گزارش نشست هم اندیشی حقوق شهروندی
نشست هم‌اندیشی حقوق شهروندی
محمد نوری
مدیر عامل دفتر فرهنگ معلولین
19 خرداد (24 رمضان) 1397، نشستی با حضور وزیر علوم و بعضی معاونان این وزارتخانه و مدیران ارشد دبیرخانه حقوق شهروندی، و توسط همین دبیرخانه برگزار گردید. این جلسه برای معلولان و کارشناسان امور معلولیتی، درس‌ها و نکات مهمی به همراه داشت از این‌رو درصدد برآمدم گزارشی عرضه کنم. این گزارش شامل دو قسمت است؛ در بخش نخست، گزارشی از سیر برگزاری و چکیده سخنرانی‌ها عرضه می‌شود و در بخش دوم به سودمندی و اهمیت آن برای معلولین و اینکه چه فوایدی برای این قشر دارد می‌پردازم.
شرح برگزاری نشست
قرار بود جلسه ساعت 6 بعدازظهر در ساختمان حمایت از نهادهای مردمی وابسته به شهرداری تهران در خیابان خاقانی روبروی دانشگاه خوارزمی برگزار گردد اما عملاً 45/6 جلسه شروع شد. دکتر نوروزی از مدیران دبیرخانه حقوق شهروندی و خانم اکبری تلفنی اینجانب را دعوت کردند و از امعان نظر آنان متشکرم.
افراد شاخص شرکت کننده عبارت بودند از: سید محمد هاشمی رئیس دبیرخانه حقوق شهروندی، دکتر غلامی وزیر علوم، دکتر فریدون جعفری دستیار و معاون وزیر، دکتر نوروزی، دکتر کشاورز (خانم) رئیس دبیرخانه حقوق شهروندی، دکتر عزیزی قائم مقام دبیر، دکتر حاج عزیزی معاون دانشگاه همدان.
مدعوین جمعی از نویسندگان و کارشناسان حقوق شهروندی بودند که طی چهار سال با این دبیرخانه همکاری داشته‌اند، کتاب، پایان‌نامه و مقاله داده‌اند و در جلسات و نشست‌ها شرکت نموده‌اند. سه نفر یعنی عزیزی، جعفری و کشاورز در جایگاه ریاست قرار گرفتند. نخست نوروزی خیر مقدم گفت و خلاصه سخنان او این‌گونه بود: طی چهار سال که از عمر دبیرخانه حقوق شهروندی می‌گذرد این کارها انجام شده است:
200 عنوان کتاب در موضوعات حقوق شهروندی جذب و چاپ شده؛
کنگره حقوق شهروندی با حضور و مشارکت نخبگان و با درجه عالی علمی برگزار گردید.
چند کارگاه و یک دوره تربیت مربی برگزار شده است.
سپس آقای سید محمد هاشمی به جایگاه آمد و به وزیر و مسئولین وزارت علوم خیر مقدم گفت.
آنگاه فریدون جعفری گفت: وزارت علوم خود را متعهد به رعایت حقوق شهروندی می‌داند و هم در اجرای آن در سطح دانشگاه‌ها و دیگر مراکز آموزش عالی و پژوهشگاه‌ها و نیز از نظر تئوریک و آموزشی درصدد فرهنگ‌سازی هستیم. البته کار شدنی ولی زمان‌بر و پر از موانع است.
در ادامه سه نفر به نمایندگی از جمع پژوهشگران و کارشناسان، مشکلات حوزه حقوق شهروندی را مطرح کردند. خانم کشاورز گفت اینان توسط دبیرخانه انتخاب شده‌اند. صحبت‌های اینان:
آقای سلیمی: او حقوق شهروندی در دانشگاه‌ها و حقوق شهروندی دانشجویان را مهم دانست و گفت تاکنون اقداماتی انجام شده ولی کم است. دیگر مباحثی که مطرح کرده عبارت‌اند از:
ـ وضعیت کنونی حقوق شهروندی در دانشجویان.
ـ تحقق پایبندی به قانون در دانشگاه‌ها
ـ تعامل با دستگاه‌های امنیتی
ـ برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی
ـ حمایت قضایی از کارکنان دانشگاهیان
ندا نبوی طباطبایی دومین نفر بود که گفت:
ـ لازم است سرفصل‌هایی در دروس گنجانده شود
ـ لازم است اخلاق حرفه‌ای تدوین و تدریس شود.
ـ تأسیس کتابخانه تخصصی در زمینه حقوق شهروندی
ـ برگزاری کارگاه‌های تخصصی
ـ کرسی‌های آزاد اندیشی
ـ تولید محتوا با همکاری دانشجویان و کارشناسان
ـ اخذ مجوز علمی پژوهشی در حقوق شهروندی
ـ ایجاد رویکرد و گرایش دینی در مراحل و جوانب حقوق شهروندی
ـ تبدیل حقوق شهروندی به یک پارادایم مسلط ملی
سومین نفر الهه سادات امامی بود. او درباره برگزاری دوره‌های آموزش حقوق شهروندی برای نوجوانان و جوانان در اصفهان توضیح داد و به ضرورت آموزش حقوق شهروندی از کودکی پرداخت.
خانم کشاورز مجدداً پشت تریبون رفت و گفت: لازم است وزارت علوم درباره این موضوعات تدبیر و برنامه داشته باشد.
1ـ برگزاری مراسم پایان‌نامه سال برای تکریم پایان‌نامه‌های برتر در حوزه حقوق شهروندی
2ـ تسریع در فرایند تصویب واحد درسی یا رشته حقوق شهروندی
3ـ تکمیل و تجهیز کتابخانه‌ها تهران و کشور در زمینه حقوق شهروندی
4ـ همایش حق آموزش به عنوان یکی از حقوق شهروندی و اینکه همه شهروندان باید آموزش حداقل تا پنجم ابتدایی داشته باشند.
5ـ حق آزادی بیان به عنوان یک حقوق شهروندی در ادارات و مراکز اداری و دانشگاهی
6ـ نیاز به نشریه حقوق شهروندی
تمام موارد فوق در زمینه حقوق شهروندی در دانشگاه و دانشجویان و استادان و گاه مسائل عمومی آموزش شهروندی بود. اما به قشرهای دیگر و جوانب دیگر پرداخته نشد. با اینکه اینها باید مجموعه شهروندان ایران را نمایندگی می‌کردند.
در ادامه دکتر غلامی وزیر علوم صحبت کرد و به این نکات پرداخت:
ـ کتابخانه، مجله و دیگر درخواست‌ها اگر شرایط و زمینه لازم را داشته باشد مشکلی نیست و قابل اجرا می‌باشد.
ـ وزارت علوم خود را متعهد به حقوق شهروندی و اجرای آن می‌داند و در این مدتی که آمده‌ایم در هر دانشگاه رابط حقوقی ایجاد کرده‌ایم.
دکتر فریدون جعفری گفت:
برای تحقق اهداف اعلان شده، با سامانه وزارت علوم ارتباط داشته باشید و طرح بفرستید. آقای عزیزی هم گفت: حقوق شهروندی سه عرصه و سه لایه دارد:
ـ هنجاری؛ یعنی قوانین و ضوابط و تصویب آنها
ـ ساختاری؛ ایجاد سامانه‌هایی برای اجرا یا توجیه دستگاه‌های اجرایی برای اجرای حقوق شهروندی
ـ فرهنگی و فرهنگ‌سازی، در این مرحله حقوق شهروندی به یک پارادایم و جریان فکری مسلط تبدیل می‌شود.
طی چهار سال گذشته توانسته‌ایم مرحله هنجار را ایجاد کنیم ولی در عرصه ساختارها مشکلات و موانع جدی هست. معمولاً دستگاه‌ها و نهادها در حرف و سخن، مراعات حقوق را قبول دارند ولی در عمل مانع تراشی می‌کنند یا توجیه نیستند.
و در مرحله فرهنگ‌سازی به طور وسیع کاری نشده است.
خانم کشاورز: در زمینه جریان سازی رسانه‌ای موفق بوده‌ایم و اقدامات سودمندی انجام شده است.
ساعت بیست و بیست دقیقه سخنرانی‌ها به اتمام رسید و جمعیت برای صرف افطار هدایت شدند.
جایگاه و حضور معلولین
به اقتضای حضور وزیر علوم و معاونان این وزارتخانه، تقریباً 90 درصد برنامه و صحبت‌ها پیرامون حقوق شهروندی در دانشگاه در مورد استادان، دانشجویان و کارکنان بود و ده درصد هم به مباحث کلی بدون ذکر نام قشر خاص گذشت.
در کلیپی که ابتدای برنامه پخش شد و تقریباً نیمی از آن درباره معلولین بود، آقای نحوی‌نژاد معاون توانبخشی سازمان بهزیستی گفت:
اقشار آسیب‌پذیر و آسیب‌مند مثل معلولان و سالمندان بیشترین نیاز را به حقوق شهروندی دارند و کمترین توجه به این قشر شده است.
اما کسی از بهزیستی و نیز کسی از NGOها حضور نداشتند، فقط بنده از طرف دفتر فرهنگ معلولین دعوت شده بودم، چون در گذشته مقاله داده بودم و از قبل ارتباط با دبیرخانه داشتم.
طی چند دهه گذشته سازمان بهزیستی به تجربه و عملاً نشان داده، علاقه‌اش به حقوق معلولین منحصر به مواردی است که برای خودش درآمد آفرین و بودجه‌ساز باشد و دغدغه‌ای به حقوق فرهنگی، حقوق عمومی و حقوق اجتماعی آنان ندارد. از قراین و مستندات مختلف می‌توان این نکته را اثبات کرد.
اگر کسی به سایت بهزیستی مراجعه کند یا به منشورات و آثاری که منتشر کرده در زمینه مواردی مثل توانبخشی آثار بسیار هست ولی درباره حق عدم تبعیض، حق داشتن رسانه، حق داشتن زبان اشاره برای ناشنوایان و از این‌گونه موارد، اطلاعات و آثار یا نیست یا بسیار اندک است.
بنابراین نیامدن بهزیستی به جلسات حقوق شهروندی و عدم حضور در جریانات حقوق شهروندی مبرهن است و به دلیل علاقه نداشتن آن است. خلاصه اینکه اگر معلولین به حقوق خود آگاه و واقف شوند، قطعاً موی دماغ بهزیستی می‌شوند و بهزیستی به عمد می‌خواهد چنین اتفاقی رخ ندهد.
اما عدم حضور خود معلولان و NGOها قابل فهم و قابل توجیه نیست و حضور آنان حتماً فوایدی دارد. تشکل‌هایی مثل کمپین باید در همه جلسات حضور فعال داشته باشد.
اما جلسه شنبه که به جلسه هم‌اندیشی نخبگان و نویسندگان حقوق شهروندی مشهور شده چه اهمیتی برای معلولان می‌تواند داشته باشد. اهمیت حضور آنان را به اختصار توضیح می‌دهم.
1ـ وزارت علوم، نهادی است که نیازمندی‌های جامعه را متناسب با تجارب و تکنولوژی روز گسترش و عمق می‌بخشد. مثلاً در زمینه اقتصاد و بانکداری، کارشناسان، استادان و دانشجویان این رشته با تحقیق، درس و تدریس، چاپ و نشر کتاب و نشریه و CD، موجب تحکیم مبانی بانکداری و چرخش کار آن به روش پیشرفته‌تر می‌شوند.
اما با فقدان دانشگاهیان و کارشناسان متخصص در یک رشته، آن رشته با مشکلات فراوان در اجرا مواجه خواهد شد.
بسیاری از نیازمندی‌های معلولین به عنوان رشته علمی و درسی در سطح آموزش عالی تعریف نشده است.
نتیجه آن ناآگاهی مدیران و جامعه با آن و مشکلات عدیده در این زمینه است.
برای مثال کتاب گویا با زبان اشاره یا مطالعات نابینایی، یا مطالعات ناشنوایی، یا حقوق اساسی معلولین مثل حق کاندیداتوری برای نمایندگی مجلس به عنوان یک رشته در ایران تعریف نشده است. پیامد آن، مشکلات عدیده و بسیار زیاد در جامعه هدف و کل جامعه است.
معلولان با حضور در این جلسات، مدیران وزارت علوم را قانع و راضی می‌کنند که در زمینه‌های معلولیتی ورود داشته و رشته‌های مورد نیاز معلولان را اجرایی کنند.
2ـ رشته‌هایی مثل زبان اشاره، رابط ناشنوایان و حدود بیست رشته دیگر در ایران نیست با اینکه جمعیت معلولین ایران از نظر آمار و کمیت قابل توجه می‌باشند و نیاز مبرم به این رشته‌ها دارند.
لازم بود نماینده معلولین در این نشست درباره نیازمندی‌های معلولین به این رشته‌ها به عنوان حق شهروندی آنان صحبت می‌کرد.
3ـ علاوه بر حقوق آموزشی، حقوق دیگر معلولین هم در دانشگاه‌ها تضییع شده است؛ به عنوان نمونه:
ـ همه دانشگاه‌ها کتابخانه دارند و نیازهای دانشجویان و استادان را مرتفع می‌کنند، اما چند درصد و چه اندازه منابع مورد نیاز ناشنوایان و نابینایان مرتفع می‌گردد. و کتابخانه‌های دانشگاه‌ها چند عنوان کتاب گویا، کتاب بریل و کتاب به زبان اشاره و دیگر منابع مثل فیلم‌های آموزشی با زیرنویس دارند.
ـ کتابخانه‌های دانشگاه‌ها دستگاه‌های برجسته‌ساز و غیره که مورد نیاز ضروری معلولین است چقدر دارند و چه اندازه اهتمام برای تهیه آنها دارند.
4ـ دانشگاه‌ها در زمینه مناسب‌سازی مسیر تردد معلولین، تهیه وسایل نقلیه برای تردد آنان چه اندازه اجرا کرده‌اند؟
5ـ نیاز ناشنوایان به اتاق گفت‌وگو و نیز دیگر معلولان چه اندازه مرتفع شده است؟
تمام این موارد را می‌توان در چنین جلساتی که مسئولین وزارت علوم حضور دارند، مطرح کرد و حلّ آنها را از آنان خواستار شد. عدم حضور معلولین و NGOها، خسارت‌های جبران ناپذیر در پی خواهد داشت. چون داشتن قانون و ضابطه یک مرحله کار است. بسیاری از قوانین روی کاغذ و تصویب شده ولی سال‌ها است اجرا نشده است. چون ساختارسازی و ایجاد سامانه برای اجرا مرحله دیگر است و برای تضمین تداوم اجرا نیاز به فرهنگ‌سازی و بسیج افکار عمومی هم هست. یعنی دائم باید گفت چه قوانینی داریم، چه مواردی اجرا شده، چه مواردی اجرا نشده، چه کسانی یا چه عواملی مانع اجرا هستند. در این باره‌ها باید دائم خبرسازی و اطلاع‌رسانی کرد تا چرخه اجرای قانون همواره فعال باشد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.