در روز استیضاح وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره معلولیت و معلول چه گفته شد؟
در روز استیضاح وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی
درباره معلولیت و معلول چه گفته شد؟
محمد حسینی (پژوهشگر حوزه معلولیت)
مجلس شورای اسلامی روز چهارشنبه ۱۷ مردادماه ۱۳۹۷ علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی را برکنار کرد. به دلیل اینکه این وزارتخانه مسئول و متصدی امور معلولین کشور هم هست و رئیس سازمان بهزیستی یکی از معاونت‌های آن وزارتخانه است، از این‌رو در این جلسه استیضاح، مخالفان ربیعی به مشکلات و ناکارآمدی او در حوزه معلولان هم پرداختند و یکی از علل برکناری وزیر را عدم کارآیی او در حلّ مشکلات معلولان دانستند.
این مقاله درصدد است، حرف‌های نمایندگان و وزیر درباره معلولین که در این جلسه گفته شد را گزارش کند. تا معلوم شود از نظر دولت و مجلس معلولین چه مسائل و مشکلاتی دارند و اساساً ذهنیت و دیدگاه آنان نسبت به معلولین چیست؟
خبرگزاری مجلس شورای اسلامی (خانه ملت) گزارش جلسه استیضاح را در دو صفحه و خبرگزاری فارس، گزارش این جلسه را با عنوان «وزیر کار بیکار شد: موافقان و مخالفان استیضاح ربیعی در صحن مجلس چه گفتند؟» در ۲۳ صفحه در سایت خودشان آورده‌اند.
این مقاله مبتنی بر اطلاعاتی که در این دو گزارش آمده، تدوین شده است. لازم است معلولان بدانند دولت و مجلس درباره آنها چه می‌گویند؟ علت حلّ نشدن مشکلات آنها از نظر آنها چیست؟ با توجه به اینکه نگرش اکثر معلولین نسبت به عملکرد سازمان بهزیستی و ادارات بهزیستی در استان‌ها و شهرها منفی است، ادله و مستندات این نگرش منفی را در این جلسه می‌توان پیدا کرد.
البته این مقاله فقط موضوع معلولیت معلولان را پیگیری می‌کند و موضوعات دیگر را بررسی نمی‌کند.
بسامدی واژه معلول و واژه‌ها مرتبط
برای اینکه بدانیم یک شخص یا یک گروه یا یک کتاب چه نگرش و چه نظری درباره یک موضوع دارند، یک شیوه علمی این است که کاربردهای واژه‌هایی که بیانگر آن موضوع است در سخنان آن شخص یا در آن کتاب جستجو شود. و پس از استقراء و جستجو، با بررسی آماری یافته‌ها می‌توان به نتیجه رسید. به همین روش می‌خواهیم بدانیم استفاده از واژه معلول و مشتقات آن در جلسه استیضاح چه وضعیتی دارد؟
با این شیوه دو گزارش خبرگزاری خانه ملت و خبرگزاری فارس مطالعه شد و این نتایج به دست آمد:
۱ـ در گزارش خانه ملت چهار بار کلمه معلول، معلولین و معلولان به کار رفته است.
۲ـ اما واژه‌ها مرتبط به معلول در گزارش خانه ملت دارای کاربرد و بسامدی زیر است:
ـ بهزیستی و سازمان بهزیستی، ۱۱ بار به کار رفته است.
ـ کلمه رئیس و ریاست سازمان بهزیستی و اسم خاص آن (یعنی به صورت بندپی)، ۹ بار به کار رفته است.
۳ـ در گزارش خبرگزاری فارس هم، کلمه معلول و مشتقات آن ۴ بار به کار رفته است.
لازم به ذکر است کاربرد واژه معلول فقط در سخنان یک نماینده چهار بار به کار رفته و در سخنان وزیر هیچ کاربردی ندارد. به عبارت دیگر مسائل دیگر مثل مسائل بازنشستگان آن‌قدر برای وزیر اهمیت داشته که معلولان را مهم برای مطرح کردن ندیده است. بر این اساس می‌توان گفت: معلولین در گفتار علی ربیعی وزیر تعاون و کار و رفاه هیچ اولویتی ندارد.
البته این شیوه بررسی نسبی است و نتایج به دست آمده تابع شرایط و مقدمات خاص است.
بیان مشکلات
اما طرفداران و مخالفان استیضاح (به عبارت ساده‌تر مخالفان و موافقان علی ربیعی) و خود وزیر در بیان مشکلات معلولان چه گفتند و چه مشکلاتی را مطرح کردند؟ آیا موافقان ربیعی در دفاع از او آیا نکته مثبتی در کارنامه ربیعی نسبت به معلولین پیدا کردند و بیان نمودند؟
از این نگاه با بررسی دو گزارش خانه ملت و فارس به نتایج زیر رسیدیم:
۱ـ موافقان ربیعی هیچ مطلب یا نکته‌ای که گویای خدمتی برای معلولان، رفع مشکلات آنها مانند حل مشکل بیکاری معلولان، یا حل مشکل بی‌قانونی آنها نگفتند.
۲ـ خود ربیعی هم درباره حلّ مشکلات معلولان و دفاع از کارنامه خودش در این حوزه چیزی نگفت.
ـ اما مخالفان ربیعی نکات بسیار مهمی برای او مطرح کردند؛ این نکات که به عنوان کارنامه منفی بهزیستی و ریاست بهزیستی مطرح شد دو گونه است: یک دسته این داوری‌ها کلی است که شامل معلولین هم می‌شود؛ دوم داوری‌هایی که ویژه معلولین است. اما مسائل و نکات عمومی اینها است:
اشکالات عمومی
۱ـ برای بررسی عملکرد بهزیستی، بندپی به نماینده کمیسیون اجتماعی اجازه نداد.
۲ـ پیشنهاد پرداخت ۵۰۰ میلیون تومان به یک نماینده به شرط اینکه در مورد مشکلات بهزیستی چیزی نگوید.
۳ـ برگزاری همایش و مهمانی شاهانه، با ۹۰۰ میلیون تومان
۴ـ اهدای لاشه‌های گوشت گوسفند از طرف مدیران بهزیستی لرستان به رئیس بهزیستی و معاونان او.
۵ـ سفر به کشورهای اروپایی برای درآمدهای شخصی
۶ـ دریافت انواع هدایا
۷ـ جلسات و مهمانی‌ها همراه با اسراف‌ها
۸ـ عدم استفاده از نیروهای جوان
۹ـ دریافت بیشترین هزینه برای ۵۰۰ هزار نفر تحت پوشش بهزیستی
۱۰ـ شرایط سخت بازنشستگان
۱۱ـ عدم همسان‌سازی در پرداخت به بازنشستگان
۱۲ـ فقر و تبعیض
۱۳ـ عدم کارآیی تعاونی‌ها
۱۴ـ عدم اقدام رضایت بخش در زمینه اشتغال
۱۵ـ برداشت یک میلیارد و نیم دلار از حساب ذخیره ارزی
۱۶ـ پخش آمار و ارقام دروغ
۱۷ـ عدم توجه به بیکاری جوانان
۱۸ـ فساد، افسردگی و بیکاری جوانان و نداشتن راه‌کار مناسب
۱۹ـ داشتن ۲۷ سمت توسط معاون فرهنگی و اجتماعی ربیعی
۲۰ـ عدم مدیریت صحیح در بیمارستان‌های تأمین اجتماعی
۲۱ـ سوء استفاده از تعاون و رفاه و بیمه برای بنگاه‌داری و کارهای خلاف
۲۲ـ افزایش بیکاری
۲۳ـ اختصاص یک و نیم میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برای اشتغال ولی مصرف اشتغال نشده.
۲۴ـ گسترش رویکرد اقتصادی در عرصه‌های خدماتی و فسادزایی آن
۲۵ـ در برنامه ششم توسعه، به جای یک میلیون شغل، سیصد هزار اجرا شده.
۲۶ـ آغاز طرح اشتغال استاد و شاگردی ولی پیدایش مشکلات در اجرای آن.
مجموعاً ۲۶ اشکال فوق به صورت کلی و عمومی مطرح شده که البته یکی از مصادیق و موارد این مشکلات معلولین‌اند.
اشکالات ویژه معلولان
اما مسائلی که در نقد عملکرد بهزیستی نسبت به معلولان مطرح شد، عبارت‌اند از:
۱ـ اختصاص اعتبار برای خرید ویلچر معلولان، اما به مصارف دیگر رساندن.
۲ـ انحراف از بودجه‌های معلولین در دوره‌های سابق بهزیستی تاکنون.
۳ـ به جای هزینه کردن برای تأمین عصا و ویلچر معلولان، برگزاری مجالس آن‌چنانی با پذیرایی شاهانه.
۴ ـ فقدان غذا و تغذیه مکفی و کافی در سفره معلولان
۵ـ اجازه ندادن برای بررسی عملکرد بهزیستی در زمینه اشتغال معلولان به نمایندگان مجلس
۶ـ بودجه تصویبی برای اشتغال معلولان تا هشتاد درصد، مصرف موارد دیگر شده.
در مجموع شش اشکال برای خود معلولین مطرح شده که عیناً نقل شد. بعضی از این شش مورد تا حدی مثل هم هستند ولی برای رعایت امانت آنها را عیناً آوردم.
بررسی و نقادی
۱ـ سخنان وزیر و نمایندگان برنامه محور نبود. در جهان امروز، متعارف است که یک مدیر اجرایی را بر اساس برنامه‌ای که ارائه می‌کند و می‌خواهد اجرا کند سرکار می‌گمارند و به او رأی می‌دهند.
جلسه استیضاح ربیعی که به جلسه ۱۷ مرداد مشهور شد، از زوایای مختلف قابل بررسی است. حتماً در آینده متخصصان رشته‌های مختلف به بررسی ابعاد اقتصادی، اجتماعی و حقوقی آن خواهند پرداخت. اما چند اشکال اساسی وجود داشت:
آنگاه در دوره زمانی که مشغول کار است همواره کارهایش با آن برنامه سنجیده می‌شود. یعنی برنامه مدیر اجرایی تبدیل به جدول‌های کمی و زمانی می‌شود و مثلاً طی چهار سال باید این سرفصل‌ها را انجام دهد؛ سپس برنامه را تقسیم بر ماه‌ها می‌کنند و معلوم می‌شود هر ماه چه کارهایی باید انجام دهد و پایان هر ماه به آن مدیر نمره می‌دهند.
اگر چند ماه نمره منفی گرفت از کار برکنار می‌گردد.
اما متأسفانه مجلس شورای اسلامی نسبت به وزیران کمیت محور نیست و بر اساس مجموعه‌ای از سخنان کلی و کیفیت محور و ارزشی داوری می‌شود. او هم در همین چارچوب و به همین شیوه از خودش دفاع می‌کند. با این شیوه هیچ‌گاه دقیقاً معلوم نمی‌شود یک مجری باید چه کارهایی انجام می‌داده یا چه مقدار باید انجام می‌داده است؟ موانع اجرا کجا است؟ در شیوه کیفیت محور، جدل و سفسطه و زبان آموزی و عکس مار را به جای کلمه مار و قورباغه را به جای فولکس واگن مطرح کردن، جای حقیقت را می‌گیرد و همواره حقایق ذبح می‌گردد.
۲ـ در مورد معلولان ده‌ها مشکل اساسی هست که لازم می‌بود در سال‌های اخیر برطرف می‌شد؛ ولی نشده است. مشکلاتی که نسبت به آنچه مطرح شد، زیربنایی‌تر است. اگر چرا نمایندگان فقط ۶ اشکال ویژه معلولین مطرح کردند (قبلاً عین جملات را آوردم)، این شش اشکال در واقع چهار اشکال یک محتوا دارند و می‌توان گفت سه اشکال در کار بهزیستی در بخش معلولان مطرح شد:
۱ـ ممانعت بهزیستی از بررسی مشکلات معلولان
۲ـ عدم مصرف بودجه‌های ویژه معلولان در غیر سرفصل‌های خودشان
۳ـ اسراف و تبذیر و هدر دادن بودجه معلولین
جا داشت نمایندگان با کارشناسی دقیق و کمک گرفتن از افراد خبره همه این مشکلات را کشف، تنظیم، طبقه‌بندی و تصویب و تدوین و به صورت یک دفترچه یا کتابچه در اختیار عموم مردم قرار می‌دادند.
برای کارشناسی دقیق مشکلات و ضعف‌های مدیران اجرایی، نمایندگان می‌توانستند فقط با یک تلفن از چند NGO، نظرات آنها را بگیرند. مسلماً بسیاری از NGOها علاقه دارند اشکالات بخش معلولیتی در سازمان بهزیستی را بنویسند و ارسال کنند. البته هر NGO نمی‌تواند یا نمی‌خواهد؛ چون بعضی از آنها تابع خط‌مشی و سیاست‌های بهزیستی هستند و از بهزیستی بودجه دریافت می‌کنند. اما NGOهایی هستند که کاملاً مستقل‌اند. این نکته را با نگاه به تولیداتشان و سایت آنها می‌توان فهمید.
۳ـ در آخر یادآور می‌شوم متأسفانه در زمانه‌ای زندگی می‌کنیم که خائن‌ترین افراد به نام خادم‌ترین و با ژست خدمتگزاری ظاهر شده و تشخیص صادق از کاذب، خائن از خادم بسیار دشوار است. اما شیوه‌هایی هست که به راحتی می‌توان فهمید چه کسی در کارش صادقانه عمل می‌کند. فعلاً جای این بحث نیست ولی داوری درباره افراد آن‌قدر هم سخت نیست.
غفلت و فراموشی
جلسه استیضاح گویای این است که شناخت عمیق و جامع نسبت به معلولان در نهادهای کلان وجود ندارد. به همین دلیل نکات و مباحث بسیار مهم در این جلسه مطرح نشد. در اینجا برخلاف مبحث پیشین که به مسائل مطرح شده پرداختم، می‌خواهم به مسائلی که مطرح نشده بپردازم.
۱ـ معلولان در بسیاری از کشورها به مثابه سرمایه ملی تعریف شده‌اند. همان تلقی و تعریفی که از «نفت» به عنوان یک کالای استراتژیک داریم از معلولان که مادرزادی یا بر اثر بیماری یا حادثه و سانحه‌ای نوعی معلولیت پیدا کرده‌اند، هم می‌توان همان تلقی را داشت. اینان به دلیل اولاً ضریب هوشی و استعدادی بالاتر، دوم به دلیل سلامت اخلاقی و اجتماعی بیشتر و سوم به دلیل داشتن پشتوانه‌های مردمی و جهانی بهترین منبع درآمد برای یک کشوراند. اما فقط با برنامه‌های علمی و تدبیرهای دقیق می‌توان در این حوزه به بهره‌دهی رسید. حال باید پرسید وزارت آقای ربیعی، سازمان بهزیستی و در مقابل مخالفان آنها در این زمینه کاری و فکری داشتند، حداقل به مقایسه ایران با مصر و مالزی و ترکیه پرداختند؟
۲ـ در زمینه شاخص سواد معلولان هیچ نکته‌ی مطرح نشد؟ با اینکه سواد با توان‌بخشی و این دو با خط بریل، زبان اشاره، کتاب صوتی ارتباط دارد. آیا برنامه‌های بهزیستی قابل نقد نیست؟
۳ـ آمار تولید محصولات فرهنگی مثل کتاب و نشریه در جامعه معلولین چه وضعیتی دارد؟
۴ـ وضعیت بانک‌های اطلاعاتی و آرشیوهای مورد نیاز معلولین چگونه است؟
۵ـ در زمینه اشتغال، بهزیستی نیاز به بررسی‌‌های جامع است، به چه دلیل از یک شیوه خاص و از یک فکر خاص حمایت‌های گسترده می‌کند؟ این فکر و راه‌کار آنگونه که چهار سال قبل گفته شد که به زودی ایران را گلستان می‌کند، طی این سال‌ها چه کارنامه‌ای دارد؟
۶ـ در زمینه توان‌بخشی و مراکز وابسته به بهزیستی، کارنامه و عملکرد بهزیستی چه وضعیتی دارد؟
۷ـ بهزیستی در زمینه معلولان چه طرح و برنامه دراز مدت و میان مدت و کوتاه مدت دارد؟
۸ـ سطح رفاه و معیشت معلولان ایران در عرصه جهانی چه جایگاهی دارد؟ و نسبت به تبعیض‌های فاحش موجود در ایران بهزیستی چه کارهایی انجام داده است؟
این هشت مورد بخش کوچکی از مباحث و موضوعاتی است که در جلسه استیضاح مطرح نشد.
در پایان
در پایان یادآور می‌شوم نویسنده این مقاله درصدد هیچ نوع داوری درباره صحت و سقم سخنان نمایندگان یا سخنان وزیر نیست و این داوری به هنگام تحقیق و تفحص توسط مجلس شورای اسلامی انجام می‌یابد. فقط درصدد برآمدم تا شمایی و دورنمایی از مباحث مطرح شده در روز استیضاح را بازنویسی کنم.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.