رشته های دانشگاهی ویژه معلولیت
رشته‌های دانشگاهی ویژه معلولیت
محمد نوری
مدیر عامل دفتر فرهنگ معلولین
۱۰ تیر ۱۳۹۷
در ایران بیش از سی دانشگاه و مرکز آموزش عالی هست که ظاهراً ویژه معلولین و معلولیت‌ها است؛ مهمترین این مراکز عبارت‌اند از:
ـ دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی ـ تهران
ـ دانشگاه علمی کاربردی رعد ـ تهران
ـ دانشگاه علوم توانبخشی ـ شیراز
ـ مرکز آموزش علمی ـ کاربردی پیشتازان آئین زندگی ـ تهران
غیر از این چهار دانشگاه و مرکز، بیست و نه مرکز دیگر هست که در همین مقاله معرفی خواهند شد.
در این مقاله تلاش می‌کنم ابتدا رشته‌های این مراکز را معرفی کنم و در ادامه به آسیب‌ها و مشکلات این مراکز از این نظر که تا چه اندازه برای معلولین سودمندی و کارایی دارند، می‌پردازم.
* دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران
این دانشگاه وابسته به سازمان بهزیستی کشور است. شامل ۲۱ گروه آموزشی است. این گروه‌ها به نام‌های زیر است:
۱ـ گروه آموزشی ارتوپدی فنی
۲ـ گروه آموزشی ارگونومی
۳ـ گروه آموزشی آمار و کامپیوتر
۴ـ گروه آموزشی پرستاری
۵ـ گروه آموزشی پیش دبستانی
۶ـ گروه آموزشی رفاه اجتماعی
۷ـ گروه آموزشی روانپزشکی
۸ـ گروه آموزشی روانشناسی بالینی
۹ـ گروه آموزشی روانشناسی و کودکان استثنایی
۱۰ـ گروه آموزشی ژنتیک
۱۱ـ گروه آموزشی سالمندی
۱۲ـ گروه آموزشی شنوایی شناسی
۱۳ـ گروه آموزشی علوم بالینی
۱۴ـ گروه آموزشی علوم پایه
۱۵ـ گروه آموزشی فیزیوتراپی
۱۶ـ گروه آموزشی کار درمانی
۱۷ـ گروه آموزشی گفتار درمانی
۱۸ـ گروه آموزشی مددکاری اجتماعی
۱۹ـ گروه آموزشی مدیریت توانبخشی
۲۰ـ گروه آموزشی مشاوره
۲۱ـ گروه آموزشی معارف اسلامی
(اخذ شده از سایت دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی)
معرفی تفصیلی گروه‌ها
گروه‌های مزبور در سایت این دانشگاه این‌گونه معرفی شده است:
ارتوپدی فنی: رسالت این رشته بهره‌مندی از دستاوردهای جدید علمی ـ تحقیقاتی در زمینه اعضا مصنوعی و وسایل کمکی و استفاده از آن در امر توانبخشی معلولین و بیماران می‌باشد. بدیهی است در این راه افزایش دانش عمومی، بالا بردن رفاه اجتماعی به همراه دستیابی به مدارج علمی جدید در جهت اهداف عمومی کشور و نظام سلامت جامعه مدنظر می‌باشد. همچنین رفع نیازمندی بیماران و توجه به درمان ایشان و محور قرار گرفتن نیازمندان به عنوان اساس پیشرفت و ارتقا اهمیت خاصی دارد.
همان‌طور که توضیح می‌دهد این گروه ویژه معلولین نیست و به همه بیمارانی که نیاز به خدمات ارتوپدی دارند، می‌پردازد.
آمار زیستی: آمار زیستی، روش‌های آمـاری را در پژوهش‌های علمی مرتبط با سلامت، بهداشت، پزشکـی و توانبخشی به کار می‌گیرد. فعالیت گروه به طور رسمی از سال ۱۳۷۳ آغاز گردید. اولین دوره دانشجویان رشته آمـار زیستی در مقطع کارشناسی ارشد در سال ۸۸-۱۳۸۷ جذب و مشغول به تحصیل شدند و هر ساله به طور متوسط ۵ دانشجوی کارشناسی ارشد در این رشته پذیرفته می‌شوند.
از جمله وظایف اعضای این گروه، تدریس دروس مختلف آمـار زیستی، ریاضی، روش تحقیق و نرم‌افزارهای آماری به دانشجویان مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری برای کلیه رشته‌های دانشگاه است. ارائه مشاوره آماری به پروژه‌های پژوهشی اعضا محترم هیئت علمی، دانشجویان مقاطع دکتری، کارشناسی ارشد از دیگر فعالیت‌های اعضای این گروه است.
بهتر است نام این رشته زیست سنجی باشد مثل کتاب سنجی؛ موسیقی سنجی و غیره. در سه دهه اخیر که کمیت‌ها را در بررسی‌ها و در سنجش‌های موضوعات مختلف به کار گرفته‌اند تا شناخت بهتر و مناسب‌تری از وضعیت موجود پیدا کنند. تا قبل از این روش‌های کیفی سیطره داشت. همان‌طور که توضیح داده شد این گروه ویژه معلولین نیست و زیستن همه اقشار را بررسی می‌کند.
گروه آموزشی ارگونومی: ارگونومی یک رشته میان چند رشته‌ای است که به بررسی شرایط محیط کار و ابزار کار می‌پردازد و با طراحی شغل، طراحی محصول، محیط کار و ابزار و وسایل بکار گرفته، درصدد افزایش کارایی و امنیت شغلی است.
گروه ارگونومی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی به عنوان اولین گروه آموزشی ارگونومی در کشور در سال ۱۳۸۵ تشکیل شد و از مهرماه سال ۱۳۸۷ بعد از مصوب کردن این رشته در شورای عالی علوم پایه پزشکی اولین دوره دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد را پذیرش کرد.
در حال حاضر اساتید مختلفی با تخصص‌های متنوع در زمینه ارگونومی، متخصص طب کار، بیومکانیک، فیزیوتراپی، روانشناسی صنعتی، مدیریت، بهداشت حرفه‌ای و علوم اعصاب در گروه فعالیت دارند و سعی شده است تمام حیطه‌های ارگونومی (ارگونومی فیزیکی، ارگونومی شناختی، ماکرو ارگونومی و ارگونومی محیطی) پوشش داده شود.
این گروه تا کنون طی ۱۰ دوره پذیرش دانشجو (۸۶ نفر) داشته که تعداد ۵۵ نفر از این دانشجویان فارغ‌التحصیل شده‌اند. همچنین در سال ۱۳۹۲ اولین گروه دانشجویان بین‌الملل نیز در این دانشگاه پذیرفته شده است.
رشته ارگونومی در این دانشگاه ویژه معلولین نیست و رشته‌ای عام است که به معلولین هم می‌پردازد.
پرستاری: گروه پرستاری دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در راستای اهداف، مقاصد و رسالت‌های خود در سال ۱۳۷۱ تأسیس و آغاز فعالیت نموده است.
این رشته مخصوص ارائه خدمات پرستاری به معلولین یا اجرای پرستاری توسط معلولین نیست و به پرستاری برای همگان مورد نظر است.
پیش دبستانی: امروزه به دلیل شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تعداد زیادی از والدین (به ویژه مادران شاغل) ساعت‌های زیادی را دور از محیط خانه می‌گذرانند از سوی دیگر به دلیل نا‌کافی بودن آگاهی‌های والدین در مورد شناخت نیازهای کودکان و عدم آشنایی با مسائل تربیتی، فقر فرهنگی، کم‌سوادی، مشکلات اقتصادی و از هم گسیختگی‌های خانوادگی، تأمین نیازهای فردی کودک: تغذیه و بهداشت، پرورش مهارت‌های جسمی و حرکتی، پرورش هوش و خلاقیت، توسعه مهارت‌های اجتماعی، رشد روانی-عاطفی و اخلاقی به تنهایی از عهده خانواده بر نمی‌آید؛ بنابراین لازم است مراکز آموزش پیش از دبستان در جوار خانواده‌ها و همپای تربیت آنها در زمینه تکامل همه جانبه کودک وظیفه خطیر خود را انجام دهد و کودکان را برای رشد همه جانبه تا حداکثر توان و آماده شدن برای ایفای نقش در جامعه فردا پرورش دهد.
احتمالاً با توجه به سپردن مهدهای کودک به بهزیستی و برای تربیت مربیان و کادر مورد نیاز، بهزیستی این رشته را در دانشگاه خودش راه‌اندازی کرده است؛ اما این رشته ویژه معلولین و آسیب‌مندان نیست و عام است.
رفاه اجتماعی: رفاه اجتماعی شامل مجموعه اقداماتی در سطوح مختلف از سیاستگذاری تا ارائه خدمات است که در هر یک از بخش‌های دولتی، خصوصی، خانواده و خیریه با هدف پیشگیری، کنترل یا کاهش مشکلات اجتماعی و ارتقا کیفیت زندگی آحاد جامعه صورت می‌گیرد.
اهداف: هدف اصلی این گروه، «تولید و توسعه دانش رفاه اجتماعی» متناسب با نیاز جامعه ایران در دوران حاضر و سال‌های آینده، از طریق پژوهش و آموزش و «تربیت نیروی انسانی متخصص و کارآمد» برای مدیریت، سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و اداره امور آموزش و پژوهش در بخش اجتماعی و بهداشت کشور می‌باشد.
این رشته ویژه معلولین نیست و عمومیت دارد و نیازهای همه اقشار در زمینه رفاه مورد نظر است.
روانپزشکی: گروه آموزشی روانپزشکی از سال ۱۳۷۳ با ملحق شدن مرکز آموزشی درمانی روانپزشکی رازی به دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی رسمیت یافت. هرچند که اعضا این گروه تا قبل از آن نیز به فعالیت آموزشی و تدریس نظری و عملی دانشجویان و کارورزان پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی (۱۳۷۲ لغایت ۱۳۷۸) و نیز آموزش روانپزشکی برای دانشجویان پیراپزشکی دانشگاه مذکور اشتغال داشتند.
از سال ۱۳۷۷ با تلاش مسئولین وقت از جمله جناب آقای دکتر یدالله فرهادی (مدیر گروه و رئیس وقت بیمارستان رازی) و همکاران و با موافقت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، موفق به اخذ مجوز تربیت دستیار در رسته روانپزشکی شد.
زمینه‌های فعالیت گروه:
۱– روانپزشکی عمومی (تخصصی) ۲– روانپزشکی کودک و نوجوان (فوق تخصصی) ۳– روانپزشکی سالمندان ۴– اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی ۵– انجام و فعالیت‌های بین بخشی ۶ـ روان درمانی شامل آموزش نظری و عملی روان درمانی شناختی.
روانشناسی بالینی: گروه آموزشی روانشناسی بالینی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با هدف تربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص در حوزه روانشناسی بالینی در سال ۱۳۷۱ تشکیل شد.
روانشناسی کودکان استثنایی: گروه آموزشی “روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی” از ۱۳۷۴ با عنوان گروه “علوم بهزیستی و کودکان استثنایی” شروع به کار نموده است. در ابتدا در مقطع کارشناسی رشته علوم بهزیستی با گرایش توانبخشی، فعالیت‌های آموزشی خود را آغاز کرد و در ابعاد مختلف، دامنه فعالیت خود را در مقاطع کاردانی و کارشناسی در ۸ رشته کاربردی در شهرهای تهران، اصفهان، مشهد و همدان گسترش داد. از نیمه اول ۱۳۷۶ برنامه‌های مربوط به مقطع کاردانی “تربیت مربی کودکان با اختلالات بینایی” و “تربیت مربی کودکان با اختلالات شنوایی” نیز به این گروه واگذار شد. در ۱۳۷۷ دانشجویان از سوی “سازمان آموزش و پرورش استثنایی” در رشته “کودکان استثنایی با دو گرایش: کارشناسی مربی حسی حرکتی و کارشناسی مربی گفتار و زبان” مأمور به تحصیل در گروه شدند.
از ۱۳۸۲ تا کنون، پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد رشته روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی صورت گرفته و در سال‌های ۸۸- ۱۳۸۵، مجری تربیت دانشجویان در مقطع کاردانی مربی معلولین ذهنی دانشگاه علمی کاربردی را به عهده داشته است. در حال حاضر، ۳ عضو هیئت علمی تمام وقت و ۲ عضو هیئت علمی پاره وقت در این گروه مشغول فعالیت می‌باشند.
ژنتیک: مرکز تحقیقات ژنتیک (GRC) در دانشگاه توانبخشی در سال ۱۳۸۵ تأسیس شد. هدف این مرکز، تشخیص و پیشگیری از بیماری‌های ژنتیکی مشترک ایران است. تحقیقات آن بر حوزه‌های زیر تمرکز دارد: اختلالات شناختی؛ نابینایی و ناشنوایی؛ اختلالات عصبی عضلانی؛ ژنتیک سرطان
سالمندی: توضیحاتی درباره این رشته در سایت دانشگاه بهزیستی نیامده و گویا هم اکنون متوقف است.
شنوایی شناسی: گروه شنوایی شناسی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با هدف آموزش و تربیت متخصصان مجرب با دانش روز در زمینه علوم بالینی شنوایی و تعادل بنیان گذاشته شد. سیاست این گروه از ابتدا پذیرش دانشجو در مقطع تحصیلات تکمیلی (postgraduate) بوده و از سال ۱۳۷۳ اولین دوره دانشجویان در مقطع کارشناسی ارشد در این گروه، مشغول به تحصیل شدند. سپس چند سال تعطیل شد و مجدداً در سال ۱۳۸۷، پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد انجام گرفت. با تصویب مقطع دکتری رشته شنوایی در سال ۱۳۸۷، اولین دوره دانشجویان شنوایی شناسی مقطع دکتری تخصصی در این دانشگاه مشغول به تحصیل شدند.
رسالت برنامه آموزشی گروه شنوایی شناسی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی:
-افزایش دانش و مهارت شنوایی شناسان در زمینه شنوایی و تعادل
-افزایش دانش و مهارت شنوایی شناسان در زمینه اختلالات پردازش شنوایی مرکزی
-ارتقای کیفیت ارائه خدمات توسط شنوایی شناسان در حیطه بالینی
– ارتقای تعهد حرفه‌ای و اخلاق پزشکی در حیطه شنوایی شناسی
– تربیت نیروی انسانی ماهر جهت انجام پژوهش‌های مرتبط با رشته شنوایی شناسی
این گروه و گروه گفتار درمانی تنها گروه‌های ویژه ناشنوایان هستند که در زمینه توانبخشی ناشنوایان فعالیت می‌کنند.
علوم بالینی: گروه علوم بالینی، یکی از گروه‌های آموزشی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی است و اعضای هیئت علمی آن را پزشکان از رشته‌های تخصصی مختلف تشکیل داده‌اند. دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، اگر چه به عنوان یکی از دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فعالیت می‌نماید، ولی به علت مأموریت اصلی خود، یعنی ارائه خدمات آموزشی، پژوهشی و درمانی عمدتاً در سطح سوم پیشگیری یعنی (بازتوانی و توانبخشی)، تفاوت زیربنایی با سایر دانشگاه‌های علوم پزشکی دارد. به نظر می‌رسد مأموریت اولیه این گروه، تعریف، تثبیت و ایفای نقش پزشک در تیم توانبخشی بوده است. به هر ترتیب، این گروه تقریباً بلافاصله بعد از تأسیس دانشگاه در سال‌های ۷۱-۱۳۷۰، شکل گرفته و به جذب نیروهای هیئت علمی پرداخته است. در حال حاضر گروه علوم بالینی یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های آموزشی دانشگاه است و دارای ۱۹ ردیف هیئت علمی و ۳ ردیف کارشناسی است. رشته‌های تخصصی پزشکان عضو گروه متنوع بوده و عبارتند از: نورولوژی، اطفال، روانپزشکی، فیزیاتری، داخلی (سالمندان)، گوش و حلق و بینی، قلب، جراحی ترمیمی و جراحی عمومی.
علوم پایه: گروه علوم پایه پزشکی از بدو تأسیس دانشگاه در سال ۱۳۷۲ تشکیل گردیده است، این گروه به عنوان یک گروه مستقل فعالیت‌های آموزشی خویش را در قالب سرویس‌دهی به تمام گروه‌ها در زمینه‌های مختلف دروس علوم پایه پزشکی و دروس عمومی ارائه نموده است. این گروه به دلیل نداشتن دانشجو دارای مسائل و مشکلات خاص خود می‌باشد، از طرف دیگر به علت اینکه هرکدام از اعضای گروه رشته تحصیلی متفاوتی داشته دارای مزیت خــاص خود به دلیل ماهیت بین رشته‌ای گروه می‌باشد و این مسئله به نوبه خود موجب رشد و ارتقای گروه می‌گردد.
در حال حاضر گروه دارای یک مدیر، سه عضو هیئت علمی و یک کارشناس می‌باشد.
این گروه ارتباط خاص با معلولیت‌ها و معلولین ندارد.
فیزیوتراپی: گروه آموزشی فیزیوتراپی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی از سال ۱۳۷۱ تأسیس شده و هم اکنون در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا دانشجو می‌پذیرد. این گروه به طور عمده با نگاه به آموزش‌های تخصصی در گرایش‌های آسیب‌های عصبی ـ عضلانی – اسکلتی و رویکرد درمان‌های دستی فعالیت دارد. در این راستا بالغ بر ۲۰ سمینار ملی و بین‌المللی برگزار نموده است. این گروه علاوه بر دانشجویان ایرانی از دیگر کشورها نیز پذیرش دانشجو داشته و در حال حاضر بیش از ۱۵ نفر دانشجوی غیر ایرانی در مقاطع مختلف مشغول به تحصیل می‌باشند.
مددکاری اجتماعی: پس از تأسیس دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در سال ۱۳۷۰ و با توجه به افزایش مسائل اجتماعی و نیاز به متخصصین در این زمینه، ایجاد رشته مددکاری اجتماعی جزء اهداف اصلی دانشگاه قرار گرفت و کارشناسی این رشته در تاریخ ۴ مهرماه ۱۳۷۲ مصوب گردید.
در سال ۱۳۷۳ اولین دوره کارشناسی مددکاری اجتماعی از طریق آزمون سراسری دانشجو پذیرفت و در سال ۱۳۷۶ نیز کارشناسی ارشد این رشته مصوب شد و از طریق آزمون سراسری گروه پزشکی دایر گردید.
در نهایت با توجه به نیاز کشور در سطح کلان و رسیدگی مددکاران اجتماعی به امور برنامه ریزی، آموزش و مشاوره در زمینه‌های مسائل اجتماعی و نیاز مبرم به دکتری مددکاری اجتماعی، طرح دکتری این رشته تنظیم گردید و پس از تصویب وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، اولین دوره دکتری مددکاری اجتماعی از سال ۱۳۸۴ در این دانشگاه دایر شد.
مدیریت توانبخشی: رشته کارشناسی ارشد مدیریت توانبخشی (Master Of Rehabilitation management) ترکیبــی است از شاخه‌های علوم توانبخشی و مدیریت که فارغ التحصیلان این رشته پس از پایان دوره دو ساله نظری و عملی و با ارائه پایان نامه، هدایت و کارشناسی مؤثر و ارائه خدمات مراکز، مؤسسات و نهادهای توانبخشی کشور در بخش‌های دولتی، خصوصی و خیریه‌ای را به عهده خواهند گرفت.
کاردرمانی (occupational therapy یا ergo therapy): در این رشته علم و هنر استفاده از کار بررسی می‌شود. نیز چگونگی استفاده از وسایل کمکی را به منظور افزایش استقلال فردی و اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی افراد معلول و کم توان به آنها می‌آموزند.
گفتار درمانی: گفتار درمانی یکی از رشته‌های علوم پزشکی است که به مطالعه‌ی جنبه‌های مختلف گفتار و زبان و تشخیص و درمان اختلالات مربوط به آن می‌پردازد. گفتار درمانی به عنوان ترکیبی از دانش و هنر، از مجموعه‌ی گسترده‌ی علوم انسانی و تجربی بهره می‌گیرد و کسب مهارت در آن مستلزم فراگیری مباحث پایه از جمله آناتومی و فیزیولوژی سازوکار گفتار، زبان‌شناسی و آواشناسی، روانشناسی و روانپزشکی و نیز مباحث تخصصی بیماری شناسی، ارزیابی و درمان اختلالات گفتار و زبان است. آسیب‌شناس گفتار و زبان (گفتار درمانگر) ضمن آگاهی از ماهیت گفتار و زبان و رشد طبیعی آن، با انواع اختلالات مربوط به آن آشناست و بر روش‌های ارزیابی و درمان آنها تسلط دارد. در یک عبارت کوتاه می‌توان گفت چنانچه شیوه صحبت کردن گوینده بیش از محتوای سخن او، توجه شنونده را به خود جلب کند و یا محتوای کلام دچار نابسامانی شود، وی مشکوک به نوعی اختلال گفتاری یا زبانی است. آسیب‌های گفتار و زبان متنوع بوده و از کودکی تا بزرگ‌سالی مشاهده می‌شوند. از میان آنها می‌توان به لکنت، اختلال در تولید صداهای گفتاری، اختلالات رشد زبان در کودکان دارای مشکل یادگیری زبان و کودکانی با نواقص هوشی، کم‌شنوایی، درخودماندگی و بیماران مبتلا به سکته‌ی مغزی و اختلالات گفتاری ناشی از فقدان حنجره و آسیب‌های آن اشاره نمود. هرگونه اشکال در تولید گفتار و یا ناتوانی در درک گفته‌های دیگران می‌تواند باعث اختلال در روابط اجتماعی شخص مبتلا گشته و مانعی در راه پیشرفت تحصیلی فرد در جامعه و شکوفایی کامل توانایی‌ها و استعدادهای بالقوه‌ی وی شود. این مسئله به نوبه خود می‌تواند منجر به صدمات عاطفی و رفتاری نظیر گوشه‌گیری و پرخاشگری شود. در نهایت تزلزل بهداشت روانی فرد و خانواده او را در پی خواهد داشت. نقش آسیب‌شناس گفتار و زبان در مرحله اول، پیشگیری از بروز این‌گونه اختلالات از طریق آموزش‌های لازم فردی و گروهی است و در مراحل بعدی، وظیفه‌ی او ارزیابی و تشخیص اختلال‌های گفتار و زبان و تلاش در درمان و اصلاح و جلوگیری از تشدید آنها می‌باشد.
گروه آموزشی گفتار درمانی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در بهمن ماه سال ۱۳۷۱ با پذیرش ۳ دانشجوی کارشناسی ارشد شروع به کار نمود، از مهر سال ۱۳۷۲ به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی و از سال ۱۳۸۵ نیز به پذیرش دانشجو در مقطع دکتری مبادرت ورزیده است.
مشاوره: گروه مشاوره از طریق آموزش، پژوهش و تعلیم و تربیت دانشجویان ماهر و توانا، خلاق، متفکر، کارآمد، مسئولیت‌پذیر و دانش‌محور و با توجه به رویکردهای نوین، در جهت تأمین نیازهای مراجعان (شامل زوجین، خانواده‌ها و افراد) و مددجویان دارای نیازهای ویژه فیزیکی، شناختی، عاطفی، اجتماعی و رشدی گام بر می‌دارد.
این گروه در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکترا فعالیت دارد (مقطع کارشناسی ندارد) ارائه دروس نظری و عملی برای مقطع کارشناسی ارشد مشاوره خانواده و مشاوره توانبخشی و مقطع دکتری مشاوره توانبخشی را به عهده دارد.
۱- مشاوره خانواده: مشاوره خانواده یک خدمت حرفه‌ای است که به منظور تحریک و تسهیل رشد، تغییر، تعدیل، سازگاری، بهبود حل مسئله و در صورت نیاز درمان روان شناختی عضو یا اعضای خانواده با استفاده از ظرفیت‌های روان شناختی خانواده به عنوان یک کل، ارائه می‌شود.
۲- مشاوره توانبخشی: مشاوره توانبخشی خدمت حرفه‌ای است که برای کمک به سازگاری بهتر بیماران با پیامدهای روان شناختی، خانوادگی، اجتماعی و شغلی بیماری‌های جسمی و روانی شدید و مزمن، قطع عضو و یا فلج حرکتی، سوء مصرف مواد و اعتیاد و معلولیت‌های اجتماعی، توسط روان‌شناسان مشاور آموزش دیده به این منظور ارائه می‌شود.
تاریخچه: این رشته در ایران برای اولین بار در گروه مشاوره دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی راه‌اندازی شد و اولین دوره دانشجویان کارشناس ارشد مشاوره توانبخشی در سال ۸۰ جذب شدند. با توجه به نیاز جامعه و از طرفی رسالت دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، در سال تحصیلی ۹۱-۹۰ با پذیرش دانشجو در مقطع دکترا این گرایش مشاوره گسترش پیدا کرد.
ارزیابی کارایی: این دانشگاه تا چه اندازه به نیازهای خانواده بهزیستی مثل معلولین و شصت گروه تحت پوشش سازمان بهزیستی پاسخ داده و در این زمینه مؤثر بوده است؟ و آیا تحقیقی در این باره انجام شده است؟
تا کنون مطالبی درباره این دانشگاه رؤیت نشده است؛ اما به وضوح پیداست که بسیاری از رشته‌های مورد نیاز اقشار زیر پوشش در قلمرو این دانشگاه نیست.
* دانشگاه علمی کاربردی رعد، تهران
این مرکز، نخستین مرکز آموزش عالی علمی – کاربردی مناسب‌سازی شده برای معلولین جسمی- حرکتی است.
مرکز آموزش عالی علمی- کاربردی نیکوکاری رعد با هدف جذب توان‌یابان (معلولین جسمی- حرکتی) واجد شرایط به منظور ارتقا سطح علمی و دانش کار این عزیزان برای ورود به جامعه و بازار کار و اشتغال، فعالیت خود را از بهمن ۱۳۸۹ آغاز نمود و در اولین گام در کنار دیگر داوطلبین موفق به ثبت نام از ۱۵داوطلب توان یاب در دوره کاردانی حسابداری مالی شد.
فعالیت‌های آموزشی: در حال حاضر مرکز دارای ۶ دوره کاردانی حرفه‌ای و کاردانی فنی در رشته‌های:
۱- گرافیک
۲- روابط عمومی
۳- حسابداری مالی
۴- تربیت بدنی- مربیگری ورزش معلولین
۵- نرم‌افزار
۶- مترجمی متون رسمی زبان انگلیسی
نیز ۶ دوره در مقطع کارشناسی و مهندسی در رشته‌های ذیل می‌باشد:
۱- گرافیک – تصویرسازی
۲- گرافیک – محیطی و تزئینی
۳- حسابداری مالی
۴- مدیریت امور فرهنگی و ورزشی
۵- مترجمی هم‌زمان انگلیسی
۶- مهندسی فناوری اطلاعات
در واقع این دانشگاه شامل ۶ رشته تحصیلی در مقطع کاردانی و ۶ رشته در مقطع کارشناسی است.
آمار دانشجویان: این دانشگاه با هدف ارتقای دانش و تجربه در جامعه هدف تأسیس شد. در حال حاضر حدود ۵۰۰ دانشجو در این دوره‌ها مشغول تحصیل هستند. ۲۰۰ نفر در دوره‌های کاردانی و ۳۰۰ نفر در دوره‌های کارشناسی که حدوداً یک سوم این دانشجویان توان یاب و بقیه افراد سالم هستند.
گویا این دانشگاه با کمبود دانشجو در چند رشته مواجه است و استقبال چندانی از آن نشده است.
دانش آموخته‌گان: از سال ۱۳۸۹ تا کنون این مرکز، ۳۸ دوره در مقطع کاردانی و ۱۶ دوره در مقطع کارشناسی و مهندسی برگزار نموده است. حدود ۵۱۴ دانشجو آموخته شده‌اند که حدود یک پنجم آنان، توان یاب می‌باشند. (اخذ شده از سایت raad-ac.ir)
* دانشکده علوم توانبخشی، شیراز
دانشکده علوم توانبخشی شیراز از سال ۱۳۵۶ با نام مدرسه عالی فیزیوتراپی به عنوان بخشی از دانشکده پزشکی با هدف تربیت نیروی کاردان در رشته فیزیوتراپی به منظور انجام خدمات بهداشتی ـ درمانی در مراکز دولتی و خصوصی فعالیت خود را آغاز کرده و در سال ۱۳۵۷ اقدام به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی نمود.
به همت مسئولین دانشگاه و رؤسای محترم وقت، در سال ۱۳۶۷ مدرسه عالی فیزیوتراپی از تشکیلات دانشکده پزشکی مجزا و به عنوان دانشکده توانبخشی به صورت مستقل، در بلوار شهید چمران شیراز به فعالیت خود ادامه داد.
در حال حاضر این دانشکده دارای پنج رشته فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتار درمانی، شنوایی شناسی و اورتز و پروتز می‌باشد که رشته فیزیوتراپی دارای هر سه مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترا می‌باشد.
ساختمان دانشکده علوم توانبخشی با مساحت ۴۰۰۰ متر مربع و زیربنای ۳۵۰۰ متر مربع در بلوار شهید چمران، خیابان ابیوردی یک واقع شده است و دارای ۸ کلاس درس و سالن آمفی تئاتر با گنجایش ۸۵ نفر، سالن‌های عملی – تئوری (الکتروتراپی، تمرین درمانی، هیدروتراپی و مولاژ) و مرکز تحقیقات حرکت شناسی (مرکز تحقیقات مرحوم استاد دکتر محمدرضا قوانینی) می‌باشد.
کتابخانه این دانشکده (کتابخانه استاد دکتر بهروز کاظمی) دارای ۲۰۵ متر مربع مساحت و بالغ بر ۷۶۹۴ جلد کتاب (انگلیسی و فارسی) است.
درمانگاه آموزشی- درمانی دانشکده توانبخشی با وسعت ۲۵۰ مترمربع از مهرماه سال ۱۳۸۵ با هدف گسترش فیلدهای آموزشی بالینی دانشجویان فیزیوتراپی راه‌اندازی گردیده و در حال حاضر علاوه بر خدمات درمانی در حوزه‌های فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتار درمانی، یکی از فعال‌ترین فیلدهای آموزشی دانشجویان این دانشکده می‌باشد. از ابتدای سال ۹۳، شیفت عصر درمانگاه با حضور اساتید دانشکده در خدمت بیماران عزیز می‌باشد. (اخذ شده از سایت دانشکده علوم توانبخشی)
* مرکز آموزش علمی ـ کاربردی پیشتازان آئین زندگی
شرکت تعاونی پیشتازان آئین زندگی فعالیت آموزش عالی خود را از سال ۱۳۷۸ با تشکیل دوره‌های کوتاه مدت به منظور افزایش مهارت مربیان کودکان پیش دبستانی «عادی و استثنایی» با مجوز دانشگاه جامع علمی کاربردی آغاز کرد و از سال ۱۳۸۱با معرفی وزارت تعاون و اخذ مجوز دانشگاه جامع علمی کاربردی شروع به پذیرش دانشجو در «مقطع کاردانی» رشته‌های مربی بهداشت مدارس و مربی کودک نمود.
هم اکنون این مرکز با جلب همکاری حدود ۲۰۰ نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها، متخصصین و افراد با تجربه به عنوان مدرس، حدود ۱۴۲۸ نفر دانشجو و ۳۱۷۰ دانش آموخته در رشته‌های زیر فعالیت می‌کنند:
ترمی (کاردانی):
۱٫ کاردانی ناپیوسته امور تعاون
۲٫ کاردانی ناپیوسته مربی معلولین ذهنی
۳٫ کاردانی ناپیوسته تربیت مربی مراکز پیش از دبستان
۴٫ کاردانی ناپیوسته مربی کودکان استثنایی
۵٫ کاردانی ناپیوسته اصلاح و تربیت
۶٫ کاردانی ناپیوسته مددکاری اجتماعی
ترمی (کارشناسی):
۱٫ کارشناسی ناپیوسته مدیریت تعاون
پودمانی (کاردانی):
۱٫ کاردانی ناپیوسته اصلاح و تربیت
۲٫ کاردانی ناپیوسته و کاردانی حرفه‌ای امور تعاون
۳٫ کاردانی ناپیوسته و کاردانی حرفه‌ای تربیت مربی مراکز پیش از دبستان
۴٫ کاردانی ناپیوسته و کاردانی حرفه‌ای مربی خانه کودک و نوجوان
۵٫ کاردانی ناپیوسته و کاردانی حرفه‌ای تکنولوژی آموزشی
۶٫ کاردانی ناپیوسته راهنمای آموزشی
۷٫ کاردانی ناپیوسته مدیریت خانواده
۸٫ کاردانی حرفه‌ای مددکاری اجتماعی گرایش کودک
۹٫ کاردانی حرفه‌ای تربیت مراقب سالمندان
۱۰٫ کاردانی حرفه‌ای تربیت مربی کودکان با نیازهای ویژه
پودمانی (کارشناسی):
۱٫ کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی حرفه‌ای مدیریت تعاون
۲٫ کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی حرفه‌ای آسیب‌شناسی اجتماعی گرایش پیشگیری از اعتیاد
۳٫ کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی حرفه‌ای تربیت مربی مراکز پیش از دبستان
۴٫ کارشناسی حرفه‌ای آموزش بزرگسالان
۵٫ کارشناسی حرفه‌ای مددکاری اجتماعی گرایش کودک
فعالیت‌های آموزش عالی در فضایی با مساحت حدود ۲۰۰۰ متر مربع عرصه و ۴۰۰۰ متر مربع اعیان صورت می‌گیرد.
علاوه بر فعالیت‌های آموزشی، این مرکز تا کنون برنامه‌های دوره‌های آموزشی زیر را نیز طراحی و بازنگری نموده است:
طراحی دوره:
۱٫ طراحی دوره کارشناسی مدیریت تعاون به درخواست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
۲٫ طراحی دوره کاردانی حرفه‌ای امور تعاون به درخواست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
۳٫ طراحی دوره کاردانی حرفه‌ای تکنولوژی آموزشی
۴٫ طراحی دوره کاردانی مربی معلولین ذهنی
۵٫ طراحی دوره کاردانی مربی کودکان استثنایی
۶٫ طراحی دوره کاردانی پودمانی مربی مراکز پیش از دبستان
۷٫ مشارکت طراحی دوره کارشناسی مربی مراکز پیش از دبستان
۸٫ مشارکت در طراحی دوره کارشناسی آسیب شناسی اجتماعی
بازنگری دوره:
۱٫ بازنگری دوره کارشناسی مدیریت تعاون به درخواست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
۲٫ بازنگری دوره کاردانی حرفه‌ای امور تعاون به درخواست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
۳٫ بازنگری دوره کاردانی حرفه‌ای تکنولوژی آموزشی
۴٫ بازنگری دوره کاردانی حرفه‌ای کودکان با نیازهای ویژه (کودکان استثنایی)
۵٫ بازنگری دوره کاردانی حرفه‌ای کودکان کم توان ذهنی (کودکان عقب مانده ذهنی)
تألیف کتب و درس‌نامه، اجرای کارگاه‌ها و سمینارهای علمی، پژوهشی، آموزشی و… ویژه استادان و دانشجویان نیز از فعالیت‌های این مرکز می‌باشد.
اهداف و برنامه‌ها
الف: شناسایی، طراحی و اجرای دوره‌های مورد نیاز جامعه از طریق مطالعه میدانی به صورت دوره‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت تا مقطع دکترای حرفه‌ای
ب: ایجاد عرصه‌های علمی و تخصصی مرتبط با رشته‌های در حال اجرا به منظور گذراندن واحدهای کاربینی و کارورزی دانشجویان و جذب فارغ التحصیلان در قالب:
۱ـ تأسیس سرای سالمندان روزانه و شبانه‌روزی مجهز به پیشرفته‌ترین تجهیزات و متناسب با جدیدترین متد علمی دنیا
۲ـ راه‌اندازی مهد و پیش دبستانی تخصصی با مدیریت و نظارت مدرسین و کارشناسان خبره این رشته
۳ـ تأسیس باشگاه ورزشی جهت استفاده افراد عادی و معلول (مجهز به وسایل و خدمات مورد نیاز معلولین(
۴ـ ایجاد دهکده کار و سلامتی برای معلولین ذهنی و ذهنی – جسمی
ج: ایجاد کانون کارآفرینی و اتحادیه سراسری انجمن‌های علمی دانشجویی به منظور حمایت از دانشجویان و فارغ التحصیلان در جهت اشتغال‌زایی و کارآفرینی
ارتباطات
با آدرس‌های زیر می‌توان با این اداره تماس برقرار کرد
تهران– فلکه دوم صادقیه – بلوار اشرفی اصفهانی – نرسیده به پل همت – خیابان قموشی(پارک) – شهرک همای جنوبی
ساختمان پیشتازان آئین زندگی – مرکز آموزش علمی- کاربردی شرکت تعاونی پیشتازان آئین زندگی
تلفن: ۴۴۲۴۱۳۳۱ـ۴۴۲۳۵۱۲۱ -۰۲۱
فکس: ۴۴۲۵۲۲۶۶-۰۲۱
کدپستی: ۱۴۶۱۹۴۴۵۶۷
وب‌سایت: www.cpaz.ir پست الکترونیک: Info@cpaz.ir
زندگی‌نامه خانم میکائیلی (رئیس مرکز علمی ـ کاربردی پیشتازان آئین زندگی)
خانم مهرانگیز میکائیلی، در مهرماه ۱۳۲۸، در خانواده‌ای فرهنگی متولد شدند، تحصیلات ابتدایی را در شهرستان‌های تنکابن، خوی و تهران به اتمام رسانده تحصیلات متوسطه را در دبیرستان‌های تهران (نصرت و محمدزاده) به پایان بردند.
ایشان در سال ۱۳۴۷ وارد مدرسه عالی پرستاری شهید بهشتی گشته و در مهرماه ۱۳۵۱ پس از فارغ التحصیلی طرح خود را در شهرستان شاهرود با سمت مدیر پرستاری آغاز و در سال ۱۳۵۴ با سمت مربی مدرسه پرستاری به پایان بردند. در سال‌های حضور در شاهرود، ازدواج کرده و فرزند اول خود را متولد نمودند.
سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۶ در تهران در بیمارستان فیروزآبادی سر پرستار بخش عفونی بودند، سال ۱۳۵۶ در آزمون کارشناسی ارشد دانشگاه علوم پزشکی ایران، انستیتو روانپزشکی تهران در رشته روان پرستاری که به عنوان اولین دوره در کشور برگزار می‌گردید پذیرفته شدند و سال ۱۳۵۹ به افتخار فراغت از تحصیل نائل گشتند (تولد فرزند دوم در سال ۱۳۵۹ می‌باشد) و تا سال ۱۳۷۴ تحت عنوان عضو هیئت علمی در سمت‌های جانشین رئیس، معاون آموزشی، مدیر گروه و مدرس در دانشکده پرستاری وزارت بهداشت و درمان و از سال ۱۳۶۵ در دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران خدمت نمودند.
خانم میکائیلی در سال ۱۳۷۰ در پی احساس نیاز فردی و اجتماعی مبادرت به تأسیس مرکز آموزش و توانبخشی پویش ویژه معلولین ذهنی که توأم با نگاهی علمی و جدید به عرصه توانبخشی بود، نموده و مرکز آموزشی و توانبخشی ویژه کودکان کم‌توان ذهنی کمتر از ۱۴ سال به نام پویش را در سال ۱۳۷۱ تأسیس نمودند و در پی موفقیت‌های حاصل از این کار و احساس نیاز خانواده‌های معلولین ذهنی و نیاز اجتماعی اولین سیستم آموزشی غیر دولتی ویژه کودکان کم‌توان ذهنی را در سال ۱۳۷۳ در مقاطع دبستان و طرح جامع (معادل راهنمایی) تأسیس نمودند.
به دنبال موفقیت‌های چشمگیر در این عرصه کاری و احساس نیازمندی به تربیت نیروی انسانی تخصصی جهت مربیگری در عرصه کودکان استثنایی و عادی در مقاطع پیش از دبستان و ارائه خدمات تخصصی ارزان‌تر به جامعه، همکاری خود را با دانشگاه جامع در سال ۱۳۷۸ با طراحی دوره‌های کوتاه‌مدت آغاز و در سال ۱۳۸۱ مبادرت به اخذ مجوز تأسیس مرکز آموزش عالی علمی ـ کاربردی از دانشگاه جامع علمی – کاربردی کرده و شروع به تربیت نیروی انسانی تخصصی در راستای اهداف مرکز نموده‌اند.
در حال حاضر ضمن پا برجایی واحدهای آموزشی و توانبخشی قبلی، موفقیت روز افزون مرکز آموزش عالی علمی ـ کاربردی با اجرای دوره‌های متنوع در مقاطع کاردانی و کارشناسی و کارشناسی ارشد و با حدود ۸۵۰۰ نفر فارغ‌التحصیل (تا پایان نیمسال اول سال ۹۶-۹۵) که اغلب جذب بازار کار گشته و حدود ۸۵% از آنان در مقاطع بالاتر تحصیلی مشغول به تحصیل شده‌اند ادامه دارد.
اهم فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی
آموزشی:
الف) رشته‌های در حال اجرا مرکز آموزش عالی علمی- کاربردی شرکت تعاونی پیشتازان آئین زندگی:
*کاردانی (ترمی و پودمانی)
ـ کاردانی حرفه‌ای امور تعاون
ـ کاردانی ناپیوسته تربیت مربی پیش دبستانی
ـ کاردانی حرفه‌ای اصلاح و تربیت
ـ کاردانی حرفه‌ای تربیت مربی خانه کودک و نوجوان
ـ کاردانی حرفه‌ای تکنولوژی آموزشی
ـ کاردانی حرفه‌ای مددکاری اجتماعی ـ مددکاری کودک
ـ کاردانی حرفه‌ای مددکاری اجتماعی ـ مراقبت سالمندان
ـ کاردانی حرفه‌ای مددکاری اجتماعی ـ اورژانس اجتماعی
ـ کاردانی حرفه‌ای مددکاری اجتماعی ـ مددکاری خانواده
ـ کاردانی حرفه‌ای تربیت مربی کودکان با نیازهای ویژه
ـ کاردانی حرفه‌ای سلامت یاری
ـ کاردانی حرفه‌ای تربیت مربی مهد کودک
ـ کاردانی حرفه‌ای مشارکت مردمی
ـ کاردانی حرفه‌ای راهنمای آموزشی
ـ کاردانی حرفه‌ای کودکیاری
ـ کاردانی حرفه‌ای امور فرهنگی
ـ کاردانی حرفه‌ای ایمنی و بهداشت در واحدهای صنفی
ـ کارانی حرفه‌ای مشاوره بازرگانی ـ حقوق و صنوف
ـ کاردانی حرفه‌ای تربیت مربی کم‌توانان ذهنی
*کارشناسی (ترمی و پودمانی)
ـ کارشناسی حرفه‌ای مدیریت تعاون
ـ کارشناسی حرفه‌ای آسیب‌شناسی اجتماعی ـ پیشگیری از اعتیاد
ـ کارشناسی حرفه‌ای تربیت مربی پیش دبستانی
ـ کارشناسی حرفه‌ای آموزش بزرگسالان
ـ کارشناسی حرفه‌ای مددکاری اجتماعی ـ کودک
ـ کارشناسی حرفه‌ای مددکاری اجتماعی – خانواده
ـ کارشناسی حرفه‌ای تربیت مربی هنر کودک
ـ کارشناسی حرفه‌ای مدیریت سلامت ـ خانواده و مراقبت زنان
ـ کارشناسی حرفه‌ای مدیریت سلامت – خانواده و مشاوره تغذیه مادر و کودک
ـ کارشناسی حرفه‌ای مددکاری اجتماعی ـ اورژانس اجتماعی
*کارشناسی ارشد (ترمی)
ـ کارشناسی حرفه‌ای ارشد توانمندسازی معلولین
ب) دوره‌های طراحی و بازنگری شده توسط مرکز آموزش علمی ـ کاربردی شرکت تعاونی پیشتازان
آئین زندگی
*طراحی دوره:
-طراحی دوره کارشناسی حرفه‌ای ارشد توانمندسازی معلولین
ـ طراحی دوره کارشناسی مدیریت تعاون به درخواست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
ـ طراحی دوره کاردانی حرفه‌ای امور تعاون به درخواست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
ـ طراحی دوره کاردانی حرفه‌ای تکنولوژی آموزشی
ـ طراحی دوره کاردانی مربی معلولین ذهنی
ـ طراحی دوره کاردانی مربی کودکان استثنایی
ـ طراحی دوره کاردانی پودمانی مربی مراکز پیش از دبستان
ـ مشارکت طراحی دوره کارشناسی مربی مراکز پیش از دبستان
ـ مشارکت در طراحی دوره کارشناسی آسیب‌شناسی اجتماعی ـ گرایش پیشگیری از اعتیاد
*بازنگری دوره:
ـ بازنگری دوره کارشناسی مدیریت تعاون به درخواست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
ـ بازنگری دوره کاردانی حرفه‌ای امور تعاون به درخواست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
ـ بازنگری دوره کاردانی حرفه‌ای تکنولوژی آموزشی
ـ بازنگری دوره کاردانی حرفه‌ای کودکان با نیازهای ویژه (کودکان استثنایی)
ـ بازنگری دوره کاردانی حرفه‌ای کودکان کم‌توان ذهنی (کودکان عقب مانده ذهنی)
ـ بازنگری دوره کارشناسی حرفه‌ای راهنمای آموزش بزرگسالان
کارآفرینی و اشتغال:
با توجه به فعالیت‌های معرفی شده و طراحی و اجرای بیش از ۱۰ دوره تخصصی در مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد و ایجاد اشتغال به صورت تمام وقت و پاره وقت برای بیش از ۳۰۰ نفر این مرکز تا کنون موفق به تربیت و راهنمایی صدها متخصص کارآفرین، نیز شده است.
پژوهشی:
طرح‌های پژوهشی مرکز آموزش علمی ـ کاربردی شرکت تعاونی پیشتازان آئین زندگی:
الف: طراحی دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت تخصصی
ب: تألیف و ترجمه کتب تخصصی
پ: تولید نشریه‌های علمی
ت: برگزاری کارگاه‌ها و سمینارهای آموزش و پژوهش
مدیران گروه‌ها
علی اسلامبولچی، مدیر گروه تربیت مربی کودکان با نیازهای ویژه و کم‌توانان ذهنی
نادر پوراصغریان، مدیر گروه آسیب‌شناسی اجتماعی، مددکاری‌ها
ملک چیذری
نوابه حسین خانی
رحمت الله رحیمی، گروه امور تعاون
حمداله رستمی شهر بابکی، مدیر گروه مدیریت تعاون
معصومه شریفی سورکی، مدیر گروه پیش دبستان
شاهرخ محبی، مدیر گروه اصلاح و تربیت
بهمن مشفق آرانی، مدیر گروه تکنولوژی آموزشی
اکرم میناوند چال، مدیر گروه دروس عمومی
رشته‌های مقاطع کاردانی و کارشناسی
ردیف کارشناسی ارشد در نظام ترمی کارشناسی در دو نظام پودمانی و ترمی کاردانی در دو نظام پودمانی و ترمی
۱ کارشناسی حرفه‌ای ارشد توانمندسازی معلولین کارشناسی حرفه‌ای مدیریت تعاون کاردانی حرفه‌ای امور تعاون
۲ کارشناسی حرفه‌ای آسیب‌شناسی اجتماعی
گرایش پیشگیری از اعتیاد کاردانی حرفه‌ای اصلاح و تربیت
۳ کارشناسی حرفه‌ای آموزش بزرگسالان کاردانی حرفه‌ای تربیت مربی مراکز پیش از دبستان
۴ کارشناسی حرفه‌ای تربیت مربی مراکز
پیش از دبستان کاردانی حرفه‌ای تربیت مربی خانه کودک و نوجوان
۵ کارشناسی حرفه‌ای مددکاری اجتماعی
گرایش خانواده کاردانی حرفه‌ای تربیت مربی کودکان
با نیازهای ویژه
۶ کارشناسی حرفه‌ای مددکاری اجتماعی
گرایش کودک کاردانی حرفه‌ای تربیت مربی کودکان
کم‌توان ذهنی
۷ کارشناسی حرفه‌ای مربی هنر کودک کاردانی حرفه‌ای تربیت مربی مهدکودک
۸ کاردانی حرفه‌ای تکنولوژی آموزشی
۹ کاردانی حرفه‌ای سلامت یاری
۱۰ کاردانی حرفه‌ای مددکاری اجتماعی
گرایش اورژانس اجتماعی
۱۱ کاردانی حرفه‌ای مددکاری اجتماعی
گرایش مددکاری خانواده
۱۲ کاردانی حرفه‌ای مددکاری اجتماعی
گرایش مددکاری کودک
۱۳ کاردانی حرفه‌ای مددکاری اجتماعی
گرایش مراقبت سالمندان
۱۴ کاردانی حرفه‌ای مشارکت‌های مردمی
۱۵ کاردانی ناپیوسته مربی معلولین ذهنی
۱۶ کاردانی ناپیوسته مربی کودکان استثنایی
۱۷ کاردانی ناپیوسته مددکاری اجتماعی
۱۸ کاردانی ناپیوسته راهنمای آموزشی
۱۹ کاردانی ناپیوسته مدیریت خانواده
رشته کارشناسی ارشد توانمندسازی معلولین
پدیده معلولیت همواره مورد توجه سیاستگذاران بخش‌های سلامت و رفاه اجتماعی می‌باشد. با توجه به تعاریف جدید و گسترده‌ای که امروزه از معلول و معلولیت وجود دارد، توانمندسازی افراد معلول از یک سو و بهبود شرایط اجتماعی و تأمین رفاه اجتماعی از سوی دیگر از رسالت‌های مهم حاکمیت نظام در نظر گرفته شده است.
نظام پر عطوفت اسلامی ما بر اساس «قانون جامع حمایت از حقوق معلولین مصوب ۱۳۸۳ مجلس شورای اسلامی» نگاهی ویژه در به حرکت در آوردن و پویا نمودن زندگی معلولان دارد و بدیهی است که تلاش می‌نماید تا با پرورش متخصصان جامع الشرایط در جهت خود اتکایی و ارتقای کیفیت زندگی افراد معلول اقدام نمایند.
ضرورت و اهمیت:
بر پایه برآوردهای آماری “سازمان جهانی بهداشت” نزدیک به ۱۰% از جمعیت جهان با معلولیت زندگی می‌کنند که حدود نیمی از آنها با دریافت خدمات ویژه قادر خواهند بود تا در جامعه نقشی فعال ایفا نمایند.
با وجود این که در دانشگاه های معتبر کشور، متخصصانی در رشته‌های مختلف توانبخشی نظیر فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتار درمانی، شنوایی شناسی، ارتوپدی فنی و همچنین روانشناسی کودکان استثنایی و … آموزش داده می‌شوند، اما تا کنون تربیت افرادی که اشراف همه جانبه نسبت به تمامی مسائل معلولان را داشته باشند در هیچ دانشگاهی پیش بینی نشده و فارغ التحصیلی در جامعه نداشته است.
حال از آنجا که نقش دانشگاه جامع علمی – کاربردی تربیت نیروهای میان بخشی، حرفه‌ای و کارآمد می‌باشد، بنابراین به پرورش نیروهای انسانی که توانمندی و تخصص‌های مورد نظر را داشته باشند، اقدام نموده است.
تعریف رشته:
رشته «کارشناسی حرفه‌ای ارشد توانمندسازی معلولین» اهتمام به پرورش متخصصانی جامع الشرایط در زمینه شناخت مشکلات، موانع و نیازهای افراد معلول داشته تا این افراد بتوانند مدل‌ها و راهکارهایی را برای بهبود وضعیت زندگی افراد معلول ارائه نمایند. این متخصصان در راستای دستیابی به اهداف نظام سلامت و رفاه اجتماعی به گونه‌ای گام بر می‌دارند که با توانمندسازی معلولین و ایجاد فرصت‌های برابر بتوانند تا حد امکان افراد معلول را در جریان عادی زندگی همگام با سایر شهروندان قرار دهند.
قابلیتها و توانمندیهای مشترک فارغ التحصیلان
مهارت‌های مشترک فارغ‌التحصیلان دوره ارشد
ارتقا سطح علمی در رشته تحصیلی
– قادر به فهم ارتباط بین تئوری‌ها و عملکرد آنها
– فهمیدن مسائل اجتماعی مربوط به رشته تحصیلی
– فهمیدن مسائل حرفه‌ای مربوط به رشته تحصیلی
قابلیت‌های شناختی
یادگیری مادام‌العمر
– استقلال در یادگیری (یادگیری مستقل)
– تعیین محل، استخراج، ترکیب و استفاده از اطلاعات به طور مؤثر
– درگیری فکری با موضوع
تفکر و مهارت حل مسائل
– تفکر نقادانه و اقتضایی
– تجزیه و تحلیل رخدادها
– تصمیم سازی و تصمیم‌گیری بخردانه
مهارت‌های ضمنی
مهارت‌های ارتباطی
– برقراری ارتباط مناسب در موقعیت‌ها و شرایط متفاوت
– توانایی انتقال اطلاعات و تدریس
مهارت‌های فردی
ـ مدیریت مستقل و متکی به خود
ـ انعکاس خودباوری در اعمال شخص و یادگیری
– خلاقیت و نوآوری و ارائه روش و راه‌حل‌های بهینه در حل مسائل
– برنامه‌ریزی کلان و نظارت و کنترل اجرای برنامه‌ها
– تهیه و تدوین استانداردها، دستورالعمل‌ها و راه‌کارها
– توانایی کارآفرینی، خلق و راه‌اندازی عرصه‌های جدید کسب و کار
– مستند سازی فرآیندهای انجام کار و ارائه گزارش از نتایج فعالیت‌ها
مهارت‌های کارگروهی
– درک درست از پویایی و قدرت کار گروهی
– برنامه‌ریزی انجام کار و توانایی هدایت افراد تحت سرپرستی در کار گروهی
– برقراری ارتباط مؤثر در محیط کار
پایبندی به ارزش‌های انسانی و شهروندی
– رعایت الزامات بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE) در کار حرفه‌ای
– رعایت اخلاق حرفه‌ای
ارتقا سواد دیجیتالی و زبان مشترک بین‌المللی
– انجام فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقاتی با استفاده از اینترنت
– استفاده و فهم منابع جدید
قابلیتها توانمندیهای حرفه‌ای فارغ التحصیلان: انتظار می‌رود دانشجویانی که در این دوره تحصیل می‌نمایند در پایان به برخی از قابلیتها و توانمندیهای ذیل دست یابند:
ـ شناخت انواع آسیب‌ها و علل و پیامدهای منتج به معلولیت
ـ شناخت ویژگی‌های روان‌شناختی مربوط به افراد معلول و اعضای خانواده آنها
ـ آشنایی با روانشناسی اجتماعی و جامعه شناسی معلولیت
ـ آشنایی با روش‌های برقراری ارتباط مؤثر و تسهیلگری در گروه و جامعه
ـ راهبری فرایند آموزش خانواده افراد معلول، مبتنی بر آخرین دستاوردهای تکنولوژی و آموزشی
ـ تسهیل دسترس پذیری مراکز بهداشتی و درمانی و فراگیر سازی معلولین در برنامه‌های مربوط به پیشگیرانه و ارتقا دهنده سلامت
ـ تسهیل استانداردسازی و دسترس پذیر نمودن مراکز آموزشی و توانبخشی معلولین و اصلاح فرایندهای موجود
ـ طراحی و پیاده سازی الگوهای مناسب با فضای زیستی افراد معلول و اصلاح فرایندهای موجود
ـ ارائه مشاوره به سازمان‌های و نهادهای ذیربط در طراحی معابر، اماکن و فضای زیست عمومی افراد معلول
ـ راهبری، سرپرستی و طراحی الگوهای حرفه‌ای و شغلی معلولین و راهکارهای تأمین مالی
ـ آموزش و مشاوره خانواده برای بالا بردن سطح آگاهی آنها در زمینه ازدواج، تشکیل خانواده و فرزند آوری افراد معلول
ـ برنامه‌ریزی در جهت تسهیل دسترسی افراد معلول به تفریح، اوقات فراغت و ورزش
ـ طراحی و تقویت شبکه‌های حمایتی و توانمندسازی اجتماعی افراد معلول
ـ شناخت قوانین و مقررات حقوقی مرتبط با معلولین
ـ بهره‌گیری از رسانه‌ها به منظور آگاه‌سازی جامعه در زمینه مسائل و مشکلات افراد معلول
ـ طراحی و تدوین راهبردهایی در راستای فرهنگ‌سازی و اصلاح نگرش‌های منفی موجود در جامعه نسبت به افراد معلول
مشاغل قابل احراز:
۱ـ کارشناس در سازمان‌ها و مراکز وابسته به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
۲ـ کارشناس مسئول امور معلولین در سازمان‌های مرتبط نظیر سازمان بهزیستی، آموزش و پرورش استثنایی، معاونت اجتماعی شهرداری‌ها و…
۳ـ مدیر مراکز آموزشی، توانبخشی و توانمندسازی افراد معلول در بخش‌های دولتی و خصوصی
۴ـ طراح برنامه‌ریز و مجری طرح‌ها و برنامه‌های مربوط به توانمندسازی معلولین
۵ـ مشاور امور معلولین در سازمان‌های دولتی و غیر دولتی
۶ـ ارائه مشاوره به افراد معلول و خانواده آنها در زمینه تصمیم‌گیری صحیح آنها در امور زندگی نظیر سلامت، آموزش، امرار معاش و امور اجتماعی و اوقات فراغت، امور حقوقی و …
۷ـ مدرس دوره‌های آموزشی و دروس مرتبط با توانمندسازی معلولین
طول و ساختار دوره:
دوره‌های کارشناسی حرفه‌ای ارشد مبتنی بر نظام واحدی است. مجموع واحدهای هر دوره بین ۳۰تا ۳۲ واحد و طول مدت دوره حداکثر ۲٫۵ سال مشتمل بر ۵ نیمسال تحصیلی است.
۱ـ ساختار دروس دانش پایه:
در این مجموعه هر واحد نظری معادل ۱۶ ساعت و طول هر ترم ۱۶ هفته، معادل یک نیمسال تحصیلی است.
دروس جبرانی شامل اصول و مبانی توانبخشی، اصول و مبانی تسهیلگری، اصول مدیریت، تکنولوژی آموزشی، مبانی جامعه شناسی عمومی، بهداشت روان، روش تحقیق و اصول مشاوره و راهنمایی و آمار و spss است.
دروس دانش پایه شامل رویکردهای توانبخشی و توانمندسازی معلولین، اصول دسترسی و مناسب‌سازی محیط، روانشناسی معلولین، طبقه‌بندی عملکرد ناتوانی و سلامت، اشتغال و امرار معاش افراد معلول، مهارت‌های زندگی برای معلولین، توانمندسازی جامعه، مدیریت توانبخشی، توانمندسازی فرهنگی و اجتماعی و ارتباطات در توانبخشی می‌باشد.
مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان خراسان رضوی
این مرکز در مشهد-بلوار وکیل آباد، خیابان هنرستان، هنرستان ۹ استقرار دارد و در شمار مراکز علمی ـ کاربردی دولتی و وابسته به بهزیستی استان خراسان رضوی است. در این دانشگاه رشته‌های زیر هست:
اصلاح و تربیت
تربیت مربی خانه کودکان و نوجوانان
تربیت مربی مراکز پیش از دبستان
جامعه شناسی شهری
کاردانی حرفه ای تربیت مربی کودکان کم توان ذهنی
کاردانی حرفه ای تربیت مربی مهد کودک
کاردانی حرفه ای مددکاری اجتماعی-اورژانس اجتماعی
کاردانی حرفه ای مددکاری اجتماعی-مددکاری خانواده
کاردانی حرفه ای مددکاری اجتماعی-مددکاری کودک
کاردانی حرفه ای مددکاری کودک
کاردانی حرفه ای مشارکت مردمی
کارشناسی حرفه ای تربیت مربی پیش دبستانی
کارشناسی حرفه ای مددکاری اجتماعی-کودک
مددکاری اجتماعی
مربی کودک
مربی کودکان استثنایی
مربی معلولین ذهنی
مربی مهد کودک
قابل توجه اینکه از رشته‌های فوق، فقط سه رشته در عنوان آنها تصریح شده که ویژه معلولان هستند.
مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان کرمان
این مرکز در کرمان، بلوار جمهوری، بعد از چهار راه فرهنگیان استقرار دارد.
دارای رشته های تحصیلی زیر می‌باشد:
آسیب شناسی اجتماعی گرایش پیشگیری از اعتیاد
اصلاح و تربیت
تربیت مربی مراکز پیش از دبستان
کاردانی حرفه ای اورژانس اجتماعی
کاردانی حرفه ای تربیت مربی پیش دبستانی
کاردانی حرفه ای تربیت مربی کودکان کم توان ذهنی
کاردانی حرفه ای مددکاری اجتماعی-مددکاری خانواده
کاردانی حرفه ای مددکاری اجتماعی-مددکاری کودک
کاردانی حرفه ای مددکاری کودک
کارشناسی حرفه ای تربیت مربی پیش دبستانی
کارشناسی حرفه ای مددکاری اجتماعی-خانواده
کارشناسی حرفه ای مددکاری اجتماعی-مراکز اورژانس اجتماعی
مددکاری اجتماعی
مربی معلولین ذهنی
این مرکز دارای ۱۴ رشته تحصیلی است که تعداد بسیاری کمی از آنها اختصاص به معلولین دارد.
دیگر مراکز
۱ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان تهران
آدرس, میدان تجریش-خ امیرابراهیم دربندی(مقصودبیگ)-بعد از خ تختی- جنب مدرسه راهنمایی همت-پلاک۴۸.
۲ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان آذربایجان شرقی
آدرس, تبریز-خیابان آزادی-خیابان سلیمان خاطر-روبروی آتش نشانی-اداره بهزیستی شهرستان تبریز.
۳ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان فارس
آدرس, شیراز-بلوار احمدی جنوبی-کوچه شماره ۸-ساختمان شماره ۳(ولیعصر)
۴ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان کرمانشاه
آدرس, کرمانشاه-میدان سپاه پاسداران-بلوار زن-خیابان بهزیستی
۵ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان اصفهان
آدرس, اصفهان-خ جی-ایستگاه دانشسرا.
۶ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان هرمزگان
آدرس, بلوار ناصر خیابان وحدت پشت دادسرای انقلاب.
۷ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان خراسان جنوبی
آدرس, بیرجند-خیابان شهداء-شهداء۶.
۸ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان گیلان
آدرس, گیلان-رشت-کیلومتر ۱۰ جاده لاکان-بعد از پاسگاه نیروی انتظامی مرکز آموزش سازمان بهزیستی.
۹ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان خوزستان
آدرس, خوزستان اهواز خوزستان کمپلو خ امیر کبیر جنوبی بعد از چهار راه ابهری سمت راست
۱۰ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی مهدی شهر استان سمنان
آدرس, مهدیشهر خیابان صاحب الزمان.
۱۱ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان ایلام
آدرس, ایلام-میدان دفاع مقدس – بلوار دانشجو – روبروی اداره کل تعاون.
۱۲ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان قزوین
آدرس, قزوین – جاده قدیم قزوین کرج – نرسیده به سه راه شهر صنعتی – جنب نمایندگی سایپا.
۱۳ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان مرکزی
آدرس, اراک-کوی رضوی-پشت بیمارستان امام خمینی. روبروی میدان کوهنورد.
۱۴ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان لرستان
آدرس, خرم آباد-گلدشت شرقی- روبروی بیمارستان تامین اجتماعی.
۱۵ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان آذربایجان غربی
آدرس, ساختمان شماره۱:هشت شهریور،خیابان عارف،روبروی ساختمان شماره ۲ دانشگاه پیام نور-ساختمان شماره ۲:ارومیه،خیابان ولیعصر.
۱۶ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان چهارمحال و بختیاری
آدرس, شهرکرد، خیابان فردوسی شمالی بالاتر ازدانشگاه پیام نور
۱۷ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان خراسان شمالی
آدرس, بجنورد،خیابان طالقانی شرقی(خیابان بهزیستی)
۱۸ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان زنجان
آدرس, زنجان،میدان استقلال،پشت پمپ بنزین،خیابان شفاعت.
۱۹ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان سیستان و بلوچستان
آدرس, زاهدان-خیابان پرستار-جنب بیمارستان تامین اجتماعی.
۲۰ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی برازجان استان بوشهر
۲۱ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان مازندران
آدرس, خیابان کمربندی بالالموک کوچه بهزیستی.
۲۲ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان همدان
آدرس, همدان،خیابان مهدیه،کوچه شهید مباشر کاشانی،پلاک۱.
۲۳ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی علی آباد کتول استان گلستان
۲۴ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان کردستان
آدرس, سنندج-شهرک بهاران-فاز ۳/۱۹ انتهای خیابان استاد شهریار.
۲۵ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان البرز
۲۶ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی گناباد استان خراسان رضوی
آدرس, بیدخت-بولوارامام خمینی-خیابان شهید مفتح-مفتح ۵- پلاک ۱۴.
۲۷ـ مرکز آموزش علمی-کاربردی بهزیستی و تامین اجتماعی استان کهگیلویه و بویراحمد
آدرس, خیابان ارتش-سازمان بهزیستی استان کهکیلویه وبویر احمد.
مشکلات و آسیب‌شناسی
مراکز مزبور و رشته‌های جاری در آنها گزارش شد. ولی توجه به چند نکته الزامی و ضروری است:
۱ـ اغلب رشته‌ها و اساساً فعالیت‌های آموزشی در دانشگاه‌های علوم بهزیستی، رعد و توانبخشی شیراز پزشکی و درمان محور آن هم درمان جسم یا روانشناسی مبتنی بر ذهنیت غربی است. اما مرکز آئین زندگی رویکرد جامعه شناسی هم دارد.
۲ـ با مطالعه محتوای رشته‌های تحصیلی در این مراکز متوجه می‌شود اشتغال محور نیستند یعنی مثل دیگر دانشگاه‌ها، معلولین تحصیل برای اشتغال ندارند بلکه تحصیل برای تحصیل است.
۳ـ بسیاری از این رشته‌ها عیناً در دانشگاه‌های دیگر هم هست با اینکه باید رشته‌هایی در این دانشگاه‌ها راه‌اندازی شود که خاص معلولین و ناظر به مشکلات آنان باشد.
۴ـ رشته‌هایی که مورد نیاز معلولین است و در ایران نیست فراوان است و به عنوان نمونه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ـ پیشگیری از معلولیت
ـ زبان اشاره
ـ خط بریل
ـ صوتی سازی کتب
ـ مطالعات ناشنوایی
ـ مطالعات نابینایی
ـ مدیریت مراکز معلولیتی
ـ حقوق معلولین
ـ فقر معلولیتی
ـ اقتصاد معلولیتی
ـ اشتغال
ـ کسب و کارهای نوین معلولان
ـ کسب و کار صنعتی و کشاورزی
ـ کسب و کارهای فرهنگی ـ علمی
ـ اطلاع‌رسانی
ـ روزنامه‌نگاری
ـ تاریخ معلولیت
ـ جامعه‌شناسی معلولیتی
ـ مرجع شناسی
ـ کتابشناسی و کتاب سنجی
ـ هنر معلولیتی
ـ نوازندگی و خوانندگی
ـ تئاتر و سینما
ـ هنرهای دستی
تمام این رشته‌ها بر اساس پیش‌نیازها و اقتضائات معلولین برنامه‌ریزی و تدریس می‌شود هدف آنها تأمین اشتغال معلولین است.
تجربه آموزی از دیگر کشورها
معلولین مصر دارای مشاغل متنوع و درآمدهای مکفی و قابل توجه‌اند. یک نابینای مصری برای اجرای دو شب قرائت قرآن در یکی از کشورهای خلیج فارس گاه چند ده هزار دلار دریافتی دارد.
نیز در قاهره بسیاری از معلولین به ساخت صنایع دستی برای جهانگردان خارجی مشغول هستند، بازار نقره کاری، بازار کاغذ پاپیروس و غیره بسیار داغ است.
بالاخره معلولین در مصر و اسپانیا و کشورهای غربی یکی از سرمایه‌های ملی هستند که نه تنها سربار جامعه و مصرف کننده نیستند بلکه در تولید ناخالص ملی عامل فعال به حساب می‌آیند.
اما آنان به راحتی به این جایگاه دست نیافتند و چند قرن روی آنها کار شده و نظام آموزشی متناسب با وضعیت آنان چندین دهه تلاش کردند. بر اساس برخی اسناد از چند صد سال قبل نابینایان و دیگر معلولین در الازهر آموزش می‌دیده‌اند.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.