سیادت‌زاده: تا آنجایی که من اطلاع دارم طرحشان این است که مجتمع رعد یک تیم روانشناسی دارد که این تیم در مدارس ادارات و جاهای مختلف حضور پیدا می‌کنند صحبت می‌کنند و به آنها ایده می‌دهند، توانایی‌های بچه‌ها را آنجا مطرح می‌کنند و دیدشان را نسبت به یک سری مسائل باز می‌کنند که اینها بتوانند بهتر و بیشتر با بچه‌های توان‌یاب ارتباط برقرار بکنند و همین‌طور دارند این را گسترش می‌دهند.
* اینکه می‌گویید مجتمع رعد یک تیم روانشناسی دارد که مثلاً به مدارس می‌روند و ذهن معلمان را نسبت به معلولین روشن می‌کنند، این چه ربطی به فناوری مدرن و توان تک دارد؟
سیادت‌زاده: مجتمع رعد خیلی در این زمینه دستش باز نیست که حالا بخواهد هزینه زیادی بکند که مثلاً استارت‌آپی راه بیندازد یا اپلیکیشنی راه بیندازد.
* پرسش من این است که طرح و برنامه مجتمع رعد در زمینه گسترش توان تک و کسب و کارهای نوین در جامعه هدف چیست؟
سیادت‌زاده: طرح کلی‌اش مربوط می‌شود به خانم پناهی و تیمشان که طرح‌های کلی و ایده‌های کلی را می‌دهند، و مسئولینش اجرا می‌کنند. ما فقط مسئول بازتاب خبریش هستیم، و خیلی در جریان جزئیاتش نیستیم.
* سال گذشته حدود سی تا چهل مؤسسه و شرکت در توان تک مشارکت داشتند، امسال شما می‌گویید هشت تا آمده‌اند؛ آیا این نشانه افت نیست؟ از طرف دیگر شما می‌گویید وضع بهتر شده است؟
سیادت‌زاده: اتفاقاً این برای خودم هم سؤال بود. ولی فکر کنم به خاطر این است که سال گذشته توان تک در حیاط مجتمع رعد برگزار شد و اختیار با خودش بود، دستش بازتر بود. ولی امسال چون این ایده را داشت که کنار مردم باشیم و ایزوله نشویم که حتماً در مؤسسه رعد یا در خانه معلولین فقط باشیم، یک مقدار با دست بسته‌تری در نمایشگاه الکامپ با هشت استارت‌آپ حضور پیدا کردیم. البته این استارت‌آپ‌هایی که در کنار ما حضور دارند به نوعی مستقل هستند.
* اکنون آقای ابراهیم فلاحی تشریف آوردند و خانم سیادت‌زاده هم گفتند آقای فلاحی اطلاعات لازم را دارند. پرسش اول من این است که مؤسسه رعد در زمینه ترویج اشتغال حمایت شده (SE) و قضیه توان‌تک فعال است. این دو در اشتغال معلولین چند درصد تأثیر داشته، یعنی چند نفر از معلولین از این طریق شاغل شده‌اند؟
آقای فلاحی: ۳۸ نفر به‌صورت اشتغال پایدار. اشتغال پایدار یا Supported employment یا همان SE که دفترش در مجتمع رعد بخش کارآفرینی است، پارسال افتتاح شد و دفتر SE راه اندازی شد. SE یک فرآیند پنج گامی است که این فرآیند توسط آدم‌های خیلی بزرگ در دنیا انجام و تجربه شده است. چون مؤسسه رعد خیریه است برای هر فرد توان‌یاب یک فرایند در نظر می‌گیریم و پنج مرحله را انجام می‌دهیم، پنج قدم را با همدیگر برمی‌داریم تا به اشتغال پایدار برسیم. اشتغال پایدار کاری مشکل است. پیدا کردن کار بیست درصد پروژه اشتغال است و نگه‌داشتن آن کار هشتاد درصد قضیه است که بتواند آن کار را نگه دارد و انجامش بدهد. به خاطر همین در قدم اول توافق نظر با توان‌یاب انجام می‌شود، با او صحبت می‌کنیم و جلب اعتماد می‌شود در قدم دوم فرد خودش را بهتر می‌شناسد.
* این مطالب در کتاب خانم پناهی آمده و من هم مطالعه کرده‌ام. نمی‌دانم آیا شما خودتان این کتاب را مطالعه کرده‌اید یا نه؟ ولی شما می‌گویید این ۳۸ نفر کسانی بوده‌اند که از طریق این فرآیند شاغل شده‌اند؟
فلاحی: بله.
* یعنی ربطی به توان‌تک ندارد؟
فلاحی: ببینید، توان‌تک یک رویداد است؛ یعنی از پارسال که انجام شد، یک رویدادی است برای رونمایی از اپلیکیشن‌ها و استارت‌آپ‌هایی که دارند در این حوزه فعالیت می‌کنند. مثل توانیتو وحید رجبلو را دیدید که در این توان‌تک توانست خودش را بالا بیاورد و معروف بشود و خدمات به معلولین ارائه بدهد و خیلی از استارت‌آپ‌های دیگر؛ یعنی یک رویداد تقویتی برای اپلیکیشن‌ها و استارت‌آپ‌هاست در واقع. هدف مؤسسه رعد توانمند سازی توان‌یاب‌ها و حضور مستمرشان در جامعه است.
* ما فعلاً کاری به اشتغال حمایت شده نداریم ولی چون شما مطرح کردید و توان تک را با SE ربط دادید، پرسیدیم؛ ما می‌خواهیم بدانیم که حضور در این نمایشگاه، در اشتغال معلولین مشخصاً چه تأثیری دارد؟
فلاحی: هم برای اشتغالشان تأثیر دارد، هم برای مناسب سازی اپلیکیشن‌ها. مثلاً یکی از اپلیکیشن‌ها پازلی است که در همین رویداد توان‌تک با آن داریم کار می‌کنیم و اپلیکیشن‌های دیگر را داریم دعوت می‌کنیم. مثلاً یک معلول ممکن است بخواهد با گوشی کار کند و از این طریق کسب درآمد کند، ولی آن برنامه قابلیت مناسب سازی نداشته باشد. مثلاً اپلیکیشن برای فرد کم بینا باید قابلیت بزرگ نمایی داشته باشد، یا برای معلولی که لرزش دست دارد باید دکمه‌ها با هم فاصله داشته باشند که آن فرد معلول راحت‌تر بتواند با آن اپلیکیشن کار کند و بتواند از این طریق تولید محتوا کند یا زمینه اشتغالش فراهم بشود.
* تا الآن چند اپلیکیشن برای استفاده معلولین مناسب سازی شده است؟
فلاحی: آمارش دست خود شرکت آپ هست و شرکت پازلی، می‌پرسم و خدمتتان عرض می‌کنم. ولی خیلی از اپلیکیشن‌ها هستند مثل اسنپ، مثل خیلی از برنامه‌هایی که معروف هستند که می‌خواهند این مسئولیت اجتماعی را در برنامه خود بیاورند و این مناسب سازی را برای معلولین انجام بدهند که آن یازده درصد از اقشار جامعه که توان‌یاب هستند بتوانند از برنامه آنها استفاده بکنند.
* این استارت‌آپ‌هایی که در این دوره دعوت کرده‌اید و در کنار شما هستند اسامی‌شان را بگویید و توضیح بدهید که چه فعالیتی دارند.
فلاحی: غرفه‌های استارت‌آپ های حوزه معلولیت در کنار پاویون رعد که شامل: پداسیس، یازده ایران، مهربانه، توانیتو، برناتک، پازلی، دکتر اینجاست و پاراواک است. یکی از آنها، استارت‌آپ آقای وحید رجبلو است که توانیتو نام دارد. این استارت‌آپ برای معلولینی که در خانه هستند و به علت مشکلات مناسب سازی و دیگر مسائل نمی‌توانند بیرون بروند، خدماتی مثل حضور پزشک در منزل و از این قبیل خدمات را برایشان فراهم می‌کند. پلاسیس و پاراوار هستند که در حوزه حرکتی کمک می‌کنند.
شرکت بُرنو است که یک دستگاه اختراع کرده‌اند که الآن دارند رونمایی می‌کنند. این دستگاه برای بلند شدن و نشستن افرادی که ویلچری هستند کمک می‌کند. اگر بخواهم توضیح بدهم این دستگاه مانند یک اسکوتر است که معلول با آن جابجا می‌شود و هر وقت خواست در خودرو می‌نشیند و کمکش می‌کند و بلند می‌شود و سایت مهربانه است.
* سایت و اپلیکیشن آقای رجبلو (توانیتو) الآن راه افتاده است؟
فلاحی: بله الآن دارد خدمات می‌دهد و چند روز دیگر هم کاملاً افتتاح می‌شود و حتی قول یک وام خوب هم به او داده‌اند.
* روزی که شما همایش گرفتید و به شرکت‌ها و سازمان‌هایی که مسئولیت اجتماعی خوبی در قبال معلولین داشته‌اند تندیس‌هایی دادید، اسامی آن شرکت‌ها را بگویید و توضیح بدهید که به چه علت از آنها تقدیر شد؟
فلاحی: تندیس CSR یا همان مسئولیت اجتماعی یکی از باارزش‌ترین تندیس‌هایی است که یک جامعه باید به آن اهمیت بدهد. CSR فقط در حوزه توان‌یاب‌ها نیست، بلکه در دیگر حوزه‌های اجتماعی، مثل کمک به زلزله زدگان از دیگر مصادیق آن است. در آن مراسم سه تندیس اهدا کردیم که جایزه مقام اول به نماینده شرکت سامسونگ بابت اجرای طرح کودکان امید و جایزه مقام دوم به سایت تأمین مالی جمعی مهربانه و جایزه مقام سوم به شرکت اپلیکیشن ساز پازلی بابت ۲ سال حمایت مستقیم از مؤسسه رعد داده شد.
* ما بیشتر می‌خواستیم به یک آمار و عدد و رقم برسیم که فعلاً نرسیده‌ایم. بالاخره این هزینه‌هایی که از طرف خیرین برای معلولین می‌شود، باید بازدهی و نتیجه داشته باشد. اگر نتیجه نداشته باشد خبرنگاران وظیفه دارند صادقانه به جامعه بگویند نتیجه نداشته است.
فلاحی: چیزی که شما می‌بینید، خب فعلاً چند نفر نشسته‌اند اینجا و معرفی می‌کنند، این در اصل دکور کار است. ولی واقعیت قضیه این است که من کارشناس اشتغال هستم و الآن با شرکت‌هایی مثل نویسش، مثل کارجو و با چند شرکت دیگر در ارتباط هستم و همین‌جا در همین نمایشگاه استفاده می‌کنم از حضورشان. می‌روم با آنها صحبت می‌کنم، مؤسسه رعد را به آنها معرفی می‌کنم و از این کارفرماها درخواست می‌کنم که بچه‌های ما در شرکت‌های آنها فعالیت کنند. این ارتباط‌هاست که مؤثر واقع می‌شود برای این بچه‌ها و این حضور است که باعث می‌شود ما خودمان را نشان بدهیم.
* به گفته برخی مسئولین در مجتمع رعد چهار سال و هفت ماه است که شیوه اشتغال حمایت شده فعال است و رقم‌هایی در این زمینه سرمایه گذاری شده است. اینکه شما می‌فرمایید ۳۸ نفر اشتغال پیدا کرده‌اند، با توجه به اینکه آمار معلولین تهران بیش از صد هزار نفر است، ۳۸ نفر بسیار ناچیز است. سازمان بهزیستی هم می‌گوید من این روش را کارآمدترین روش می‌دانم و معلولین با این روش به نتیجه می‌رسند. ولی سؤال ما این است که اگر بهترین شیوه است، نتیجه عینی و عملی آن چیست؟
فلاحی: ببینید، بر فرض مثال من یک توان‌یاب هستم و خیلی جاها کار کرده‌ام و جزء همان آمار صد هزار نفری هستم که شما بیان کردید، خیلی جاها کار می‌کنم، ولی بعد از اینکه می‌روم سر کار با توجه به شرایطم نمی‌توانم شغلم را حفظ کنم. ببینید، درست است که می‌گوییم معلولیت محدودیت نیست، ولی واقعیت این است که در بعضی جاها معلولیت محدودیت است، و اگر به آن توجه نشود صددرصد کار ریزش پیدا می‌کند. ما قبل از اینکه یک توان‌یاب را جایی سر کار بفرستیم، ابتدا کلی از توانایی‌هایش را در نظر می‌گیریم، با کارفرما صحبت می‌کنیم و توجیهش می‌کنیم. شرکت را تا جایی که می‌توانیم مناسب سازی می‌کنیم که این شخص بتواند بیاید سر کار، کارش را انجام بدهد و کارفرما کارش انجام بشود، چون در قبال آن قرار است پول بگیرد، و قرار نیست دلسوزی انجام بشود.
در Supported employment (اشتغال حمایت شده) قبل از اینکه توان‌یاب وارد فضای کار بشود یک سری پیش‌بینی‌ها در نظر گرفته می‌شود. مثلاً کسی که بیماری ام اس دارد نباید در فضای کاری قرار بگیرد که سرد و گرمش بشود. یا مثلاً کسی که معلولیت سی پی دارد نباید در شرایطی قرار بگیرد که کار فیزیکیش زیاد باشد یا ساعت کاریش زیاد باشد. ما این موارد را در نظر می‌گیریم و بعد به کار معرفی‌شان می‌کنیم. به خاطر همین اقدامات ریزش کار پایین می‌آید.
* ببینید، شرکت اسنپ بدون ورود شما دو هزار نیروی توان‌یاب را به کار گرفته، یا قبل از شما ده‌ها هزار نفر توان‌یاب شاغل شده، چند دهه کارشان تداوم داشته است. پس اشتغال معلولین وابسته به اقدام شما و اجرای SE نیست. حرف این است که هزینه‌هایی که مجتمع رعد انجام می‌دهد با این آمار کمی که شما می‌دهید تناسب ندارد. بالاخره نقدهای جدی در این زمینه هست و تاکنون کسی هم پاسخ نداده است.
فلاحی: اگر این طرح موفق نبود، مردم کمک نمی‌کردند. رعد این افتخار را دارد که می‌گوید یک پل ارتباطی هستم. بچه‌هایی که حتی رویشان نمی‌شود از خانه بیایند بیرون، رعد این افتخار را دارد که این بچه‌ها را می‌آورد و توانمندسازی می‌کند، اکسل کاربردی، فتوشاپ، اتوکد، کلاس‌های هنری، کلاس‌های اشتغال و غیره، و بعد یک پل می‌شود برای ورود این توان‌یابان به جامعه.
* آقای محسنی بندپی رئیس سازمان بهزیستی و خانم پناهی مدیرعامل مجتمع رعد در مقدمه کتاب «راهی به سوی اشتغال سریع» نوشته‌اند این روش بهترین است و در جاهای مختلف تجربه شده است. باید بعد از چهار سال با ادله و اسناد نشان بدهید که SE روش کارآمدی برای اشتغال معلولین است ولی اگر نتوانید، نقدها به طرف شما سرازیر می‌شود.
فلاحی: SE با روش موسسه رعد الغدیر که محیط‌های کارگاهی است و روی همین سیاست مانده و هنوز تغییرش نمی‌دهد؛ متفاوت است. SE می‌گوید موانع را بردارید، بچه‌ها بیایند داخل جامعه.
* موسسه رعد الغدیر با آماری که می‌دهد نسبت به روش SE برای معلولین بیشتر اشتغال ایجاد کرده است.
فلاحی: اشتغالش چطوری است؟ می‌گوید یک سری کار سنتر وجود دارد، بچه‌ها صبح بیایند سر کار، غروب بروند خانه. بیایند اینجا، دوباره دور هم باشند، در همین محیط باشند، هیچ پیشرفتی نیست.
* اگر معلولین آن را دوست داشته باشند چطور؟
سیادت‌زاده: نباید دوست داشته باشند، بچه‌ها باید وارد جامعه بشوند. ببینید آنها حالت ترس دارند از جامعه، از نگاه‌ها ترس دارند، از اینکه همیشه به آنها ترحم می‌شود ترس دارند، برای اینکه اصلاً در آن محیط نبوده‌اند.
* شما می‌گفتید اشتغال و پایدار بودن یعنی هر شغلی این دو ویژگی را داشته باشد خوب است اگر رعد الغدیر به روش خودش آن را ایجاد کند مشکل آن کجا چیست؟
فلاحی: هر کار و شغلی پذیرفته نیست باید هم‌افزایی و توسعه فکری هم داشته باشد.
* به نظر شما با این شیوه یعنی با SE اشتغال معلولین تا چه زمانی حل می‌شود؟
فلاحی: یک مطلبی در کتاب خانم پناهی وجود دارد، می‌گویند که “اولین کسی که با این مباحث برخورد می‌کند می‌گوید در جامعه برای آدم سالم هم کار نیست، برای یک چنین افرادی کار باشد؟!” این ذهنیت افکار عمومی است. ولی واقعیت امر این است که خیلی از آدم‌های به ظاهر سالم هم خودشان نمی‌دانند می‌خواهند چه کار بکنند، خودشان نمی‌دانند چه می‌خواهند.
* قبلاً بحث شد که تغییر نگرش جامعه و مثلاً کنار زدن سالم سالاری جزء وظایف NGOها است ولی شما که در جریان هستید، پیش‌بینی می‌کنید تا چه مدت دیگر روشSE همه یا اکثر معلولین را طبق این روال شاغل می‌کند؟ آیا اصلاً این امر شدنی است؟
فلاحی: ببینید، SE قول می‌دهد تا جایی که می‌تواند حتی تمام افراد را تحت پوشش خودش قرار بدهد، ولی اینکه می‌فرمایید شاغل بشوند، دست SE نیست، دست روندی است که خود فرد طی می‌کند، دست جامعه است، دست موقعیت‌ها است.
* پس SE به معلول پس از مراجعه کار دارد نه با معلول مراجع نکرده، پس این روش همه بخش‌های جامعه هدف را پوشش نمی‌دهد؟ بهرحال الآن در تهران چند نفر عضو دارید؟
فلاحی: الآن کسانی که وارد بخش SE مجتمع رعد شده‌اند و کلاس‌ها را گذرانده‌اند چیزی حدود ۶۵ نفر هستند.
* شهرهای دیگر چطور؟
فلاحی: آمار شهرهای دیگر را من ندارم.
* من به عنوان یک مصاحبه‌گر که درصدی هم معلولیت دارم بسیار علاقه‌مند هستم روزی برسد معلولین ایران همه شاغل باشند، دارای زندگی مرفه باشند و از این وضعیت شرم‌آور نجات پیدا کنند. اما از سال ۱۳۶۹ که کار پژوهشی در حوزه معلولین را شروع کردم، هر چند سال شاهد سر و صدایی و سپس خاموش شدن آن هستیم.
یک دوره گفته شد بهترین روش برای حلّ مشکلات معلولین را کشف کرده‌اند و با اجرای آن همه مشکلات از میان خواهد رفت و شیوه توانبخشی اجتماعی(CBR) را بسیار بزرگ کردند و به رخ کشیدند؛ دوره دیگر گفته شد ریشه همه مشکلات در فقدان قانون است و اگر قانون تصویب شود زندگی معلولین بهشت خواهد شد؛ دوره دیگر روش SE را به عنوان بهترین روش و شبیه باد بهاری گره‌گشای مشکلات معلولین، معرفی کرده‌اند. اما متأسفانه در هر دوره، نه تنها شاهد رفع مشکلات نبودیم بلکه خبرهایی آمد که سوء استفاده‌هایی هم بوده است. البته امیدواریم SE در این دوره بتواند همان باد بهاری باشد و ار فرصت سوزی‌ها جلوگیری کند.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.