کتاب فعالیت های قرآنی جامعه معلولان/ فصل۶-۸
فعالیت‌های قرآنی جامعه معلولان
به‌کوشش: محمد نوری
زیرنظر: محمد علی کوشا
نوبت چاپ: اول، تابستان ۱۳۹۵
ناشر: دفتر فرهنگ معلولین
قم، بلوار محمدامین، خیابان گلستان، کوچه۱۱، پلاک۴
تلفن: ۳۲۹۱۳۴۵۲-۰۲۵ فکس: ۳۲۹۱۳۵۵۲-۰۲۵ همراه: ۰۹۱۲۵۵۲۰۷۶۵
www.HandicapCenter.com , info@handicapcenter.com
فصل ششم: فعالیت‌های قرآنی دولتی
در دوره رهبری آیت الله خامنه‌ای امور قرآنی با حمایت ایشان بسیار گسترش یافت. به ویژه در قرائت و حفظ اقدامات انجام شد. البته قبل از ایشان و از سال ۱۳۵۸ یعنی با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، فعالیت‌های قرآنی توسعه یافته بود. تفسیر سوره حمد امام خمینی در تلویزیون یک نمونه از فعالیت‌های قرآنی این دوره است که اغلب روش فهم قرآن داشت.
در دوره رهبری آیت الله خامنه‌ای نهادهای کشوری قرآنی مثل دارالقرآن الکریم توسعه یافت و بعضاً تأسیس شد. و روخوانی، قرائت و حفظ قرآن در شهرهای مختلف ترویج شد.
این فصل گزارشی است درباره فعالیت‌های قرآنی در دوره جمهوری اسلامی ایران است که توسط دولت اجرا شده است.
طرح تلفنی حافظ قرآن شوید
طرحی به نام «تلفنی حافظ قرآن شوید» برای معلولان جسمی حرکتی توسط روابط عمومی دارالقرآن خانه کارگر عرضه شده است. محسنی کبیر مدیر این روابط عمومی اظهار نموده است: معلولان جسمی حرکتی می‌توانند از خدمات ستاد مرکزی طرح ملی «تلفنی حافظ قرآن شوید» استفاده کنند و به سرعت حافظ شوند. برای این طرح با چندین سازمان و نهاد هماهنگی شده است.
محمدصادق محسنی کبیر مدیر روابط عمومی دارالقرآن خانه کارگر به عنوان ستاد مرکزی طرح ملی «تلفنی حافظ قرآن شوید» تاکنون آموزش‌های حفظ قرآن کریم را به بیش از ۲۰ معلول جسمی و حرکتی اعم از نابینایان، جانبازان و معلولان قطع نخایی و بیماران «ام. اس» ارایه کرده و موفق هم بوده است.
این آموزش‌ها به صورت تلفنی انجام می‌شود و افراد به راحتی می‌توانند به فراگیری آموزش‌های قرآنی بپردازند. نیز به سادگی می‌توانند از آن بهره‌مند شوند و همین موجب استقبال مطلوب از این طرح شده است. ضمن این که دارالقرآن خانه کارگر مذاکراتی را با سازمان بهزیستی انجام داده است تا در قالب یک تفاهم‌نامه بتواند خدمات خوبی را به این قشر جامعه ارایه کند.
معلولان جسمی و حرکتی علاقه‌مند به استفاده از این طرح می‌توانند از طریق شماره ۶۶۹۷۸۰۰۱ یا نشانی اینترنتی www.ehoda.com ثبت نام کنند.
این طرح در شهریورماه ۱۳۹۲ عرضه شد و پس از آن گزارشی از اجرای آن به دست نیاوردم. سازمان بهزیستی و دفتر امور فرهنگی این سازمان به عنوان متولی معلولین از اجرای این کار خبر دیگری منتشر نکرده است.
مسابقات قرآن خانواده‌های بهزیستی
سازمان بهزیستی مثل دیگر فعالیت‌هایش در این مورد هم اطلاع‌رسانی جامع نداشته و کتاب، جزوه و گزارش جامع در این باره منتشر نکرده است. تنها چند سند که در اختیار داریم مصاحبه مسئولان مثل آقای هاشم‌زاده است یا جزواتی است که روی سایت سازمان هست. اکنون به آن می‌پردازیم.
محمد هاشم‌زاده، دبیر شورای فرهنگی اداره‌کل بهزیستی استان خراسان رضوی در گفتوگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) با اشاره به برگزاری مرحله کشوری جشنواره فرهنگی – قرآنی بهزیستی، گفت: مسابقات قرآن و عترت خانواده‌های بهزیستی سراسر کشور از سه‌شنبه، ۲۳ اردیبهشت به مدت پنج روز در مشهد مقدس برگزار می‌شود. ۵۰۰ نفر از خانواده بزرگ بهزیستی شامل کارکنان و خانواده‌هایشان، معلولان جسمی و حرکتی، نابینایان و زنان سرپرست خانوار در دو گروه بانوان و آقایان در این مسابقات به رقابت با یکدیگر می‌پردازند.
رشته‌های این جشنواره شامل رشته‌های قرائت تحقیق، قرائت ترتیل، حفظ ۵، ۱۰، ۲۰ و کل قرآن کریم نیز رشته اذان ویژه آقایان است. رشته‌های بخش کتبی قبلاً برگزار شده و در این نوبت فقط رشته‌های شفاهی برگزار می‌گردد.
مراسم افتتاحیه در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۸۲ از ساعت ۹ صبح سه‌شنبه، در هتل میثاق مشهد واقع در بلوار وکیل‌آباد، بلوار اقبال لاهوری با حضور مسئولان و مدیران سازمان بهزیستی آغاز می‌شود.
بعد از مراسم افتتاحیه انجام مسابقات بخش آقایان در هتل میثاق سالن شقایق و مسابقات بخش بانوان در مجموعه ثامن‌الائمه(ع) بهزیستی واقع در بلوار وکیل‌آباد، سه‌راه زندان، شهید ستاری ۱۹ پیگیری می‌شود.
داوری این مسابقات قرآن را داوران کشوری ممتاز مشهدی بر‌عهده دارند، به دلیل تعداد زیاد شرکت‌کنندگان، متسابقان ۱۵ استان دوشنبه، ۲۲ اردیبهشت در محل اسکان پذیرش می‌شوند که مسابقات آنها در روزهای سه‌شنبه، ۲۳ اردیبهشت صبح و بعدازظهر و چهارشنبه، ۲۴ اردیبهشت نوبت صبح انجام می‌شود.
بعد از برگزاری مسابقات گروه نخست شرکت‌کنندگان، گروه دوم متسابقان از بقیه استان‌های کشور نیز پنجشنبه، ۲۵ اردیبهشت پذیرش شده و مسابقات آنها جمعه، ۲۶ اردیبهشت صبح و بعد از ظهر و شنبه، ۲۷ اردیبهشت در نوبت صبح برگزار می‌شود.
وی در مورد اختتامیه این دوره از مسابقات، ابراز کرد: خرداد سال جاری و همزمان با ایام مبعث نبی‌مکرم(ص) و به میزبانی سازمان بهزیستی استان تهران مراسم اختتامیه جشنواره فرهنگی – قرآنی بهزیستی با معرفی برگزیدگان رشته‌های مختلف و اهدا جوائز برگزار می‌شود.
جزوه‌ای روی سایت سازمان با عنوان چهارمین جشنواره فرهنگی آموزشی قرآن و عترت ویژه خانواده بزرگ بهزیستی کشور مربوط به سال ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹ هست. مقدمه آن لحن سیاسی دارد و از برقراری نظم نوین در جهان با تمسک به قرآن و تسری معارف قرآنی در جهان و مبارزه با سلطه‌گران جهانی آورده است. البته هیچ نکته معارفی و جذب کننده از درون متون قرآنی و حدیثی نیاورده است. این جزوه در ادامه به معرفی رشته‌ها، علمی، جوایز و زمانبندی می‌پردازد. دیگر جشنواره‌های قرآن کریم و عترت که سازمان در این سال‌ها برگزار کرده عبارت‌اند از: بیست و نهمین جشنواره ویژه نابینایان و معلولان جسمی و حرکتی؛ جشنواره نماز ویژه خانه‌های کودک و نوجوان؛ اولین جشنواره مهدهای کودک در سراسر کشور.
مسابقات قرآنی کشوری و شهری
اسناد گویا است که از سال ۱۳۶۰ مسابقات قرآنی معلولین به ویژه نابینایان برگزار می‌شده است. متصدی آن سازمان بهزیستی بوده است. قبلاً سازمان بهزیستی چیزی به نام معاونت فرهنگی نداشت و دفتر فعالیت‌های فرهنگی و دبیرخانه فعالیت‌های فرهنگی موظف بود فعالیت‌های قرآنی معلولین را ساماندهی کند. این دفتر، دبیری و مسئولیت هماهنگی و اداره جلسه شورای قرآن و عترت سازمان را هم بر عهده داشت. اما قبلاً سازمان بهزیستی دبیرخانه فعالیت‌های فرهنگی یا دفتر فعالیت‌های فرهنگی و نیز مدیریت جشنواره‌های فرهنگی داشت که مسابقات قرآنی بخشی از فعالیت این مدیریت یا آن دبیرخانه بود و مدیریت جشنواره‌های فرهنگی موظف به برگزاری مسابقات قرآن بود. مدیر جشنواره‌های فرهنگی در اردیبهشت‌ماه ۱۳۸۹، آقای روحی بوده است و بیست و نهمین دوره مسابقات سراسری را در شیراز در روزهای ۲۶ تا ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۳۸۹ برگزار کرده است. گزارش این رخداد چنین است:
آقای روحی، مدیر جشنواره و دبیر شورای عالی قرآن سازمان بهزیستی کل کشور درباره مسابقات گفت: مرحله مقدماتی این مسابقات در استان‌های اصفهان، فارس، تهران، خراسان رضوی، ایلام و تبریز با حضور شرکت کنندگانی از تمام استان‌های کشور برگزار شده است و برگزیدگان آن اکنون به رقابت با یکدیگر می‌پردازند.
این مسابقات از صبح ۲۶ اردیبهشت ماه ۸۹ آغاز و در روزهای ۲۸ و ۳۰ اردیبهشت‌ماه نیز ادامه خواهد داشت و تیمی از داوران برجسته کشور که استاد عباس سلیمی رهبری آن را بر عهده دارند به امر قضاوت در این مسابقات مشغولند.
این مسابقات در سه رشته حفظ، قرائت و ترتیل و با حضور ۴۰۰ تن از معلولان و نابینایان، کارکنان و خانواده آنها، مراکز شبه خانواده و اعضای مهدهای کودک سراسر کشور هم اکنون در حال برگزاری است.
حجت الاسلام علی پهلوان در ۱۲ دی‌ماه ۱۳۸۹ در مصاحبه با خبرگزاری ایکنا اعلام کرد، شورای قرآن و عترت سازمان بهزیستی در ۸ دی‌ماه ۸۹ تشکیل و تصمیم گرفت سی‌امین مسابقات معلولان در سطح کشور را تا پایان سال ۸۹ برگزار کند.
جشنواره قرآنی بهزیستی در مرحله کشوری به عنوان بیست و دومین دوره این مسابقات برگزار شد. این جشنواره ۲۳ تا ۲۷ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۳ در مشهد برگزار شد. البته مراسم اختتامیه این مسابقات، در روزهای آینده در تهران برگزار می‌شود.
حسین سیف‌اللّهی به عنوان دبیر اجرایی جشنواره‌های فرهنگی، آموزشی قرآن و عترت سازمان بهزیستی کشور درباره این جشنواره اظهار کرد:
روز ۲۳ اردیبهشت‌ماه و همزمان با میلاد امیرالمومنین(ع) در مشهد مقدس این مسابقات شروع و تا امروز ۲۷ اردیبهشت‌ماه ادامه دارد و پس از پایان یافتن مسابقات و بررسی نتایج، اختتامیه آن در روزهای آینده و در تهران برگزار می‌شود.
افتتاحیه این مسابقات روز سه‌شنبه، ۲۳ اردیبهشت ماه با حضور اردشیر بهلولی، مدیرکل امور فرهنگی سازمان بهزیستی کشور، حمیدرضا پوریوسف، معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی استان خراسان رضوی و حجت‌الاسلام نصراللّه پژمان‌فر، نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی و جمع دیگری از مسئولان استان خراسان رضوی برگزار شد.
استان‌های شرکت‌کننده در این دوره از مسابقات در دو گروه مسابقات خود را برگزار کردند که مسابقات گروه اول تا ۲۵ اردیبهشت‌ماه ادامه داشت و گروه دوم استان‌های شرکت‌کننده نیز تا روز ۲۷ اردیبهشت‌ماه رقابت‌های خود را به پایان می‌رسانند. این مسابقات در دو بخش بانوان و آقایان و به میزبانی اداره بهزیستی مشهد مقدس برگزار شد. رقابت‌های بخش بانوان در اردوگاه ثامن‌الائمه(ع) و مسابقات آقایان نیز در هتل میثاق مشهد برگزار شد. امسال در بخش شفاهی برای اولین بار شاهد رقابت مراکز آسیب اجتماعی و زنان سرپرست خانوار بودیم. در رشته قرائت، شرکت‌کنندگان در رشته‌های قرائت تحقیق و ترتیل، حفظ پنج جزء، حفظ ۱۰ جزء، حفظ ۲۰ جزء و حفظ کل قرآن کریم به رقابت با یکدیگر پرداختند.همچنین در رشته حفظ پنج جزء نیز برای اولین بار رقابت بین شرکت کنندگان برگزار شد..
جشنواره قرآن و عترت سازمان بهزیستی کشور در بخش روشندلان بیست و سومین دوره، در بخش معلولان سی و دومین دوره، در بخش کارکنان و خانواده آنان ششمین دوره، در بخش مراکز شبه خانواده پنجمین دوره، در بخش مهدهای کودک چهارمین دوره، در بخش مربیان مهدهای کودک چهارمین دوره و در بخش مراکز آسیب و زنان سرپرست خانوار، اولین دوره برگزاری خود را تجربه کردند.
لازم به یادآوری است آقای سید مهدی سید محمدی در جلسه شورای عالی قرآن (۲/۱۱/۹۳) اعلام کرده است، تا کنون ۳۳ دوره مسابقات قرآن ویژه نابینایان برگزار شده است. این سخن با اظهار آقای سیف اللّهی تعارض دارد که می‌گوید برای نابینایان بیست و سه دوره برگزار شده است.
ابتدا اعلام شد جشنواره قرآن و عترت بهزیستی به عنوان سی و سومین دوره در اراک برگزار می‌شود. و خبر آن به شکل زیر منتشر شد:
سی و سومین جشنواره فرهنگی آموزشی قرآن و عترت ویژه نابینایان و معلولان جسمی و حرکتی به همت اداره بهزیستی استان مرکزی برگزار می‌شود. بهروز رفیعی مدیر کل بهزیستی استان مرکزی با بیان اینکه سی و سومین جشنواره فرهنگی آموزشی قرآن و عترت ویژه نابینایان و معلولان جسمی حرکتی در رشته‌های مختلف قرآنی برگزار خواهد شد، گفت: زمان برگزاری مرحله استانی مسابقات قرآن و عترت در بخش شفاهی از ابتدای شهریور سال جاری تا ۱۵ مهرماه امسال است و داوطلبانی که قصد دارند در بخش کتبی این دوره از مسابقات شرکت کنند می‌توانند آثار خود را تا اول آذرماه به ستاد مرکزی ارسال کنند.
بهروز رفیعی، بهزیستی را سازمانی دانش مدار دانست که فعالیت خود را برای آحاد مردم جامعه در قالب برنامه‌های پیشگیری، توانبخشی و اجتماعی از جمله مشاوره‌های ژنتیکی و غربالگری ارائه می‌دهد و افزود: سازمان بهزیستی تمرکز بر نگاه حمایتی را برداشته و بیشتر برنامه‌های خود را در ابعاد سلامت‌نگری و مددجو محوری در حوزه‌های اشتغال و کارآفرینی متمرکز کرده است؛ از این‌رو با تغییر دیدگاه خوشبختانه شاهد رشد و شکوفایی در این عرصه هستیم.
این مقام مسئول در ادامه سخنان خود به برگزاری جشنواره قرآن و عترت ویژه کارکنان و مددجویان این سازمان نیز اشاره کرد و گفت: این جشنواره ویژه نابینایان و معلولان جسمی و حرکتی، کارکنان و خانواده کارکنان بهزیستی، خانه‌های کودک و نوجوان، مربیان و خردسالان مهدهای کودک، زنان سرپرست خانوار و فرهیختگان سالمند برگزار می‌شود.
مدیرکل بهزیستی استان مرکزی از برگزاری هفتمین جشنواره فرهنگی آموزشی قرآن و عترت ویژه کارکنان و خانواده کارکنان سازمان بهزیستی در قالب رشته‌های یازده گانه، قرائت تحقیق، قرائت ترتیل، اذان، حفظ در سطوح ۱۰ جزء، ۲۰ جزء و کل کلام الهی، مدیحه سرایی، خوشنویسی، نقاشی کودکان، دلنوشته، شعر، تحقیق و پژوهش، عکاسی و کتابخوانی خبر داد و تصریح کرد: سی و سومین جشنواره فرهنگی آموزشی قرآن و عترت ویژه نابینایان و معلولان جسمی و حرکتی نیز در رشته‌های مذکور برگزار می‌شود.
اما بعداً اعلام شد مسابقات سی و سومین دوره در مشهد و ۲۶ تا ۲۹ مردادماه ۱۳۹۵ برگزار شد. در خبری مربوط به آقای سید محمدی آمده است:
حجت الاسلام سید مهدی سید محمدی روز پنجشنبه در مراسم پایانی سی و سومین جشنواره فرهنگی آموزشی مسابقات قرآن و عترت سازمان بهزیستی در مشهد گفت: تعمق و تدبر در قرآن کریم بهترین وسیله مبارزه با تهاجم فرهنگی است لذا در همین چارچوب ۵۰ هزار نفر در مسابقات قرآن و عترت این سازمان شرکت کردند. جامعه چهار و نیم میلیون نفری بهزیستی باید سهم بیشتری در بین حافظان قرآن داشته باشد.
وی توجه به قرآن کریم را در رأس برنامه‌های فرهنگی سازمان بهزیستی ذکر و بیان کرد: رویکرد این سازمان به سمت توانمندی تشکل‌ها، مؤسسات و مراکز فرهنگی غیر دولتی در امور قرآنی است تا کارهای متنوع قرآنی را بر عهده گیرند. حمیدرضا پوریوسف مدیر کل سازمان بهزیستی خراسان رضوی در این مراسم گفت: اعتقاد بر این است که فرهنگ قرآنی حیطه توانمندسازی برای جامعه هدف بهزیستی می‌باشد و افراد به وسیله آن به رویشی درونی می‌رسند. قرآن و عترت در بهزیستی جایگاه خوبی پیدا کرده است.
مدیر اجرایی این دوره مسابقات حسین سیف اللّهی بوده است و اعلام کرد ۴۳۰ نفر از راه یافتگان به مرحله کشوری در این مسابقات حضور داشتند.
نمایشگاه قرآن و معلولان
بهترین مکانی که معلولان می‌توانند توانمندی‌های خود را عرضه کنند نمایشگاه‌ها به ویژه نمایشگاه قرآن است که هر سال در ماه رمضان در تهران و شهرها برگزار می‌گردد. اما به دلایل مختلف حضور و مشارکت معلولین در این نمایشگاه بسیار اندک بوده است. نهادهای مردمی و نهادهای دولتی مرتبط با معلولان اگر در زمینه قرآن معلولان هم کارهایی داشته‌اند ولی حضور چشمگیر جهت معرفی کارهایشان نداشته‌اند. اما در سال‌های اخیر با حضور حجت الاسلام آقای حشمتی و تلاش‌های ایشان امور قرآنی معلولان در نمایشگاه سالانه قرآن کریم اندکی گسترش یافته است. اکنون گزارشی از بخشی از فعالیت‌ها عرضه می‌شود.
ملیحه سادات موسوی، مدیر کمیته بانوان نمایشگاه قرآن با اشاره به فعالیت‌های واحد نابینایان در نمایشگاه ۱۳۹۴ گفت: فعالیت‌های این واحد در نمایشگاه قرآن شامل مشاوره در امور مربوطه و برگزاری جلسات سخنرانی با استفاده از صاحب نظران و وکلای نابینا در زمینه مفاهیم قرآنی و «به سوی فهم قرآن» است.
مدیر کمیته بانوان بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم در ادامه فعالیت‌های واحد ناشنوایان در نمایشگاه قرآن را Work shop هنری و ارائه خدمات مشاوره و آموزش زبان اشاره (زبان خاص ناشنوایان) برای بازدیدکنندگان شنوا و ناشنوا اعلام کرد.
بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم با شعار «به سوی فهم قرآن» از ٢٤ خرداد‌ماه تا ٨ تیرماه مصادف با ٧ تا ٢٢ ماه مبارک رمضان به مدت ١٦ روز در مصلی بزرگ حضرت امام خمینی برگزار خواهد شد.
اتاق قرآن در مهد کودک‌ها
حجت الاسلام علی پهلوان رئیس دبیرخانه فعالیت‌های فرهنگی سازمان بهزیستی اعلام کرد، قصد داریم در همه مهد کودک‌های سراسر کشور اتاق قرآن دایر کنیم. اکنون ۱۴ هزار و ۷۰۰ مهد کودک در کشور هست. در راستای اسلامی کردن آنها، همه آنها به اتاق قرآن مجهز می‌شوند. همه مهد کودک‌ها زیر نظر سازمان بهزیستی اداره می‌شوند.
نیز گفت متن آموزشی مهدهای کودک قرآنی تحت عنوان «شکوفه‌های یاس» در حال طراحی و تدوین است.
حمید محمدی دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در مورد مهد کودک‌ها می‌گوید: دشمن بیشتر شبیخون فرهنگی را برای کودکان در نظر گرفته گفت به زودی سند جدیدی در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب خواهد رسید.
قرآن به خط بریل
نابینایان به چند گونه متن قرآنی نیاز مبرم دارند که مهم‌ترین آنها، قرآن صوتی، قرآن به خط بریل، قرآن درشت خط، قرآن برای آموزش ناشنوایان و بالاخره قرآن الکترونیک است.
از بین همه اینها رئیس سازمان بهزیستی در سال ۱۳۹۲ اعلام کرد که مشکل قرآن بریل را حل کردیم و با بنیاد روشندلان اصفهان قراردادی منعقد کردیم تا قرآن بریل به بهترین شکل عرضه گردد. این خبر در سال ۱۳۹۲ منتشر شده است. اما تاکنون از اجرایی شدن آن خبری نیست. آقای انوشیروان محسنی بندپی فرمودند قرارداد بسته‌ایم تا قرآن کم حجم و به شکل جدیدتر و بی‌غلط به نابینایان عرضه شود. اکنون که شهریور ۹۵ هستیم هنوز خبری نیست.
آقای نیکزاد در مصاحبه با رادیو گفتوگو در مورد قرآن‌های بریل عرضه شده در مسابقات بین‌المللی قرآن گفت اینها منحصر به فرد و بر اساس مدل قرآن عثمان طه است. در یک فصل مستقل این کتاب به تفصیل به قرآن بریل پرداخته خواهد شد.
تفاهم نامه برای گسترش فعالیت قرآن
معلولین ایران چون مسلمان هستند لازم بود از ابتدای تأسیس سازمان بهزیستی، در حوزه‌هایی که می‌تواند معلولین را پشتیبانی معنوی و فکری کند، سرمایه‌گذاری می‌کردند. ولی به هر دلیل این گونه امور اجرایی نشده تا اینکه در سال‌های جدید سازمان بهزیستی به فکر توسعه فعالیت‌های قرآنی افتاده است. اما وقتی از بیرون مجموعه این فعالیت‌ها را می‌بینیم مخاطرات بسیار در کمین آنها است. و از نظر آسیب شناسی چند مشکل مشاهده می‌شود. اول اینکه به خود معلولین، تشکل‌های معلولیتی که تجارب ذی قیمتی در امور قرآنی معلولین دارند هیچ جایگاهی عملاً در نظر گرفته نشده است. و سازمان بهزیستی در تلاش است با همکاری سازمان‌ها و نهادهای دولتی، امور قرآنی معلولین را حلّ کند.
دوم اینکه نیاز اصلی در قرآن فرهنگ سازی و افزایش شعور و آگاهی معلولین نسبت به قرآن کریم است. اگر ما همه معلولان را حافظ قرآن کنیم یا همه آنها قاری قرآن باشند. تازه جامعه‌ای مثل عربستان سعودی ایجاد کرده‌ایم و این بخش کوچکی از هدف است. بلکه آن چیزی که مورد نظر معصومین(ع) است و در روایات و حتی آیات آمده، تدبر و فهم و افزایش معرفت نسبت به قرآن کریم است.
نکاتی که آقای بندپی به عنوان خط مشی قرآن سازمان بر شمرده مهم‌اند و عیناً می‌آورم:
با برخی دستگاه‌ها همچون سازمان دارالقرآن الکریم، اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت و سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور نیز تفاهم نامه‌هایی امضا شده است. تفاهم نامه ما با سازمان‌های فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان در زمینه توانمندسازی قرآنی دانشجویان بهزیستی را فراهم کند. یکی دیگر دستاوردهای ما در زمینه قرآنی عضویت این سازمان در کمیسیون تبلیغ و ترویج فعالیت‌های قرآنی شورای توسعه فرهنگ قرآنی بوده است.
وی با اشاره به اینکه گسترش فعالیت‌های قرآنی در سلامت روانی جامعه بسیار اثر گذار است، گفت: یکی دیگر از فعالیت‌های قرآنی سازمان که البته در بحث مسابقات بین‌المللی اتفاق افتاده است همکاری با بنیاد نابینایان قرآن در اصفهان بوده است که با همکاری آنها کار ساماندهی چاپ قرآن بریل که در مسابقات از نوع جدید آن استفاده می‌شود، صورت گرفته است.
این سخنان گویای راهی است که در سال‌های آتی پیش روی سازمان است و می‌خواهد این مسیر را طی کند.
مهم‌ترین فعالیت قرآنی
وقتی کارنامه و مجموعه فعالیت‌های سازمان بهزیستی را تورق کنیم، آقای سید محمدی می‌گوید در سال ۹۴ موفق شدیم با تعدادی از دستگاه‌ها و مؤسسات قرآنی کشور توافق نامه‌هایی ببندیم که منجر به کار عملی خواهد شد. در ادامه می‌گوید: از جمله اقدامات سازمان، راه‌اندازی شورای عالی قرآن در سازمان با حضور فرهیختگان قرآنی است.
تا حالا که شهریور ۹۵ است سازمان بهزیستی در سال‌های اخیر ۲ یا سه مسابقه برای معلولین برگزار کرده و سه جلسه شورای عالی قرآن تشکیل داده است. اما پروژه عملی و اجرا شده دیگر در کارنامه‌اش مشاهده نمی‌شود. مگر اینکه به قول آقای سید محمدی پروژه‌هایی را قرارداد بسته‌اند و بعداً عملی و اجرایی می‌گردد.
تفاهم نامه همکاری بهزیستی و سازمان فعالیت‌های قرآنی
بر اساس تفاهم نامه همکاری میان سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور و دفتر امور فرهنگی بهزیستی مقرر شد، طرح دانشجو ـ معلم قرآن برای دانشجویان تحت حمایت بهزیستی اجرا شود. حمید صابر فرزام، رئیس سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور با حجت الاسلام سید مهدی سید محمدی، مشاور ریاست و سرپرست دفتر امور فرهنگی سازمان بهزیستی کشور دیدار کرد.
در این دیدار که با هدف امضای تفاهم نامه همکاری و بحث و گفتوگو در خصوص حوزه‌های همکاری مشترک برگزار شد، حجت الاسلام سید محمدی ضمن ابراز امیدواری از اینکه فصل جدید همکاری میان این دو نهاد آغاز شود.
سرپرست دفتر امور فرهنگی سازمان بهزیستی از وجود ۴۰ هزار دانشجو تحت حمایت دفتر امور فرهنگی بهزیستی خبر داد و گفت: مسائل فرهنگی و مسئله مهم اشتغال این دانشجویان جزو دغدغه‌های مهم ما است و به دنبال توانمندسازی این دانشجویان و ارتقای برنامه‌های فرهنگی برای آنها هستیم.
وی ضمن اعلام تشکیل کمیته توانمندسازی دانشجویان تحت حمایت بهزیستی از رئیس سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور دعوت کرد در اولین نشست این کمیته شرکت کند و نیز خواستار اجرای برنامه‌های ارتقایی برای این دانشجویان توسط سازمان فعالیت‌های قرآنی کشور شد.
در ادامه این دیدار، صابر فرزام رئیس سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور ضمن پیشنهاد تهیه نشریه «رایحه» توسط این سازمان ویژه مسابقات قرآنی نابینایان کشورهای اسلامی، گفت: این نشریه را به صورت اختصاصی برای معرفی ۲۵ شرکت کننده این مسابقات می‌توانیم تهیه و به صورت سه زبانه منتشر کنیم.
وی همچنین از آمادگی سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور برای آموزش مربیگری قرآن به افراد تحت پوشش بهزیستی خبر داد و گفت: می‌توانیم برای اعضای بهزیستی به ویژه دانشجویان تحت حمایت شما دو دوره آموزش حضوری چهار روزه و یک دوره آموزش از راه دور برگزار کنیم. علاقه‌مندان پس از شرکت در کلاس‌ها در صورت قبولی در امتحان مدرک مربی قرآن دریافت کرده می‌توانند روخوانی قرآن را در مساجد، مدارس، دانشگاه‌ها، خوابگاه‌ها و … آموزش دهند.
رئیس سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور اعلام آمادگی کرد که دانشجو معلمان قرآن بهزیستی را جذب کرده و علاوه بر مدرک معتبر نامه رسمی به مسئولان دانشگاه‌ها ارائه مبنی بر توانایی این افراد برای تدریس قرآن در دانشگاه‌ها ارائه شود.
صابر فرزام همچنین به بومی سازی «استارتاپ ویکندها» (رویدادهای آموزشی ـ تجربی که طی سه روزه افراد از ایده پردازی تا تولید محصول را انجام می‌دهند) به صورت جلسات طلوع برکت اشاره و اظهار کرد: می‌توانیم جلسات طلوع برکت را در بحث کار آفرینی برای دانشجویان و افراد علاقه‌مند به حوزه‌های کسب و کار بهزیستی برگزار کنیم.
وی همچنین گفت: آمادگی و امکانات برگزاری دورههای آموزشی قرآن را برای مربیان مهدهای کودک داریم.
در پایان این دیدار، تفاهم نامه همکاری سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور و سازمان بهزیستی کشور در هشت بند و یک تبصره به امضای حمید صابر فرزام رئیس سازمان فعالیت‌های قرآنی و حجت الاسلام سید محمدی سرپرست دفتر امور فرهنگی سازمان بهزیستی رسید.
مفاد این تفاهم نامه به شرح زیر است:
۱- برگزاری طرح آموزشی دانشجو معلم ویژه دانشجویان تحت پوشش سازمان بهزیستی
۲- برگزاری دورههای کارآفرینی توسط مرکز رشد فعالیت‌های قرآنی ویژه افراد تحت پوشش و کارمندان سازمان بهزیستی
۳- برگزاری دورههای آموزشی و شبکه سازی خبرنگاری افتخاری قرآن ویژه افراد تحت پوشش و کارمندان سازمان بهزیستی
۴- همکاری در حوزه تبلیغاتی و نشر اخبار و فعالیت‌های قرآنی سازمان بهزیستی توسط خبرگزاری بین‌المللی قرآن ایکنا
۵- تعامل و همکاری سرویس هنر خبرگزاری ایکنا و خانه فرهنگ و هنر سازمان بهزیستی
۶- انجام فعالیت‌های پژوهشی مورد نیاز سازمان بهزیستی با همکاری مرکز پژوهشی مطالعات میان رشته‌ای سازمان فعالیت‌های قرآنی
۷- تعامل و همکاری در بازاریابی و فروش محصولات مذهبی تولیدی افراد تحت پوشش سازمان بهزیستی با مرکز رشد سازمان فعالیت‌های قرآنی
۸- برگزاری دورههای دستورالعمل آموزش مربیان، مدیران و مؤسسان مهدهای کودک سراسر کشور با رویکرد قرآنی با هماهنگی درون سازمانی
تبصره:
همچنین مقرر شد با تشکیل ستاد و کمیته مشترک به منظور فراهم نمودن زمینه‌های عملیاتی شدن و پیگیری مفاد تفاهم نامه و تدوین طرح‌های تفصیلی برای هریک از زمینه‌های همکاری اقدام شود.
فعالیت‌های بهزیستی در شهر قم
معلولان قم از قدیم به قرآن و عترت اهتمام داشته و دارای کارنامه حجیم هستند. تعدادی از نابینایان قم در سال ۱۳۶۵ هیئت حضرت رقیه(س) را تأسیس کردند که هنوز ادامه دارد.
اما آخرین فعالیت قرآنی، مربوط به مسابقات کشوری قرآن است که توسط سازمان بهزیستی در مردادماه در مشهد مقدس برگزار شد. ۳۰ نفر از برگزیدگان و منتخبین در ۲۴ مردادماه ۹۵ از طرف بهزیستی استان قم عازم مشهد جهت شرکت در مسابقات کشوری شدند.
این مسابقات با حضور بیش از ۴۷۰ نفر از برادران و خواهران برگزیده جامعه هدف بهزیستی از سراسر کشور از تاریخ ۲۶ تا ۲۸ مرداد ۱۳۹۵ به میزبانی شهر ثامن الائمه(ع) مشهد مقدس برگزار گردید. موفق به کسب ۱۰ رتبه و مقام برتر کشوری شدند.
جشنواره قرآن و عترت(ع) که مسابقات قرآنی بخشی از آن می‌باشد همه ساله در دو بخش حضوری و غیرحضوری برای تمام گروه‌های جامعه هدف بهزیستی و در رشته‌های ذیل برگزار می‌گردد:
بخش حضوری در رشته‌های قرائت تحقیق، حفظ یک جزء، سه جزء، پنج جزء، ده جزء، بیست جزء و کل قرآن؛ نیز رشته اذان (ویژه آقایان) در دو رده سنی زیر و بالای ۱۸ سال برگزار شد. بخش غیرحضوری در رشته‌های شعر، دل نوشته، کتابخوانی، تحقیق و پژوهش، عکس و عکاسی، نقاشی، خوشنویسی و مدیحه سرایی برگزار شد.
شرکت کنندگان جامعه هدف عبارتند از: نابینایان، معلولان جسمی و حرکتی، مراکز شبه خانواده، کودکان و مربیان مهدهای کودک، زنان سرپرست خانوار سالمندان، کارکنان و خانواده‌هایشان که برترین‌های گروه‌های مذکور مجدداً در مرحله کشوری به رقابت می‌پردازند.
اما راه یافتگان بخش حضوری به مسابقات قرآنی کشوری از بهزیستی استان قم که دارای معلولیت هم باشند به شرح زیر می‌باشند:
نام و نام خانوادگی رشته بخش سن
محمدتقی صفری قرائت جسمی بالای ۱۸
حسین فرج زاده ترتیل جسمی بالای ۱۸
ناصر وکیلی اذان جسمی بالای ۱۸
اعظم قاسمی قرائت جسمی بالای ۱۸
معصومه رانی زنجانی ترتیل جسمی بالای ۱۸
حمیده شیخی حفظ ۵ جسمی بالای ۱۸
عباس چراغی (فرزند ربیع) قرائت + اذان نابینا بالای ۱۸
بیرامعلی جعفری حفظ ۱۰ نابینا بالای ۱۸
عباس چراغی (فرزند خلیل) اذان نابینا بالای ۱۸
محمدعلی نادری اذان نابینا بالای ۱۸
احمدرضا ساعدی بیدگلی حفظ ۱۰ نابینا بالای ۱۸
مریم مرادی کلهر حفظ ۵ نابینا بالای ۱۸
اشرف حجازی فرد حفظ ۱۰ نابینا بالای ۱۸
از جمع ۱۵ نفر معلول شرکت کننده، ۵ نفر ذیل موفق به کسب مقام‌های کشوری به شرح ذیل گردیدند.
نام و نام خانوادگی بخش سن رشته رتبه
عباس چراغی نابینایان بالای ۱۸ اذان سوم
حسین فرج زاده جسمی حرکتی بالای ۱۸ قرائت ترتیل دوم
معصومه رانی زنجانی جسمی حرکتی بالای ۱۸ قرائت ترتیل اول
حمیده شیخی جسمی حرکتی بالای ۱۸ حفظ ۵ جزء اول
مریم مرادی نابینایان بالای ۱۸ حفظ ۵ جزء سوم
اما مسابقات غیرحضوری هنوز به دست ما نرسیده است و قرار است بهزیستی قم گزارشی را منتشر کند.
کارنامه قرآنی سازمان بهزیستی
به اجمال فهرستی از اهم فعالیت‌های این سازمان به ویژه در سال‌های اخیر عرضه می‌شود. معمولاً مدیران دولتی پیشینه و کارهای قبلی از خودشان را قبول نداشته و معمولاً می‌گویند کارها قبل از من صحیح نبوده است. و علاقه دارند کارها را از نو طراحی و اجرا کنند. مدیریت فرهنگی سازمان صریحاً می‌گوید گذشته فرهنگی در این سازمان پیگیری نشود، چون چیز قابل توجه به دست نمی‌آید و ما داریم از صفر کارهای فرهنگی و قرآن را می‌سازیم.
اما مدیریت جدید متنی را به ایکنا داده و در مجله رایحه منتشر شده که عیناً آورده می‌شود:
جشنواره‌های قرآن و عترت: مجموعه جشنواره‌ها و نشست‌هایی توسط سازمان بهزیستی گویا از سال ۱۳۸۷ ویژه اقشار مختلف مثل فرهیختگان سالمند، فرزندان مراکز شبه خانواده، والدین، خردسالان و مربیان برگزار شد. این اقشار متعلق به سازمان بهزیستی و جزء خانواده بزرگ این سازمان است.
اسناد برخی از این جشنواره‌ها در سایت سازمان بهزیستی هست و چند نمونه از آنها را گزارش و معرفی می‌کنیم. در سال ۸۸-۸۹ دومین جشنواره فرهنگی و آموزشی قرآن کریم و عترت ویژه فرهیختگان سالمند در ده رشته متنوع برگزار خواهد شد.
در پنج صفحه این جشنواره به شرح زیر معرفی شد و دارای این سرفصل‌ها است:
مقدمه؛ توضیح رشته‌ها؛ معرفی بخش‌های آموزشی؛ زمانبندی و چگونگی اجرای.
نکات مهم مقدمه عبارت است از:
۱ـ در جهان پرتلاطم امروز که طاغوتیان و فرصت طلبان و سلطه گران در پی تاراج ذخایر معنوی و مادی و فکری بشرند، روی آوردن بیش از پیش به قرآن کریم و اهل بیت نبی اکرم(ص) ضرورتی انکار ناپذیر است.
۲ـ بی‌تردید برای ایستادگی در مقابل ظلم و ستم و برقراری نظمی نوین در جهان و گسترش عدالت و برپایی جامعه‌ای که انسان‌ها در آن با آرامش زندگی کنند و سیر تکامل را بپیمایند، راهی جز تمسک به این ثقل اکبر وجود ندارد.
۳ـ ایران اسلامی نیز به عنوان یکی از پرچمداران حق طلبی در جهان می‌بایست بستری مناسب جهت تسری هر چه بیشتر معارف قرآن و اهل بیت(ع) و اوامر و نواهی الهی در همه سطوح جامعه فراهم نماید.
این مقدمه شبیه یک بیانیه سیاسی است. احادیث مهم و آیات مؤثر درباره معلولیت و معلولان هست ولی به آنها اشاره نشده است. خوب بود به تأثیرات معنوی و اخلاقی قرآن اشاره می‌شد.
برای جلب معلولان به قرآن از قوت‌ها و جذابیت‌هایی که در خود قرآن و در سیره معصومین(ع) هست به راحتی می‌توان بهره گرفت و در یکی دو پاراگراف نکات جذاب و سودمند آورد. در بخش رشته بدون هیچ مقدمه‌ای هشت رشته را نام برده است: قرائت تحقیق، قرائت ترتیل، حفظ، اذان، حفظ حدیث، حفظ آیات فرهنگ‌ساز، شعر و تواشیح. این مسابقات در سال ۱۳۸۹ اجرا شده است.
همین جشنواره ویژه فرزندان مراکز شبه خانواده و ویژه خردسالان، مربیان و والدین هم برگزار خواهد شد. و در جزوه‌هایی توضیح داده شده است. البته مقدمه این جزوه‌ها همان مقدمه قبلی است ولی رشته‌ها متفاوت است. زمان مسابقه هم متفاوت است.
اما آمار مسابقاتی که به نام جشنواره قرآن و عترت توسط سازمان برگزار شد:
نابینایان (سی و سه دوره)
معلولین جسمی و حرکتی (سی و سه دوره)
ناشنوایان (یک دوره)
خردسالان و مربیان مهدهای کودک (پنج دوره)
زنان سرپرست خانوار (سه دوره)
فرهیختگان سالمند (چهار دوره)
کارکنان و خانواده کارکنان (هفت دوره)
مراکز شبه خانواده (شش دوره)
جشنواره‌های قرآن و عترت سازمان بهزیستی همه ساله در سراسر کشور برگزار می‌شود. در این برنامه فراگیر قرآنی، شرکت کنندگان در بخش شفاهی شامل قرائت تحقیق، قرائت ترتیل، حفظ قرآن کریم، اذان، مدیحه سرایی و نیز رشته‌های هنری و مکتوب شامل خوشنویسی، نقاشی، دل نوشته و تحقیق و پژوهش در دو مرحله استانی و کشوری به رقابت می‌پردازند.
اهداف این جشنواره به شرح ذیل است:
۱) توسعه و تعمیق فرهنگ قرآنی شامل بینش‌ها، ارزش‌ها و دستورالعمل‌های الهی در عرصه اندیشه و عمل و مبتنی بر تعالیم انسان ساز اهل بیت عصمت و طهارت(ع) برای جوامع هدف سازمان
۲) نهادینه ساختن فرهنگ حیات بخش قرآن کریم در جامعه
۳) تبیین وارایه روش نوین برپایی نظام زیستی مبتنی برآموزه‌های قرآنی و اعمال مدیریت قرآنی
۴) فراهم آوری بسترهای مناسب جهت تولید دانش، نهادینه كردن پژوهش و افزایش توان علمی پژوهشگران در مسیر نورانی قرآنی
۵) ایجاد بستر مناسب جهت شكل گیری فعالیت‌های گروهی هدفمند
۶) ارتقای سطح آگاهی و تقویت بنیه علمی و معنوی خانواده بزرگ بهزیستی در زمینه معارف اسلامی و آشنایی با کلام وحی
۷) بالا بردن سطح درک و آگاهی افراد نسبت به آموزه‌های قرآنی
۸) آگاهی دادن نسبت به مهارت‌های زندگی بر پایه مضامین قرآنی و سیره اهل بیت(ع)
۹) ارائه راه‌کارهای قرآنی برای حل مشکلات زندگی اجتماعی
۱۰) ارائه مکانیزم‌های قرآنی برای رفع مشکلات احساسی و عاطفی اجتماعی
۱۱) معرفی و ارائه الگوها و مدل‌های قرآنی برای شئونات مختلف زندگی اجتماعی
دستیابی به اهداف: سازمان برای اجرای برنامه‌های مزبور و رسیدن به اهدافش، با نهادهای بیرون از جامعه معلولین قراردادها و تفاهم نامه‌هایی امضاء کرده است. نیز برای رسیدن به اهدافش اقدامات زیر را انجام داده است:
عقد تفاهم نامه با سازمان دارالقرآن الکریم در موضوعات:
– تشکیل و راه‌اندازی جلسات و هیئات قرآنی در مراکز شبه خانواده.
– شناسایی و آموزش قرآنی دانشجویان مستعد تحت پوشش بهزیستی به عنوان سرگروه‌های قرآنی در حوزه‌های دانشجویی.
– اعلام نظر کارشناسی درباره محتواهای قرآنی و دینی تهیه شده از سوی بهزیستی برای مهدهای کودک و برگزاری دورههای آموزشی برای مربیان مهدهای کودک بر اساس منابع مذکور.
عقد تفاهم نامه با اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور در موضوعات:
– مشارکت در طراحی و تولید برنامه‌ها و محصولات آموزشی، فرهنگی، قرآنی به منظور ارتقای سطح بینش قرآنی و معنویت جامعه.
– برنامه‌ریزی جهت ایجاد ارتباط مؤثر میان حوزه فرهنگی ادارات کل بهزیستی و دفاتر اتحادیه تشکل‌های قرآنی در استان‌های سراسر کشور از طریق انعقاد تفاهم‌نامه‌های فی مابین.
– همکاری و مشارکت در برگزاری طرح خیرین فرهنگی و قرآنی ویژه جامعه هدف سازمان بهزیستی.
– مشارکت در انجام طرح‌های پژوهشی بنیادی و کاربردی در خصوص وظایف تخصصی سازمان بهزیستی با محوریت قرآن کریم.
– ایجاد ساز و کار بهینه جهت استفاده از توانمندی‌های مؤسسات و مجامع قرآنی کشور جهت ارائه آموزش‌های قرآنی مستمر به جامعه هدف سازمان.
– مشارکت در فعال‌سازی بیشتر کانون‌های قرآن و عترت شهید فیاض بخش سازمان بهزیستی در استان‌های کشور.
عقد تفاهم نامه با سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور در موضوعات:
– برگزاری دورههای کارآفرینی توسط مرکز رشد این سازمان برای جامعه هدف سازمان بهزیستی.
– برگزاری دورههای آموزشی و شبکه سازی خبرنگاری افتخاری قرآن ویژه جامعه هدف سازمان.
– همکاری در حوزه نشر اخبار و فعالیت‌های قرآنی سازمان بهزیستی.
– تعامل و همکاری سرویس هنری خبرگزاری ایکنا با خانه فرهنگ و هنر سازمان.
– تعامل و همکاری در بازاریابی و فروش محصولات مذهبی تولیدی افراد تحت پوشش سازمان در مرکز رشد سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور.
عضویت سازمان در کمیسیون تبلیغ و ترویج شورای توسعه فرهنگ قرآنی.
پیگیری جهت عضویت سازمان در کمیسیون آموزش عمومی شورای توسعه فرهنگ قرآنی.
اقدام جهت راه‌اندازی شورای قرآنی دانشجویی (ویژه دانشجویان تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور) با همکاری سازمان دارالقرآن
راه‌اندازی شورای قرآنی ادارات کل بهزیستی استانی با همکاری اتحادیه تشکل‌های قرآنی.
تفاهم نامه با بنیاد فرهنگی خاتم الاوصیاء(عج) با هدف بازبینی و تدوین متون واحدهای کار مهدهای کودک و پیش‌بینی پیوست‌های فرهنگی برای مربیان و کودکان.
آموزش ۱۷ هزار نفر از مدیران و مربیان مهدهای کودک با هدف آماده شدن برای آموزش کتاب‌های واحد کار مهدها از ابتدای سال تحصیلی جاری (مهرماه)
حضور فعال در بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن
تجلیل از سازمان بهزیستی به عنوان دستگاه برتر قرآنی توسط شورای توسعه فرهنگ قرآنی
تشکیل شورای عالی قرآن سازمان بهزیستی کشور
سازمان بهزیستی و معاونت فرهنگی این سازمان به منظور ساماندهی به فعالیت‌های قرآنی شورای عالی قرآن را با اهداف زیر تشکیل دادند:
الف- نهادینه سازی و تسری فرهنگ انسان‌ساز و تعالی بخش قرآن کریم و عترت اهل بیت(ع) در مخاطبان سازمان با استفاده از ظرفیت‌های موجود درون سازمانی و برون سازمانی
ب- بررسی و مطالعه نیازهای جامعه هدف، کارکنان سازمان و خانواده‌های آنها به منظور سیاست گذاری‌های اصولی و علمی جهت انجام فعالیت‌های قرآن و عترت در سازمان
ج- برنامه‌ریزی و تدوین کلیات آیین نامه‌های اجرایی برگزاری برنامه‌های قرآنی سازمان در سطح داخلی و بین‌المللی.
تشکیل این شورا یکی از اقدامات سازمان در توسعه و ترویج فعالیت‌های قرآنی است. اما مطالب درباره این شورا بسیار است. از این‌رو در فصل مستقل به آن می‌پردازیم.
مأموریت‌های بهزیستی
مجله رایحه (ویژه مسابقات بین‌المللی قرآن نابینایان) یادداشتی با عنوان مأموریت‌های سازمان بهزیستی کشور منتشر کرده و ۳۴ مأموریت برای بهزیستی بر شمرده است. البته مستندات و توضیحی برای این مأموریت‌ها نیاورده است ولی تا همین اندازه که مأموریت‌های این سازمان فهرست شده بسیار راهگشا است نخست سرفصل‌هایی که در این مقاله آمده می‌آورم، سپس به دسته بندی و توضیح آنها می‌پردازم.
• حمایت و توانبخشی نابینایان
• حمایت و توانبخشی ناشنوایان
• حمایت و توانبخشی معلولان ذهنی
• حمایت و توانبخشی معلولان جسمی حرکتی و ضایعه نخاعی
• حمایت و توانبخشی سالمندان
• حمایت و توانبخشی بیماران روانی مزمن
• حمایت و توانبخشی کودکان عادی
• حمایت و توانبخشی زنان خودسرپرست و سرپرست خانوار
• حمایت و توانبخشی ایتام و کودکان بی‌سرپرست
• حمایت و توانبخشی کودکان خیابانی و بدسرپرست
• حمایت و توانبخشی دختران پناهجو (فراری)
• حمایت و توانبخشی زنان آسیب دیده اجتماعی
• حمایت و توانبخشی معتادان
• حمایت و توانبخشی افراد در معرض آسیب‌های اجتماعی (زنان متقاضی طلاق، کودکان در معرض کودک آزاری، خانواده‌های نابسامان، افرادی که اقدام به خودکشی کرده‌اند و …)
• تجدید تربیت منحرفین اجتماعی و حمایت‌های اجتماعی از آنان
• کمک به تأمین جهیزیه مورد نیاز ایتام، معلولان و آسیب دیدگان نیازمند
• حمایت و نگهداری از معلولان غیر قابل توانبخشی
• تحت پوشش قراردادن نیازمندان از نظر بیمه خدمات درمانی
• ساخت اندام‌های مصنوعی و کفش طبی مورد نیاز معلولان از طریق مراکز فنی و ارتوپدی سازمان
• تهیه و تدوین استانداردهای خدمات تخصصی توانبخشی و نظارت بر حسن اجرای آنها
• پیشگیری از معلولیت‌های مختلف از طریق اجرای برنامه‌ها و طرح‌های مختلف در کشور
• پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی (کودک آزاری، خودکشی، همسرآزاری، طلاق و …) از طریق اورژانس‌های خدمات اجتماعی و مراکز پیشگیری از طلاق و کلینیک‌های مددکاری و خط تلفن ۱۲۳ اورژانس اجتماعی و مراکز مشاوره حضوری و صدای مشاور تلفن ۱۴۸
• خدمات مشاوره ژنتیک
• پیشگیری از اعتیاد به روش اجتماع محور در محلات شهری و روستایی، واحدهای اداری، کارگری و آموزشی
• اجرای برنامه‌های کاهش آسیب و عوارض بهداشتی و اجتماعی و اعتیاد و پیشگیری از گسترش بیماری ایدز در کشور از طریق آموزش معتادان پرخطر و خانواده‌های آنها، توزیع وسایل پیشگیری کننده، راه‌اندازی DIC
• آموزش مهارت‌های زندگی (فردی و اجتماعی) در واحدهای آموزشی، کارگری و خانواده‌ها و زوجین به منظور مقاوم سازی افراد در برابر تهدیدات آسیب‌های اجتماعی
• تهیه و تدوین تعرفه‌های خدمات مشاوره‌ای و پیشگیرانه و نظارت بر حسن اجرای آنها در مراکز
• تربیت نیروهای انسانی تخصصی مورد نیاز جامعه در زمینه‌های توانبخشی، بهداشتی، درمانی، اجتماعی از طریق دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی سازمان
• آموزش ویژه معلولان نظیر ناشنوایان، معلولان ذهنی، آموزش خط بریل و جهت یابی به نابینایان
• آموزش مهارت‌های زندگی ویژه معلولان
• ارزیابی و راهنمایی شغل معلولان جهت آموزش و اشتغال مناسب
• برنامه‌ریزی و تأمین موجبات جلب و جذب مشارکت‌های مردمی (نقدی و غیرنقدی)
• برنامه‌ریزی و تأمین موجبات جلب و جذب خدمات داوطلبانه
• گسترش مؤسسات خیریه و غیر دولتی، حمایت و توانمندسازی آنها (صدور موافقت اصولی، فعالیت و نظارت)
• برنامه‌های فرهنگی و فوق برنامه معلولین و افراد تحت پوشش
دسته‌بندی: ۳۵ موردی شمرده شده را می‌توان در ده ردیف به ترتیب کثرت دسته‌بندی کرد:
حمایتی، ۱۷ مورد
پیشگیری، ۴ مورد
آموزش مهارت‌ها و اشتغال، ۳ مورد
بیمه، خدمات درمانی و توانبخشی، ۳ مورد
جلب کمک‌های مردمی، ۲ مورد
کمک و تأمین جهیزیه، یک مورد
گسترش مؤسسات خیریه و حمایت از آنها، یک مورد
برنامه کاهش آسیب و عوارض، یک مورد
خدمات مشاوره‌ای، یک مورد
برنامه‌های فرهنگی و فوق برنامه، یک مورد
این سرفصل‌ها نشانگر ساختار و محتوا و رویکرد سازمان است. این سازمان نهادی است که به منظور حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و افزایش توانمندی آنها جهت ورود به جامعه ایجاد شده است. اما زمینه فرهنگی و مذهبی، اساساً در چارت و مأموریت‌های این سازمان پیش‌بینی نشده و نیامده است. اگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وارد مقولات حمایتی و پیشگیری از معلولیت‌ها و بیماری‌های صعب بشود، آیا پذیرفتنی است؟ تقسیم کار و نظام جامعه یک اصل مهم است و لازم است همه مراعات کنند. ورود سازمان بهزیستی به مقولات فرهنگی و فرهنگ سازی از اساس اشتباه بزرگ است. به همین دلیل سازمان معاونت فرهنگی ندارد و با تلاش بسیار یک بخشی به نام امور فرهنگی راه‌اندازی کرده است. البته جامعه تحت پوشش بهزیستی، فعالیت قرآنی و فرهنگی دارند و این فعالیت‌ها باید توسط سازمان فرهنگی و مذهبی مدیریت شود.
اگر سازمان می‌خواهد در محدوده‌هایی و در فعالیت‌هایی جزئی به امور فرهنگی بپردازد لازم نیست سازمان موازی ایجاد کند بلکه از نهادهای موجود فرهنگی به ویژه تشکل‌های معلولیتی استفاده کند. حداقل می‌تواند از شخصیت‌های باتجربه که سال‌ها در عرصه فرهنگ تجربه دارند و معلول هم هستند استفاده کند.
در این فعالیت‌ها مواردی مثل جلسات قرآن، مسابقات قرآنی، مسابقات بین‌المللی غایب است. تنها سرفصل فرهنگی در این ۳۴ سرفصل این است:
«برنامه‌های فرهنگی و فوق برنامه معلولین و افراد تحت پوشش سازمان بهزیستی»
برنامه‌های فرهنگی و فوق برنامه را می‌توان تعمیم به فعالیت‌های قرآنی داد ولی با توجه به سرفصل‌های دیگر، مراد و منظور از برنامه‌های فرهنگی، توجیه گروه‌های آسیب‌پذیر، به منظور افزایش سطح آگاهی و شعورشان جهت پیشگیری از آسیب بیشتر یا معلولیت بیشتر. بعید است منظور قانونگذاری که سازمان بهزیستی را پدید آورد، اجرای برنامه‌های فرهنگی کشوری را از بهزیستی خواسته باشد. در اولین مصاحبه مبتکر سازمان بهزیستی و اولین رئیس آن یعنی مرحوم فیاض بخش هم همین برداشت را می‌توان داشت.
بهزیستی دستگاه برتر قرآنی
به مناسبت برگزار کردن مسابقات بین‌المللی قرآن و دیگر فعالیت‌های قرآنی سازمان، از این سازمان به عنوان دستگاه برتر تجلیل شد. گزارشی در این باره هست:
دومین همایش تجلیل از دستگاه‌ها و استان‌های برتر قرآنی، پنجم تیر ۹۵ با حضور علی‌اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش، حجت الاسلام والمسلمین آل هاشم، رئیس سازمان عقیدتی- سیاسی ارتش، سید عبدالله موسوی، جانشین فرمانده کل ارتش، حمیدرضا طیبی، رئیس جهاد دانشگاهی، حجت الاسلام والمسلمین حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در تالار سوره حوزه هنری برگزار شد. در این مراسم که انوشیروان محسنی بندپی، رئیس سازمان بهزیستی حضور داشت از این سازمان به دلیل فراهم آوردن زمینه برگزاری مسابقات بین‌المللی قرآن روشندلان جهان اسلام و نیز اهتمام جدی به فعالیت‌های قرآنی جامعه هدفش، تجلیل صورت گرفت. همچنین در این مراسم دستگاه‌های دیگری نیز مورد تکریم قرار گرفتند.
معرفی دستگاه‌های برتر
ـ وزارت علوم به دلیل باز طراحی برنامه‌های درسی رشته علوم قرآن و حدیث.
ـ آموزش و پرورش به دلیل راه‌اندازی ۳۱ هزار و ۷۰۰ هیئت مذهبی و ۶۰۰ دارالقرآن و نیز ۵۸۰ هیئت ویژه فرهنگیان.
ـ سازمان اوقاف به دلیل اهتمام به ساماندهی و فعال‌سازی ستاد مسابقات قرآن و نیز نوآوری در برگزاری مسابقات.
ـ ارتش به دلیل فعالیت در زمینه ارتقای سطح مهارت‌های قرآنی فرماندهان، مدیران و کارکنان.
ـ جهاد دانشگاهی به دلیل ایجاد مرکز رشد و شکوفایی فناوری‌ها و هنر قرآنی و نیز ایجاد مرکز مطالعات میان رشته‌ای قرآن.
ـ سازمان تبلیغات اسلامی به دلیل حسن اجرای مصوبه ضوابط ارزیابی حافظان قرآن از سال ۱۳۸۵ تا کنون.
ـ شورای عالی قرآن به دلیل حسن اجرای ضوابط ارزیابی قاریان و مدرسان.
ـ جامعة المصطفی(ص) به دلیل راه‌اندازی شبکه قرآنی گسترده بین‌المللی.
ـ مرکز حوزه علمیه به دلیل تصویب واحدهای درسی دانشی و مهارتی قرآن.
ـ دبیرخانه ستاد عالی نظارت بر کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد به خاطر توسعه مباحث فهم و تفسیر قرآن در کانون‌ها و برگزاری جشنواره «مدهامتان».
ـ اتحادیه تشکل‌های قرآنی ـ مردمی به دلیل فعالیت‌ها در مناطق محروم
ـ کارگروه قرآنی بنیاد فرهنگی خاتم الاوصیاء(عج) به دلیل تشکیل جهاد فرهنگی و قرآنی در راستای منویات مقام معظم رهبری.
فصل هفتم: شورای عالی قرآن و عترت
این شورا از اقدامات نیک معاونت فرهنگی سازمان بهزیستی و حجة الاسلام سید مهدی سید محمدی است و می‌تواند مصدر تصمیم‌‌سازی، جهت‌دهی، سیاست‌گذاری و نظارت بر امور قرآنی و با بسط قرآن به حدیث و سیره معصومین(ع) که اصطلاحاً عترت نامیده شده، می‌تواند خدمات مهم و مؤثر داشته باشد. به همین دلیل فصل مستقلی درباره اهمیت و جایگاه و نیز اقدامات این شورا گشودیم.
از سال‌های گذشته این شورا مطرح بوده ولی هربار یک جلسه تشکیل شده و تعطیل شده و سال‌ها بعد مجدداً تشکیل شده است. اما در سه سال اخیر سه جلسه داشته است. همه معلولان پیگیر مباحث این شورا هستند چون سرنوشت افراد بسیاری به اقدامات و تصمیمات این شورا گره خورده است.
این فصل درصدد است اقدامات و تصمیمات شورا را اطلاع‌رسانی کرده و مهم‌تر به نقد و آسیب شناسی کارهای آن تا کنون بپردازد. نقد شورا به معنای نفی آن نیست. قدر زحمات و تلاش‌ها در چنین اموری بر کسی پوشیده نمی‌باشد. به ویژه در دوره جدید آقای سید محمدی بسیار کوشیده تا این شورا را فعال نموده و از ظرفیت‌های آن به نفع جامعه آسیب دیده استفاده کند. اما مسئولین سازمان بهزیستی باید به مردم و جامعه هدف حق بدهند تا نظرات و احتمالاً انتقادهای خود را مطرح کنند. اینان چون شما و کار شما را دوست دارند به نقد می‌پردازند.
شاکله و ترکیب
شورای عالی قرآن و عترت همانطور که از اسمش پیدا است شامل مجموعه افرادی با رویکردها و تبحرها و تجارب مختلف باید حضور داشته باشند و سیاست گذاری‌های کلان را انجام دهند و به دستگاه‌های مربوطه اولاً ابلاغ نمایند، دوم اینکه بر این سیاست‌ها نظارت داشته باشند.
چنین شورایی طبیعتاً باید شامل این جنس افراد باشد:
۱- متخصص در تولید و چاپ و نشر قرآن بریل
۲- متبحر در تولید و نشر قرآن گویا
۳- افراد مجرب در برنامه‌ریزی و طراحی امور قرآنی و روایی یا حداقل امور دینی- اسلامی معلولان؛ اینگونه افراد از این جهت مورد نیازاند که می‌توانند با تسلط بر همه فعالیت‌های دینی دستگاه‌ها به مهندسی و ایجاد ارتباط منطقی بین آنها پرداخته و پلان علمی و اجرایی مناسب فراهم آورند.
۴- متخصص در زمینه ناشنوایی و زبان اشاره
۵- متبحر در امور فرهنگی دینی معلولان حرکتی
۶- متبحر در امور فرهنگی دینی معلولان ذهنی
۷- متبحر در امور دینی معلولان اجتماعی
۸- متخصص در امور پژوهش‌های دینی و قرآنی و حدیثی
اینها ستون فقرات شورا را تشکیل می‌دهند ولی لازم است از خود سازمان هم مدیران و کارشناسانی افزوده شوند و در هر جلسه حضور داشته باشند.
معمولاً افراد صاحب تبحر و تجربه در رشته‌ای فکر می‌کنند همه چیزها را می‌دانند و استاد کل هستند، از این‌رو به ادعای افراد نباید توجه شود بلکه کارنامه عملی و علمی هر فرد، ملاک تعیین است. اگر شورا یک سویه و فقط از یک قشر با یک تجربه تشکیل گردد، تصمیم‌ها جامعیت لازم را نخواهند داشت و موجب اعتراضات دیگران خواهد شد. البته اطلاعات زیاد از جلسات و بحث‌ها نداریم و احتمال هست همه جوانب رعایت شده باشد.
تاریخ تأسیس
دقیقاً نمی‌دانیم از چه زمانی ایده و فکر این شورا شکل گرفت و چه کسانی مبتکر آن بودند؟ ولی در سندی مربوط به دی ماه ۱۳۸۹ از چنین شورایی یاد شده است. دبیر آن در آن زمان حجة الاسلام علی پهلوان رئیس دبیرخانه فعالیت‌های فرهنگی بوده است.
هنوز در بهزیستی یک تشکیلات مستقل فرهنگی به نام معاونت امور فرهنگی سازمان بهزیستی وجود ندارد و وظایف معاونت فرهنگی بر عهده جایی به نام دبیرخانه امور فرهنگی یا فعالیت‌های فرهنگی یا امور فرهنگی است. گویا این دفتر مسئولیت شورا را بر عهده گرفته است. این شورا در بهمن‌ماه ۱۳۹۳ در دولت آقای روحانی برای اولین بار شکل گرفت. خبر و گزارش آن در مجله توان‌نامه و نیز توسط روابط عمومی در سایت سازمان بهزیستی درج شده است.
سندی به تاریخ ۲ بهمن‌ماه ۱۳۹۳ توسط روابط عمومی سازمان بهزیستی تدوین و روی سایت سازمان به این شرح آمده است. در این سند چنین درج شده:
اولین نشست شورای عالی قرآن سازمان بهزیستی کشور با حضور حجت الاسلام «حمید محمدی» دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی، «مهدی قره شیخ‌لو» رئیس سازمان دارالقرآن الکریم، «سید علی سرابی» قائم مقام شورای عالی قرآن و «محمدرضا مسیبزاده» مدیرکل قرآن، عترت و نماز آموزش و پرورش و مدیران ستادی برگزار شد.
در ابتدای این نشست حجت الاسلام «سید مهدی سید محمدی» رئیس دبیرخانه شورای فرهنگی سازمان بهزیستی کشور، گفت: بحث قرآن کریم در بهزیستی دارای فراز و نشیب‌های فراوانی بوده است و سابقه خوبی در برگزاری مسابقات دارد که برگزاری ۳۳ دوره مسابقات قرآن ویژه جامعه هدف نشان دهنده این موضوع است.
رئیس دبیرخانه شورای فرهنگی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه شورای عالی قرآن در چند مرحله تشکیل شده بود و در این دوره تلاش داریم تا افراد محدودتر و تأثیرگذارتری را داشته باشیم، افزود: در سال‌های گذشته ۳۳ دوره مسابقات قرآن ویژه نابینایان، ۸ دوره ویژه کارکنان و خانواده‌های آنها، ۷ دوره کودکان و و مربیان مهدهای کودک، ۵ دوره ویژه شبه خانواده‌ها، ۶ دوره زنان سرپرست خانوار، ۲ دوره ویژه مراکز آسیب‌های اجتماعی و … برگزار شده است.
وی با اشاره به برگزاری آخرین دوره مسابقات قرآنی بهزیستی در خراسان رضوی، ادامه داد: در این جلسه و جلسات آینده در مورد کیفیت برگزاری این جشنواره و مواردی از این دست بحث خواهد شد.
در ادامه «محمدرضا مسیبزاده» مدیر کل قرآن، عترت و نماز آموزش و پرورش با بیان اینکه آموزش و پرورش نیز همچون بهزیستی به واسطه دانش‌آموزان استثنایی، جامعه هدف مشترکی دارد، گفت: ما نیز در سال‌های گذشته مسابقات قرآن را برای این افراد برگزار کردیم و در بحث مسابقات بین‌المللی نیز چهار دوره مسابقات قرآن دانش‌آموزان جهان اسلام را برگزار کردیم که آخرین دوره آن در سال ۱۳۷۸ بود.
«یحیی سخنگویی» معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور در ادامه با بیان اینکه برای برنامه‌های فرهنگی و قرآنی بخش سالمندان مغفول مانده است، گفت: در این بخش ۲۰ هزار نفر تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند، همچنین در بخش کم‌توانان ذهنی نیز افرادی تحت پوشش‌اند که برخی از آنها تا مقاطع دبیرستان آموزش‌پذیر هستند که این افرادی جمعیتی نزدیک به ۳۳ هزار نفر را شامل می‌شوند. بیماران مزمن روانی بخش دیگری از جامعه هدف سازمان بهزیستی هستند که بسیاری از آنها حتی در مقاطع بالای تحصیلی قرار دارند، تعداد این افراد که با بهزیستی سر و کار دارند نزدیک به ۲۳ هزار نفر هستند که ۱۶ هزار بیمار ضایعه نخاعی، ۲۰ هزار دانشجوی معلول و … نیز داریم که باید برای آنها برنامه‌های قرآنی متناسب در نظر گرفته شود.
در ادامه «حبیب‌اللّه مسعودی فرید» معاون اجتماعی سازمان بهزیستی کشور به ارائه آماری از جامعه هدف سازمان پرداخت و گفت: معاونت اجتماعی با گروه‌های مختلفی سر و کار دارند، زنان سرپرست خانوار در کشور ۲۰۰ هزار نفر هستند که با فرزندان و همسران از کار افتاده جمعیت آنها به ۷۰۰ هزار نفر نیز می‌رسد. کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست نیز جمعیتی ۲۳ هزار نفر هستند که در برنامه‌هایی که برای آنها در نظر گرفته‌ایم بحث قرآنی نیز در نظر گرفته شده است.
معاون اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه در بحث مهدهای کودک نیز ۷۰۰ هزار کودک حضور دارند که آموزش آنها توسط ۱۳۰ هزار مربی و مدیر مهد صورت می‌گیرد، تصریح کرد: ما حتی برای کودکان کل کشور که ۹۰ درصد آنها در مهدها حضور ندارند نیز برنامه ویژه داریم که یکی از این برنامه‌ها تهیه برنامه‌های آموزشی و پخش از طریق صدا و سیما خواهد بود که خروجی آن شهریورماه آینده دیده خواهد شد.
«قاسم عبداللّه‌زاده» قائم مقام توانمندسازی سازمان بهزیستی کشور، ادامه داد: اینکه بهزیستی کمک هزینه‌ای را به جامعه هدف خود می‌دهد به این معنی است که مجوزی برای سامان دادن به خانواده از نظر معیشتی و فرهنگی دریافت کرده است؛ لذا مهم‌ترین بخش توانمندسازی در بهزیستی از طریق همین فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی صورت می‌گیرد. مخاطب سازمان بهزیستی تنها نمی‌تواند از طریق خدمات بهزیستی مشکلات خود را برطرف کند و دستگاه‌های دیگر باید ما را در خدمات رسانی دعوت کنند؛ چرا که این دستگاه‌ها در گرفتار شدن مردم نقش دارند.
«فرزاد حیدری» معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی سازمان بهزیستی نیز با انتقاد از سازمان‌های قرآنی جهت مطالبه نکردن فعالیتی خاص از سازمان بهزیستی، گفت: بهزیستی ۳۳ سال است که فعالیت‌های قرآنی را برای جامعه هدف خود انجام می‌دهد اما در این مدت هیچ یک از دستگاه‌های متولی امر قرآن نیامدند از بهزیستی این مطالبه را داشته باشند که چه کارهای قرآنی را برای جامعه هدف خودمان انجام داده‌ایم.
در ادامه این جلسه نیکزاد، رئیس اتحادیه تشکل‌های قرآنی استان اصفهان که روشندل نیز هست در سخنان خود به گستردگی حوزه فعالیت سازمان بهزیستی و جامعه هدف این سازمان اشاره کرد و گفت: جشنواره قرآنی سازمان بهزیستی به دلیل اینکه گروه‌های مختلف را تحت پوشش قرار می‌دهد با حجم زیادی از شرکت کنندگان مواجه است که این حجم زیاد ممکن است باعث به وجود آمدن برخی مشکلات شود. هرچند این امر می‌تـواند یک مانور قرآنی بسیار مؤثر باشد اما اشکالاتی نیز دارد که باید به آن پرداخته شود.
«سیدعلی سرابی» قائم مقام شورای عالی قرآن نیز در این نشست در سخنانی تصریح کرد: فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی تأثیر بسیار خوبی در تقویت روحیه جامعه هدف این سازمان می‌تواند داشته باشد. هر چقدر که برای عموم مردم انجام فعالیت‌های دینی و قرآنی ضرورت دارد، برای سازمان بهزیستی این ضرورت چند برابر است. می‌تـوان با یک هماهنگی خاص که در قالب برگزاری چنین جلساتی به دست می‌آید می‌توان به یک هم افزایی رسید.
برگزاری محافل و برنامه‌های قرآنی اعتبارات خاصی را نزد برخی سازمان‌ها دارد که سازمان بهزیستی می‌تواند از این اعتبارات برای برگزاری محافل و برنامه‌های قرآنی استفاده کند. با توجه به اینکه برگزاری مسابقات می‌تواند انگیزه‌های روحی خوبی را برای مخاطبان به دنبال داشته باشد باید به این امر بیشتر و بهتر از این پرداخته شود. اگر این موارد در نظر گرفته شود خروجی کار بهتر خواهد بود.
«مهدی قره‌شیخ‌لو» رئیس سازمان دارالقرآن الکریم نیز در این نشست در سخنان کوتاهی گفت: به نظر می‌رسد که همه مشکلات در سازمان بهزیستی و برای برگزاری برنامه‌های قرآنی مربوط به اعتبارات نباشد، سؤال این است که آیا اگر اعتبارات خوبی اختصاص یابد برنامه‌های قرآنی تأثیرگذاری برای اجرا طراحی شده است. باید تصویر روشنی از آینده فعالیت‌های قرآنی سازمان بهزیستی ترسیم شود تا مشخص شود که این سازمان در پنج یا ۱۰ سال آینده چه جایگاهی را به دست آورده است. باید بررسی شود که آیا راه‌های بهتری برای تأثیرگذاری بیشتر جشنواره قرآنی وجود دارد یا نه، در دوره آینده به این مباحث بیشتر توجه شود، ما نیز در این زمینه همکاری خواهیم داشت و ظرفیت‌ها را در اختیار خواهیم گذاشت، پیشنهاد من این است تا در جلسات آینده این شورا سمت سوی برنامه‌ها و فعالیت‌های قرآنی به سمت محتوایی و کیفی سازی پیش برود.
پایان بخش این مراسم صحبت‌های حجت الاسلام و المسلمین «حمید محمدی» دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی بود که به نوعی جمع‌بندی بحث‌های مطرح شده در اولین نشست شورای عالی قرآن سازمان بهزیستی کشور نیز به حساب آمد.
وی با بیان اینکه ترجمه کلمه بهزیستی در منطق اسلام همان حیات طیبه است، گفت: هیچ ایرادی به جایگاه قرآن در سازمان بهزیستی وارد نیست، اگر قرآن در این سازمان پای خود را باز نکند سایر فعالیت‌هایی که این سازمان انجام می‌دهد اثرگذاری خود را از دست خواهد داد.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی اظهار کرد: ما باید به اسم این سازمان پرچمداری ایران اسلامی در زمینه برگزاری مسابقات بین‌المللی قرآن ویژه معلولان را در دست بگیریم، دستگاه‌ها و نهادهی دیگر وظیفه همکاری و کمک به سازمان بهزیستی را دارند، اگر این همکاری صورت نگرفت خود بهزیستی باید به سمت نهادهای قرآنی برود و از آنها مطالبه داشته باشد. آنچه که مهم است این است که برای برگزاری مسابقات بین‌المللی قرآن معلولان دنیای اسلام باید کمیته‌های ویژه‌ای تشکیل شده و آیین‌نامه‌های خاص معلولان و نابینایان را تدوین کنند، تا نه تنها در مسابقات قرآن سازمان بهزیستی بلکه در همه مسابقاتی که حتی یک معلول در آن شرکت دارد، این آیین‌نامه مورد استفاده قرار گیرد. برگزاری این مسابقات کار بسیار مهمی است و به همین دلیل بودجه‌ای که شورای توسعه فرهنگ قرآنی برای بهزیستی اختصاص داد برای برگزاری این مسابقات بوده است.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در این نشست به اهمیت برنامه‌ریزی برای مهدهای کودک اشاره کرد و افزود: دشمن بیشتر شبیخون فرهنگی را برای کودکان در نظر گرفته است، بعد از یک سال و نیم گزارش دقیقی در این زمینه تهیه و به تبع آن سند جدید تهیه شده است که به زودی در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب خواهد رسید. سال ۱۳۹۴ سال آغاز مسابقات بین‌المللی قرآن بهزیستی است. و اکثر کشورهای اسلامی آمادگی برگزاری این مسابقات را دارند، طرح برگزاری این مسابقات در این شورا تهیه و برای تأیید نهایی به ستاد عالی مسابقات کشور ارسال شود. امیدواریم با تشکیل جلسات این چنین در سال آینده شاهد تحول فعالیت‌های قرآنی در سازما ن بهزیستی باشیم.
آسیب شناسی
قرآن به عنوان داروی شفابخش و نسخه آرام‌بخش جان‌ها مورد تقاضای معلولان و دیگر اقشار وابسته به سازمان بهزیستی است. به همین منظور مدیریت بخش فرهنگی و ریاست سازمان در سال‌های اخیر متوجه این نیاز شده و تلاش‌هایی برای انسجام بخشیدن و ساماندهی به نیازهای قرآنی خانواده تحت پوشش سازمان بهزیستی انجام داده‌اند. بر اساس نامه‌های رسیده از معلولان سراسر کشور، نیز تماس‌هایی که با دفتر فرهنگ معلولین و مجله توان‌نامه دارند، تذکار نکاتی ضروری است و اگر ریاست و مدیریت فرهنگی سازمان به این نکات توجه ننمایند، بخش مهمی از مطالبات مدنی مورد غفلت واقع شده و ضرر و زیان مادی و معنوی فراوانی متوجه سازمان از یک طرف و خانواده بهزیستی از طرف دیگر می‌گردد.
۱ـ مهم‌ترین و نخستین نکته اینکه، شرایط عوض شده و در جهانی زندگی می‌کنیم که تمامی رخدادها و حوادث به سرعت در منظر و مرآی عمومی قرار می‌گیرد. اما تلاش برای مخفی کاری عمومی و شفاف عمل نکردن یا عدم اطلاع درست و به موقع از نگاه عموم و به ویژه نخبگان مخفی نمی‌ماند.
این گلایه از عموم کارهای اقدامات سازمان بهزیستی هست که چرا تصمیم‌ها و کارهای مهمی مثل تأسیس شورای عالی قرآن و جلسات آن را اطلاع‌رسانی نمی‌کند. اگر اطلاعات یکی دو جلسه هم پخش شده، ناقص است. نخبگان از همه اقشار معلولین، سالمندان و غیره تقاضای جدی دارند. در جریان رخدادها، تصمیمات، تصویب‌ها و غیره قرار گیرند. درست است که بعضی از تصمیمات و اقدامات را نمی‌توان اطلاع‌رسانی کرد. حتی در کشورهای مدعی دمکراسی، همه رخدادها را رسانه‌ای نمی‌کنند؛ اما برای اینکه سیر تلاش‌های سازمان در تاریخ بماند لازم است در حد معقول اطلاع‌رسانی گردد.
۲ـ نخبگان علاقه دارند بدانند اعضای شورای عالی قرآن چه کسانی هستند و شیوه انتصاب آنها چگونه بوده است؟ آیا ملاک صلاحیت‌ها و توانایی‌های افراد منتخب است، لابد باید کارنامه و فعالیت‌های آنان در معرض دید مردم قرار گیرد. اگر ملاک‌های دیگر مورد توجه بوده، اعلام شود.
یک پرسش جدی این است که چرا سازمان بهزیستی روش درست در اینگونه امور به کار نمی‌گیرد. مثلاً اعلام کند در این ده موضوع افراد کارنامه خود را ارسال کنند و هرکس کارنامه حجیم‌تر و مؤثرتری داشت انتخاب گردد.
۳ـ یک نکته مهم این است که اساساً نیازهای قرآنی در مورد خانواده بهزیستی با جاهای دیگر کاملاً متفاوت است، مثلاً کسی که سال‌ها در عرصه چاپ و نشر قرآن بینایی تجربه دارد چون در اینجا نیازی به چاپ و نشر قرآن بینایی نیست، اساساً این فرد نباید ورود داشته باشد.
۴ـ متأسفانه سازمان بهزیستی فقط در یکی دو و نهایت سه زمینه قرآنی محدود شده است، فقط مسابقات قرآنی آن هم حفظ و قرائت و در عرصه قرآن به خط بریل چند سالی است فعال است. اما ده‌ها جنبه فعالیت‌های قرآنی مغفول واقع شده است.
قرآن گویا و معارف قرآنی گویا و تفاسیر گویا جایگاهی در بهزیستی ندارد یا در اخبار اطلاعاتی در این‌باره مشاهده نمی‌شود. با اینکه کتاب صوتی برای نابینایان و برای عموم افراد تحت پوشش سازمان مهم‌تر است. حداقل از آمار تولید و آمار فروش اینگونه آثار می‌توان به واقعیت پی برد.
اما چرا سازمان برای قرآن بریل اینقدر هزینه می‌کند و به قرآن بریل این همه توجه دارد ولی برای قرآن صوتی تاکنون هیچ اقدامی مشاهده نشده است.
ممکن است بپرسید بهزیستی برای قرآن بریل چه هزینه‌هایی انجام داده است؟ هر سال افرادی به هزینه سازمان به کشورهای خارجی مثل ترکیه اعزام می‌شوند، بخشی از شورای عالی قرآن به نام کمیته قرآن بریل وجود دارد مدیر آن حکم رئیس بهزیستی را دریافت کرده و ده‌ها مطلب دیگر.
در حالی که به‌رغم اهمیت بیشتر قرآن صوتی، مراکزی که به این مهم می‌پردازند، هیچ توجهی به آنان نشده است. این دوگانگی در سیاست‌ها و تبعیض را اگر خیلی خوش‌بین باشیم باید به پای فقدان شناخت سازمان نسبت به امور فرهنگی قرآن بگذاریم. در این صورت این پرسش مطرح می‌شود که آیا شورای عالی قرآن نباید به اینگونه امور بپردازد و نظریه راهبردی بدهد.
۵ـ بر اساس بررسی‌ها، نیاز اصلی و اساسی آسیب‌مندان و مددجویان، معارف قرآن است. معارف قرآنی فرهنگ‌ساز و انسان‌ساز است؛ معارف قرآن، افراد را متوجه حقوقشان می‌کند. اما برای این جنبه از قرآن هیچ تدبیر و برنامه‌ای در سازمان مشاهده نمی‌شود.
چند سال قبل برای آزمایش معارف سوره عبس، جشنواره چند ساعته در نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم برگزار شد. هنوز افرادی تماس می‌گیرند و درباره تأثیر آن نشست می‌گویند. پرسش این است که شورای عالی آیا نباید در این زمینه کارشناسی کند و از افراد متخصص دعوت کند و برنامه‌ایی جامع تهیه و به اجرا بگذارد.
قرائت و حفظ قرآن هرچند خوب و مؤثر است ولی صرفاً با حافظه سر و کار دارد ولی معارف قرآنی با عاقله سر و کار دارد و تعقل و خردورزی انسان را تربیت می‌کند و رشد می‌دهد و موجب قرنطینه و مصونیت فرد خواهد شد و کارآیی افراد را در عرصه‌های مختلف ارتقا می‌بخشد.
۵ـ جنبه‌های دیگر قرآن که لزوماً باید در شورای عالی قرآن بهزیستی مطرح و با کارشناسی‌های مناسب، برنامه‌ریزی و تدبیر گردد، عبارت‌اند از:
ـ جنبه‌های زیربنای علوم قرآنی مثل کوتاه‌سازی خط بریل قرآنی، همسان‌سازی و یکسان سازی خط بریل قرآنی؛ گسست خط بریل از خط عثمان طه (چون بر اساس تحقیقات تهافت و اغلاط مهم در قرآن به خط عثمان طه هست)، تدوین رسم المصحف بریل بر اساس معارف شیعی و ایرانی؛ تدوین قواعد و آیین نامه برای دیگر فعالیت‌ها.
ـ جنبه‌های تاریخی قرآن از جلسه تألیف و انتشار فرهنگنامه نابینایان، ناشنوایان و دیگر مددجویان قرآنی در طول تاریخ؛ تدوین و انتشار کارنامه فعالیت‌های قرآن مرتبط با مددجویان در جهان
متأسفانه سازمان بهزیستی سی و دو دوره مسابقاتی برگزار کرده، و از افتخارات ایران در منطقه است که در زمینه فعالیت‌های قرآنی برای معلولان پیشتاز بوده ولی برای معرفی این سوابق به جهان و برای اطلاع‌رسانی در داخل، کتاب یا مجله‌ای منتشر نشده است. بدتر اینکه اسناد مسابقات برگزار شده در سال‌های اخیر هم گویا در سازمان نیست چون عده‌ای خواسته‌اند تاریخ و شرح این رخداد بزرگ را تدوین کنند ولی بهزیستی پاسخ نداده، چیزی نداریم. لازم است مدیریت مسابقات به اجرای راهنما نگاری هم بپردازد. البته این کار تخصص و تبحر خاص خودش را می‌طلبد. و باید از افراد متخصص استفاده کنند.
اگر شورای عالی قرآن با یک نهادی که توانایی این کار را دارد قرارداد منعقد کند که فقط گزارش سی و دو دوره مسابقات را آماده و در یک جا دو جلد آماده و به دو یا سه زبان به جهان عرضه کند. همین اقدام موجب رضایت عموم است. اما اگر سالانه صدها مسابقه برگزار شود ولی بدون توسعه فرهنگی و اجتماعی آنها، تأثیر آنها کمتر از یک مسابقه است که به درستی به جهان معرفی شود.
ـ جنبه‌های هنری قرآن کریم؛ از ترکیب و آمیزش قرآن و هنر، فعالیت‌هایی مثل معرق قرآنی، سوخته نگاری قرآن و غیره پدید می‌آید که برای مددجویان نیاز مبرم است. اما اینگونه کارها نیز ضابطه و قواعد دارد و آیین نامه مصوب می‌خواهد.
لازم است شورای عالی قرآن برای اینگونه کارها هم تدبیری داشته باشد.
۶ـ مسابقات قرآن محدود به حفظ و قرائت قرآن شده با اینکه صدها نوع مسابقه دیگر بر اساس علایق مددجویان می‌توان برپا کرد. مددجویان شاعر، شعر درباره قرآن را مسابقه دهند؛ برای فیلم‌سازان موجود، مسابقه فیلم‌نامه نویسی برپا شود؛ مددجویان تئاتر، اجرای تئاتر درباره قصص قرآنی مسابقه دهند؛ کسانی که رشته حقوق یا رشته کلام یا رشته جامعه‌شناسی یا رشته پزشکی هستند، به اقتضای نوع تبحر و علاقه آنها می‌توان برایشان مسابقه قرآنی برپا کرد.
۷ـ قبل از هر چیز این شورا باید برنامه جامعه دراز مدت و نقشه راهش را به صورت تفصیلی تدوین کند، سپس برنامه‌های میان مدت و کوتاه مدت را ترسیم و تدوین و تصویب نماید.
در این برنامه جایگاه نهادها مشخص شود و تقسیم کار بین همه اجرایی گردد.
۸ـ آیا سازمان بهزیستی، اقدامات سابق مثل مسابقات را بررسی کرده است؟ یعنی لازم است تمامی اقدامات پیشین را از نظر تأثیرگذاری در جامعه و فرهنگ مددجویان ارزیابی کند. اگر مشخصاً معلوم شد این اقدام نسبت به هزینه‌های مصرفی و زمان‌بری و دیگر امکانات مصرفی، فلان تأثیرات را داشته و مطلوب است، ادامه یابد ولی اگر معلوم شود مسابقات قرآنی تأثیر نداشته، چرا ادامه یابد؟
تأثیر هم باید دقیقاً تعریف شود، معمولاً «افزایش تولید» را به عنوان تأثیر مطرح می‌کنند. مثلاً در سال ۱۳۷۰ تولید محصولات قرآنی مثل مقاله یا کتاب در جامعه هدف، ده عنوان در سال بود. و در سال ۱۳۸۰ به بیست عنوان افزایش یافته است. تا حدی این افزایش تولید می‌تواند ناشی از ترویج فعالیت‌های قرآنی از جمله مسابقات قرآنی باشد.
البته شاخص «افزایش تولید» را باید عام فرض کرد و بر اساس ضوابط علمی محصولات مکتوب، محصولات شفاهی، محصولات فکری و محصولات اجتماعی را در قلمرو آورد.
به هرحال این موارد ضوابط مخصوص به خود دارد که در جای خودش بررسی شده است.
در پایان:
این هشت نکته لزوماً باید توسط شورای عالی قرآن تدبیر و پیگیری شود. این مطالبه و خواست عمومی است. امید است ریاست سازمان بهزیستی به خواسته‌های مدنی جامعه هدف احترام بگذارد.
آقای محسن بندپی در یک نشست خبری اعلام کرد. تا کنون شورای عالی قرآن سه جلسه داشته است.
در کنار مسابقات بین‌المللی قرآن فعالیت‌های دیگری نیز برگزار می‌شود که یکی از آنها تشکیل شورای عالی قرآن سازمان بهزیستی است، این شورا تا کنون سه جلسه تشکیل داده است که در آن نخبگان قرآنی کشور عضویت دارند.
همین نکته را آقای سید محمدی هم گفته است و می‌گوید برپایی جلسات شورای عالی قرآن با حضور نخبگان قرآنی از اقدامات مهم سازمان بوده است.
همه می‌دانند آقای سید محمدی علاقه‌مند به توسعه فرهنگ دینی و قرآنی در جامعه هدف است و تلاش‌های ایشان مشکور است.
یک جلسه در شورای عالی قرآن
حجت الاسلام آقای سید مهدی سید محمدی، مشاور رئیس و سرپرست امور فرهنگی سازمان لطف کردند و دفتر فرهنگ معلولین را برای شرکت در جلسه شورای عالی قرآن به تاریخ روز یکشنبه ۱۸ مرداد ۱۳۹۴ دعوت کرد. این جلسه در محل سالن جلسات ساختمان ستاد مرکزی سازمان بهزیستی تشکیل شد. گزارش زیر مربوط به همین جلسه است.
چند سالی است نخبگان درباره چاپ و نشر قرآن کریم برای اقشار وابسته به سازمان بهزیستی هشدار داده و ضرورت ساماندهی به وضعیت انتشار قرآن کریم برای نابینایان، ناشنوایان و دیگر اقشار وابسته به بهزیستی را مطرح کرده‌اند. در واقع هیچ نهاد ناظری در کشور وجود ندارد. از طرف دیگر بسیاری از تشکل‌ها با خرید یک دستگاه بریل، شروع به انتشار قرآن می‌نمایند. بعضی از قرآن‌ها دارای اغلاط فراوان است. پیامد این وضعیت، راه‌یابی واژگان و مفاهیم غلط در اذهان افراد است.
آماده‌سازی و انتشار قرآن بریل قطعاً بیش از قرآن عادی و بینایی وقت‌گیر، هزینه‌بر و پرمشغله است و به راحتی امکان پذیر نیست. با این حال دستگاهی به نام شورای چاپ و نشر قرآن کریم وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی بر همه فعالیت‌های تولید و نشر قرآن نظارت می‌نماید ولی قرآن بریل که مشکل‌تر و پیچیده‌تر است نظارت نمی‌شود.
غیر از قرآن کریم به خط بریل ویژه نابینایان، قرآن کریم به زبان اشاره ویژه ناشنوایان، قرآن درشت خط ویژه کم بینایان، قرآن گویا یا صوتی و ترجمه قرآن گویا ویژه نابینایان و دیگر اقشار غیر از ناشنوایان؛ فعالیت‌های هنری قرآن مثل خطاطی آیات، برجسته یا کنده کاری، پوست نویسی، سوخته نگاری و ده‌ها هنر قرآنی دیگر که توسط اعضای خانواده بهزیستی اجرا و عرضه می‌شود نیاز به نظارت دارد.
علاوه بر همه اینها، کلاس‌های روخوانی، مفاهیم و قرائت قرآن کریم؛ مسابقات قرآن در شهرهای مختلف نیاز به نظارت دارد. مربی قرآن چند سال تدریس کرده ولی بعد از چند سال تأثیر منفی روی معلولین یا اقشار آسیب‌مند، متوجه شده‌اند غلط درس می‌دهد و بر کنارش کردند.
بالاخره همه این فعالیت‌ها باید در جایی متمرکز شود؛ اولاً قوانین آن تصویب شود؛ ثانیاً مجوزهای لازم را بدهد، سوم اینکه نظارت داشته باشد و بالاخره برای توسعه قرآن در جمعیت‌ها و اقشار مختلف برنامه‌ریزی نماید.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گوید چون اینگونه فعالیت‌ها ویژه معلولین و دیگر اقشار آسیب‌پذیر و مددجو است، از حیطه وظایف آنان خارج است. همین استدلال را شورای نظارت بر چاپ و نشر می‌گوید. اما سازمان بهزیستی ذاتاً یک نهاد غیرفرهنگی است و ظرفیت و توانایی ورود به اینگونه مباحث را ندارد. اما به هر حال معاونت فرهنگی سازمان جهت حلّ این مشکل پیش قدم شد و با دعوت کارشناسان درصدد برآمد تا مشکل را حداقل مطرح کند. اما در جلسه چه گذشت؟ و گزارش مذاکرات جلسه اینگونه است.
شرکت کنندگان: افراد دعوت شده و حاضر عبارت بودند از اردشیر محسنی بندپی (رئیس سازمان)؛ پورشبانان (قائم مقام)؛ سید مهدی سید محمدی (معاون فرهنگی و رئیس جلسه)؛ سیف الهی (دبیر جلسه)؛ خواجه پیری (رئیس سابق مرکز توسعه و ترویج قرآن و مسئول کمیته قرآنی در بنیاد خاتم اوصیاء)؛ علی‌اکبر جمالی (رئیس انجمن نابینایان ایران)؛ سید مرتضی نیکزاد (مدیر مرکز قرآنی روشندلان اصفهان و عضو اتحادیه تشکل‌های قرآنی کشور)؛ سید علی سرابی (رئیس هیئت مدیره اتحادیه تشکل‌های قرآنی کشور و قائم مقام سازمان طبع و نشر قرآن و قائم مقام شورای عالی قرآنی)؛ حسن محمدی (مدیرعامل تشکل‌های قرآنی کشور)؛ حمید محمدی (معاون سابق قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد)؛ مهدی قره شیخ‌لو (رئیس سازمان دارالقرآن کشور)؛ محمد نوری (مدیر دفتر فرهنگ معلولین)؛ علی نوری (قائم مقام دفتر فرهنگ معلولین).
مذاکرات: آقای سیف الهی قرائت قرآن را شروع کرد. پس از آن آقای سید محمدی به معرفی رئیس جدید محسنی بندپی و برنامه‌های ایشان پرداخت. در ادامه به ضرورت تأسیس شورای قرآن و عترت پرداخت و گفت مشکلات بسیار در این زمینه هست. علاوه بر آن قرآن به عنوان شفای دل‌ها مورد نیاز معلولین و دیگر اقشار وابسته به سازمان بهزیستی است و لازم است در همه اقشار و به روش‌های مختلف ترویج گردد.
دکتر محسنی بندپی: در دوره جدید درصدد تعویض خطمشی سازمان بهزیستی هستیم. به نقش و تأثیر جامعه در همه فعالیت‌های سازمان بیشتر توجه خواهیم کرد. مشارکت مردم در بخش‌های مختلف سازمان برجسته‌تر خواهد شد. سازمان برای مردم فعالیت می‌کند. یعنی جامعه هدف سازمان، مردم‌اند و حضور مردم باید پررنگ‌تر و چشم‌گیرتر باشد.
در عرصه فعالیت‌های قرآنی، درصدد تعمیق و گسترش اینگونه فعالیت‌ها هستیم. کمیته‌های تخصصی باید شکل بگیرد و راه‌کارهای عمق بخشیدن و توسعه دادن به حضور قرآن را شناسایی و عملیاتی نمایند. اما کارها باید توسط خود مردم و نهادهای مردمی ساماندهی و اجرایی شود. به نقش آمرانه سازمان می‌خواهیم پایان دهیم. اینکه همه مراحل در همه پروژه‌ها و طرح‌ها سازمان باشد درست نیست، سازمان فکر کند، سازمان اجرا کند، سازمان مصالح و منافع را بسنجد و خلاصه همه کاره سازمان باشد، کار عاقلانه نمی‌باشد. سازمان باید ناظر باشد، پشتیبانی کند، حمایت نماید و امور و کارها را به خود مردم بسپارد.
پورشبانان: سازمان بهزیستی با رویکرد و نگرش جدید کار را شروع کرده است. در خطمشی جدید فرد را در زمینه و گستره جامعه می‌بینیم و به فرد جدا و منفک از جامعه نمی‌نگریم. از این‌رو به جامعه اهتمام ویژه خواهیم داشت. خانواده در برنامه جدید محوریت خواهد یافت و افراد در بسته اجتماع منشأ اثر خواهند شد.
در متون دینی و فرهنگ دینی ما و در آموزه‌های معصومین(ع) و قرآن، برای انواع مشکلات و آسیب‌ها راهکار آمده است. از این‌رو شناسایی و شناختن دین و فرهنگ اسلامی و قرآن ضروری است. در همه جوامع به نسخه الهی برای حلّ مشکلات اجتماعی و مشکلات معلولین توجه خاصی می‌کنند. در این دوره هم همین شیوه را پیش خواهیم گرفت. قرآن به عنوان راه کاری برای همه زمینه‌های سازمان برنامه و مطلب دارد.
خروجی‌های این جلسه و این شورا برای ورودی‌های دیگر بخش‌ها استفاده کنیم.
در دوره جدید معاونت فرهنگی آقای سید محمدی دستش باز است و تمامی امور فرهنگی را در اینجا متمرکز کرده‌ایم.
سید مهدی سید محمدی: بندهای دعوت نامه را خواند. این دعوت نامه هفت بند دارد. شامل بررسی تشکیل دبیرخانه شورای عالی قرآن؛ آیین‌نامه اجرایی جشنواره‌های قرآنی و عترتی؛ دبیرخانه مسابقات بین‌المللی قرآن و آیین‌نامه اجرایی آن، بررسی وضعیت نشر قرآن بریل؛ تشکیل بانک اطلاعاتی نخبگان جامعه معلولان و نخبگان کشور، تعیین زمانبندی برگزاری جلسات بعدی.
ایشان در ادامه به ضرورت‌هایی که منجر به تشکیل این جلسه و بعداً تشکیل شورای عالی قرآن خواهد شد، پرداخته است.
حمید محمدی: در دورههای پیش، معمولاً یک‌سال می‌گذشت و بعد تحولات آغاز می‌شد اما در این حوزه بعد از چند ماه کارها آغاز شده و این را باید به فال نیک گرفت.
در جمهوری اسلامی بیست و سه دوره جشنواره قرآن تجربه شده و تجربه مهم و بی‌نظیر است و نشانگر تقدم ایران و جمهوری اسلامی از دیگر کشورها است. ما در این زمینه از دیگران جلو هستیم. البته مواردی مثل هنرهای قرآنی را هم اگر جشنواره کنیم یا برای اقشار مختلف دانش‌آموزان، دانشجویان، طلاب و دیگر اقشار برگزار کنیم. همه ملل و کشورها از ما انتظار دارند که ما این کار را انجام دهیم و به عنوان پیشرو در جهان اسلام، پیش قدم شویم.
سید مرتضی نیکزاد: آیین‌نامه ارسالی به مراکز استان‌ها در مورد قرآن را مطلوب توصیف کرد ولی نکاتی دارد. مسابقات بین‌المللی معلولین را درست ندانست و گفت این مسابقات باید ویژه نابینایان باشد. دبیرخانه باید افراد مجرب و متخصص در کنار هم تجمع داشته باشند. بانک اطلاعات که توسط دفتر فرهنگ معلولین شروع شده باید تقویت گردد.
محمد نوری: آقایان از برنامه‌ریزی برای آینده سخن گفتند، اما لازمه تدبیر برای آینده، مطالعه گذشته و بررسی وضعیت حال است. سیر فعالیت‌های گذشته و ضعف‌ها و قوت‌های گذشته جمع‌آوری و تجزیه و تجلیل نشده است. فکری برای ثبت و ضبط اطلاعات جشنواره‌ها بشود. ۲۳ دوره یا بنا بر قولی ۳۳ یا ۳۶ دوره برگزار شد. اما هر جا بحث می‌شود سند و مدرک می‌خواهند لازم است این دوره‌ها به صورت یک جلد کتاب در گزارشی منتشر شود.
اما در مورد اقدامات و فعالیت‌های کنونی هم، بررسی‌های علمی نشده است. اینها چقدر تأثیر دارد؟ آیا راهکار برای اجرای بهتر وجود دارد؟
نکته دوم تأثیر و دامنه نفوذ جشنواره قرآن است. معمولاً فردای جشنواره‌ها فراموش می‌شود. چون روی بسط و تأثیر آن کارشناسی نشده. هر مقدار تداوم این جشنواره‌ها بیشتر باشد کارآیی آنها هم بهتر است. اینگونه جشنواره‌ها باید در اشتغال، اخلاقیات اجتماعی و همه ابعاد زندگی معلولین مؤثر باشد. در کمیته تخصصی راه‌کارهای این موضوع بررسی می‌شود.
نکته آخر اینکه جشنواره‌ها محدود به حفظ و قرائت بوده است باید گسترش به فهم، هنرهای قرآنی، تاریخ نگاری قرآنی معلولین، اینترنت و معلولین، شبکه‌های موبایلی و معلولین و غیره. دیگر کشورهای اسلامی از ما جلوتر هستند و فکری باید بشود. یک نکته مهم دیگر رسم‌المصحف است. بسیاری از مشکلات مسابقات و کلاً قرآن معلولین مرتبط به رسم‌المصحف است که هنوز تدوین نشده است.
علی‌اکبر جمالی: مسئولیت مسابقات قرآنی در بیست و پنج دوره اول با من بوده است و تمامی فیلم و گزارش‌ها را تحویل روابط عمومی می‌دادیم و حتماً در آنجا است.
البته دفتر معلولین قم هم اطلاعات را جمع‌آوری کرده است. و لازم است بهزیستی با آنان قراردادی داشته باشد.
خواجه پیری: لازم است آدم‌های متخصص در کمیته‌های تخصصی شورای عالی قرآن گرد آمده و اولاً نگاهی به گذشته داشته باشند، گذشته باید تجمیع گردد، ضعف‌ها و قوت‌ها به دست آید. و برای آینده هم برنامه تدوین شود و بر اساس جدول زمانبندی جلو برویم.
نیکزاد: قرآنی آماده کردیم و در نشست نخبگان در اسلامبول بررسی شد و به عنوان قرآن برتر و بهترین قرآن برگزیده گردید. ضوابط و معیارهایی به روش مقبول که طی چند دهه به دست آمده کاملاً مورد قبول است.
خواجه پیری: به آقای نیکزاد هم گفته شده که خوب است قرآن حجیم فعلی نابینایان کم حجم گردد و با علائم کار شود.
نیکزاد: بله ایشان فرمودند چون دلسوزی دارند ولی از طعن‌ها ترسیدیم. یعنی گفته شد اگر این کار بشود گفته می‌شود این قرآن ایران تحریف دارد و حذف‌هایی دارد.
محمد نوری: آقایان می‌فرمایند شورای عالی قرآن و عترت اگر شکل بگیرد همانطور که آقای سید محمدی گفت و در دعوت‌نامه هم بعضاً آمده وظایف و اهداف متعدد دارد.
بررسی وضع موجود و استقراء همه فعالیت‌های قرآنی در قلمرو همه اقشار وابسته به بهزیستی سپس بررسی وضع نهایی و مطلوب و راه رسیدن به آن.
و کلاً کارشناسی‌ها و تحلیل وضعیت یک وظیفه است؛ کار دوم این شورا قانونگذاری با تدوین آیین‌نامه‌ها و ضوابط در هر حوزه است؛ کار سوم آن نظارت بر انواع فعالیت‌ها و گزارش خطاها به معاونت فرهنگی یا هر جای دیگر و تصحیح خطاها.
این سه تا یعنی کارشناسی، نظارت و تدوین ضوابط اصلی‌ترین کارهای این شورا است. اما خود این شورا چگونه این امور را رسیدگی کند نیاز به بحث دارد.
یک نکته دیگر اینکه حدود دو دهه کارها مانده است. یعنی از همه دورههای مسابقات قرآن یک گزارش وجود ندارد، شورا باید اول فکری کند و همه این امور زمین مانده را نهایی کند. البته ما طرحی داریم که به سرعت این موارد به سامان می‌رسد.
برای رسیدن به اهداف فوق سه پیشنهاد مطرح می‌شود:
۱- اگر برای این اقدام یک پیوست فرهنگی حداقل در اختیار اعضاء قرار می‌گرفت، کارآیی جلسه بهتر می‌شد. مثلاً جزوه‌ای در بیست صفحه همراه با آمار و تصاویر وضعیت کنونی فعالیت‌های قرآنی ترسیم می‌شد و مشکلات تبیین می‌گردید، سپس با برخی نخبگان مصاحبه می‌شد و راه‌کارها را می‌گفتند. با خود اعضا گفت‌وگویی می‌شد بالاخره موضوع با این اهمیت در جلسه به صورت خام مطرح شد؛ از این‌رو بسیاری از وقت و انرژی جلسه به توجیه مسئله، ایجاد اجماع بین همگان، قانع کردن یکدیگر گذشت.
۲- لازم است اعضاء در جلسه دقایقی به بررسی سوابق خود در این موضوع و معرفی دیدگاه خود می‌پرداختند.
۳- البته اجرای چنین طرح‌هایی نشانه جوهره فعال معاونت فرهنگی است اما به نتیجه رساندن آن در نظام و در درون ساختار سازمان بهزیستی با ده‌ها مانع و مانع‌تراشی بسیار کار مشکل و صعب است.
شورای عالی قرآن در بهزیستی گل کرد
سید محمدی سرپرست امور فرهنگی سازمان بهزیستی کشور درباره شورای عالی قرآن کریم در سازمان بهزیستی مطالبی را در مصاحبه با تسنیم بیان کرده که جالب است:
او اهداف مهم تشکیل شورای عالی قرآن کریم را ساماندهی و کوچک‌سازی و یکسان‌سازی آموزش‌های قرآن کریم ویژه نابینایان، برگزاری اولین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن کریم و اجرای طرح جامع ارتقای سطح علوم قرآنی مددجویان زیر پوشش سازمان بهزیستی کشور دانست.
در حال حاضر سه کمیته جداگانه برای بحث و بررسی و اعلام نظر پیرامون هر یک از این سه اهداف شورای عالی قرآن کریم در سازمان تشکیل که در نهایت موارد لازم الاجرا و قانونی به صورت مصوبه قانونی در اختیار کمیته‌ها قرار می‌گیرد.
یکی از اقدامات اخیر سازمان بهزیستی در راستای توسعه و ترویج فرهنگ قرآنی در کشور، تلاش برای عضویت در دو کمیته از مجموع کمیته‌های شورای عالی توسعه فرهنگ قرآنی است.
هدف از تلاش برای عضویت در این دو کمیته، تأمین بخشی از اعتبارات مورد نیاز جهت اجرای هر چه بهتر و باشکوه‌تر برنامه‌های قرآنی در راستای توسعه فرهنگ اسلام ناب محمدی (ص) در جامعه است.
وی به برگزاری جشنواره‌های سراسری و استانی قرآن کریم در رشته‌های شفاهی، هنری و مکتوب ویژه جوامع هدف سازمان بهزیستی شامل مددجویان زیر پوشش، کارکنان و خانواده‌های کارکنان بهزیستی، سالمندان، مراکز شبه خانواده، مهدهای کودک اشاره و تصریح کرد: جشنواره‌های سراسری و استانی قرآن کریم، همه ساله و با حضورجمع زیادی از نابینایان و معلولان مشتاق به کلام وحی برگزار می‌شود.
این جشنواره‌ها از نظر گستردگی در سطح بالاتری نسبت به سایر جشنواره‌های قرآنی که در کشور برگزار می‌شود، قرار دارد. جشنواره‌های سراسری و استانی قرآن کریم در راستای ارتقا و ترویج فرهنگ قرآنی از سال ۱۳۶۲ برای جامعه هدف زیر پوشش سازمان بهزیستی شروع و پس از گذشت ۳۲ سال و با درایت مسئولان همچنان به قوت خود باقی است.
ملاحظه:
۱- اظهارات آقای سید محمدی درباره خطمشی و وظایف شورای عالی قرآن و عترت نخستین و مهم‌ترین اظهارنظرها در این باره است. و لازم است معلولان این سخنان را مطالعه و نسبت به نکته‌های مندرج در آن حساس باشند.
۲- وی می‌گوید مهم‌ترین هدف این شورا ساماندهی، کوچک‌سازی و یکسان‌سازی آموزش‌های قرآن کریم ویژه نابینایان است. البته توضیح دیگری نداده و مشخص نکرده با چه روش و با چه برنامه‌هایی می‌خواهند به هدف‌ها برسند. ما منتظر هستیم در این باره توضیحات ایشان را بشنویم یا به صورت مقاله و کتاب منتشر کنند.
۳- تأکید نموده که شورا در زمینه نابینایان تلاش می‌کند، حال این سؤال مطرح می‌شود که ناشنوایان، معلولان حرکتی و ذهنی چرا مورد تأکید ایشان نیست و چرا از دایره اقدامات شورا بیرون هستند.
۴- آقای سید محمدی از سه کمیته در درون شورا خبر می‌دهد و از این طریق ما را نسبت به ساختار شورا مطلع می‌سازد. این کمیته‌ها که در واقع اقدامات اصلی شورا را انجام می‌دهند عبارت‌اند از:
– کمیته ساماندهی و کوچک‌سازی و یکسان‌سازی آموزش‌های قرآن کریم ویژه نابینایان
– کمیته برگزاری اولین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن کریم
– کمیته اجرای طرح جامع ارتقای سطح علوم قرآنی مددجویان
البته هیچ توضیحی دیگر ارائه نکرده است.
۵- ایشان از طرح جامع ارتقای سطح علوم قرآنی مددجویان یاد کرده است. به لحاظ اهمیت چنین طرحی نیاز عمومی است و لازم است از این تصمیم ایشان تشکر شود و همه معلولان و کارشناسان امور معلولیت منتظر هستند نسبت به این طرح اطلاعات بشنوند.
۶- وی یکی دیگر از اقدامات شورای عالی را، تلاش برای عضویت در دو کمیته در شورای عالی توسعه فرهنگ قرآنی می‌داند. و هدف از این عضویت را تأمین اعتبارات مالی می‌داند. یعنی هدف ترویج فرهنگ قرآنی در جامعه هدف و دیگر موارد اینگونه‌ای نیست. البته از دو کمیته و برنامه بهزیستی به هنگام عضویت سخنی به میان نمی‌آورد.
۷- آقای سید محمدی می‌گوید مسابقات قرآنی از سال ۱۳۶۲ در سازمان بهزیستی شروع شده و پس از گذشت ۳۲ سال همچنان به قوت خود باقی است.
مناسب بود از سیر تحولات سی و سه دوره برگزاری مسابقات تحلیلی و ارزیابی ارائه می‌کرد. تأثیرات این مسابقات و پیامدهای آنها را بیان می‌کرد. نیز از کسانی که در گذشته این خدمات را در سازمان انجام داده‌اند اگر یاد می‌شد مناسب بود.
امیدواریم در سال‌های آینده شاهد به ثمر نشستن این طرح باشیم و به خود فرض می‌دانیم از تلاش‌های همه مدیران محترم تشکر کنیم.
فصل هشتم: مسابقات بین المللی
بعد از چند سال که از اجرای مسابقات بین‌المللی صحبت می‌شد بالاخره مسابقات بین‌المللی با نمایندگان شانزده کشور در اردیبهشت ۱۳۹۵ در تهران برگزار شد. این مسابقات چون اولین دوره بود، غیر از قوت‌ها، ضعف‌هایی هم داشت که حتماً در دورههای بعد رفع خواهد شد. این ضعف‌ها اگر توسط نخبگان قرآنی و خود نابینایان تجزیه و تحلیل شود و راه‌کارهای مناسب برای آنها پیشنهاد گردد، حتماً آینده وضع بهتر خواهد شد. همچنین پرسش‌ها و ابهامات موجود پاسخ گفته خواهد شد.
در این دوره مسابقات بین‌المللی فقط برای نابینایان و فقط در رشته حفظ برگزار شد و تا برپایی مسابقات در همه رشته‌ها و برای همه معلولان فاصله زیاد است. ولی آرزوی همگانی است که هرچه زودتر مسابقات برای همه معلولان و با سطح عالی و کیفیت خوب برگزار گردد.
به دلیل اهمیت «مسابقات بین‌المللی ۹۵ نابینایان» این فصل به دیدگاه‌ها و بررسی مواضع مختلف، قوت‌ها و ضعف‌ها می‌پردازد؛ فضای مسابقات را اطلاع‌رسانی کرده و حواشی مطرح شده را نیز گزارش می‌نماید.
آغاز و پیشینه
سازمان بهزیستی تا کنون بسیار تلاش کرده مسابقات بین‌المللی معلولان را در جهان اسلام راه اندازی کند و همانطور که از سال ۱۳۶۰ مسابقات برای حافظان و قاریان عادی در سطح بین‌الملل در ایران اجرا شده؛ برای معلولان هم اجرا شود. ۲۵ بهمن‌ماه ۱۳۸۸ آقای امیرحسین آزادی وفا مسئول شورای فرهنگی بهزیستی و مسئول دبیرخانه شورای عالی فرهنگی سازمان بهزیستی در مصاحبه‌ای چنین اعلام کرد:
با توجه به سابقه طولانی فعالیت‌های معلولان در عرصه قرآن و اینکه تا کنون رتبه‌های خوبی گرفته‌اند، سازمان بهزیستی درصدد است تا نخستین دوره مسابقات قرآنی نابینایان و معلولان جهان اسلام را در دو رشته حفظ و قرائت در تیرماه ۱۳۸۹ برگزار کند.
وی در ادامه به صلاحیت معلولان برای شرکت در مسابقات اشاره کرده و می‌گوید اینان در داخل و خارج نشان داده‌اند که توانایی‌هایی خوبی در زمینه قرآن دارند و با شرکت در مسابقات بین‌المللی بر توانایی‌های آنها افزوده می‌شود.
اما برگزاری این مسابقات را مشروط به همکاری وزارت امور خارجه و سازمان اوقاف کرده است. یعنی اگر این دو دستگاه همکاری نکنند، این مسابقات برگزار نخواهد شد.
از اینکه بالاخره در سال ۱۳۸۹ این مسابقات برگزار شد یا نه، سندی در دست نداریم. اما سند دیگری هست که آقای علی پهلوانی رئیس دبیرخانه فعالیت‌های فرهنگی سازمان بهزیستی در ۱۲ دی‌ماه ۱۳۸۹ در مصاحبه با خبرگزاری ایکنا اعلام کرد: سازمان بهزیستی اولین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن کریم ویژه نابینایان و معلولان جسمی حرکتی جهان اسلام را تا پایان سال جاری (۱۳۸۹) برگزار می‌کند.
همانطور که در متن این خبر هست، می‌گوید اولین مسابقات معلولین تا پایان سال ۸۹ برگزار می‌شود. با اینکه مدیر قبلی اعلام کرده بود در تیرماه ۸۹ برگزار می‌گردد. ولی مدیر جدید در دی‌ماه، یعنی ۶ ماه بعد از اینکه قرار بوده مسابقات برگزار می‌شد، اعلام می‌کند تا پایان سال ۸۹ برگزار می‌شود.
اما در ۳ تیرماه ۹۳ ولی یاراحمدی، رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه درباره امکان برگزاری مسابقات بین‌المللی قرآن بهزیستی به همت ایران اظهار کرد: دبیرخانه ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآن کشور در سازمان اوقاف و امور خیریه مستقر است و رئیس این ستاد، حجت الاسلام و المسلمین علی محمدی، نماینده ولی فقیه در این سازمان است و تا کنون یعنی تیرماه ۱۳۹۳ طرح مدونی برای مسابقات بین‌المللی معلولان دریافت نکرده است.
این ستاد کمیته‌های علمی و فنی، طرح و برنامه، تبلیغات و اطلاع‌رسانی، نظارت و ارزیابی را دارد. یکی از وظایف اصلی این ستاد صدور مجوز برگزاری مسابقات بین‌المللی قرآن برای دستگاه‌های درخواست‌کننده است. علی‌القاعده هیچ دستگاهی بدون دریافت مجوز از این ستاد نمی‌تواند مسابقات بین‌المللی را برگزار کند.
تنها مسابقه بین‌المللی دیگری که علاوه بر مسابقات بین‌المللی ایران برگزار می‌شود، مسابقات بین‌المللی قرآن دانشجویان مسلمان است که جلسات هماهنگی آن برای برپایی این مسابقات در سال جاری، آغاز شده است. دو سال قبل خبری مشاهده شد که یکی از مسئولان سازمان بهزیستی اعلام کرده بود که درصدد هستند که برای معلولان مسابقه بین‌المللی برگزار کنند. این موضوع در ستاد عالی مطرح شد و به این سازمان مصوبه ستاد ابلاغ شد که این چنین مصاحبه‌هایی بدون دریافت مجوز، کار قانونی نیست و عملاً نباید این اتفاق رخ دهد. اگر سازمان بهزیستی طرح برگزاری مدون و همراه با تحلیل ضرورت‌ها و نیازها و پیشنهادات خود، فراوانی معلولان، محل تأمین منابع و دیگر ابعاد آن را مدون تنظیم کرده است، آن را به ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآنی کشور اعلام کند تا در کمیته‌های این ستاد مورد بررسی قرار گیرد.
گستردگی ابعاد مسابقات بین‌المللی قرآن. اما تاکنون هیچ مدارکی به این دقت و جزئیات مذکور به دست ما نرسیده است و صرفاً یک درخواست بود که ما هم همان موقع به همراه پیوست مصوبه ستاد، پاسخ دادیم. برگزاری مسابقات بین‌المللی قرآن شرایط و ملزومات خاص خود را می‌طلبد.
به نظر من بسیاری از سازمان‌های درخواست‌کننده از کم و کیف و دشواری برگزاری این برنامه مطلع نیستند و آن را مشابه برپایی یک مسابقه داخلی فرض می‌کنند در حالی که برگزاری چنین برنامه‌ای، اقتضائات بین‌المللی دارد و به نوعی پای آبروی نظام جمهوری اسلامی ایران در سطح جهانی مطرح می‌شود.
مشارکت در نظریه پردازی و تحلیل
آیا نابینایان یا دیگر اقشار معلولین در باب تحلیل و بررسی مسابقات قرآنی یا نقد جوانب آن فعال بوده‌اند و نکته یا مطلبی گفته یا نوشته‌اند؟
به منظور یافتن پاسخ این پرسش، بسیار جستجو شد ولی متأسفانه به این نتیجه رسیدیم که سهم معلولان در نقد و بررسی یا گزارش وقایع فرهنگ قرآنی نزدیک به صفر است.
با اینکه لازم است خود معلولین با تشکیل جلسات و نشست‌ها در شهرهای مختلف به نقد و بررسی جوانب مسابقات قرآنی می‌پرداختند. زیرا این مسابقات برای آنهاست و با نظر دادن و راهکار دادن می‌توانند ساماندهی کنند و وضع آن را بهتر نمایند؛ به طوری که خودشان از این رخداد منفعت بیشتر کسب کنند.
اما کنار کشیدن و مشارکت نداشتن معلولین در همه امور و از جمله مسابقات قرآنی، در رفتار نهادهای دولتی و مدیران دولتی ریشه دارد. آنان به جای بها دادن به این قشر و وارد کردن آنان در امور مختلف، آنان را به حاشیه می‌رانند.
دیدگاه حمید محمدی
حمید محمدی دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در جلسه شورای عالی قرآن سازمان بهزیستی (۲ بهمن‌ماه ۹۴) درباره مسابقات بین‌المللی معلولان گفت: سازمان بهزیستی پرچمدار مسابقات بین‌المللی قرآن معلولان باید باشد.
او در اولین نشست شورای عالی قرآن سازمان بهزیستی گفت: ما باید به اسم این سازمان پرچمداری ایران اسلامی در زمینه برگزاری مسابقات بین‌المللی قرآن ویژه معلولان را در دست بگیریم و دستگاه‌ها و نهادهای دیگر وظیفه همکاری و کمک به سازمان بهزیستی را دارند.
وی از سازمان بهزیستی کشور خواست تا از نهادهای قرآنی مقدمات برپایی چنین مسابقاتی را مطالبه کند و افزود: برای برگزاری مسابقات بین‌المللی قرآن معلولان دنیای اسلام باید کمیته‌های فنی ویژه‌ای تشکیل شده و آیین نامه‌های خاص معلولان و نابینایان تدوین شود تا نه تنها در مسابقات قرآن سازمان بهزیستی بلکه در همه مسابقاتی که حتی یک معلول در آن شرکت دارد، این آیین نامه مورد استفاده قرار گیرد. سال ۱۳۹۴ باید سال آغاز مسابقات بین‌المللی قرآن بهزیستی باشد، گفت: اکثر کشورهای اسلامی آمادگی برگزاری این مسابقات را دارند و طرح برگزاری این مسابقات در شورای عالی انقلاب فرهنگی تهیه و برای تایید نهایی به ستاد عالی مسابقات کشور ارسال می شود.
برگزاری این مسابقات کار بسیار مهمی است و به همین دلیل بودجه‌ای که شورای توسعه فرهنگ قرآنی برای سازمان بهزیستی اختصاص داده، برای برگزاری این مسابقات بوده است.
همچنین آقای محمدی در نوشته کوتاهی در مجله رایحه چند نکته را در مورد مسابقه بین‌المللی ۹۵ بیان کرده است که نقل می‌گردد:
* افرادی که بخشی از توانمندی‌های خود را از دست داده‌اند مورد توجه قرآن و ائمه اطهار(ع) می‌باشند، اما نمونه‌ای از توجهات قرآنی یا حدیثی را متذکر نشده است. اساساً مناسب بود حداقل یک مقاله درباره توجهات قرآنی و روایی در این مجله درج می‌شد زیرا نمونه‌های بسیار زیبا و راهگشا در متون دینی درباره معلولان آمده است.
* ایشان از ضرورت مسابقات برای همه آسیب دیدگان را مطرح کرده و آن را عین عدالت فرهنگی می‌داند در حالی که مسابقه فقط برای نابینایان بوده و دیگر معلولان مثل ناشنوایان از گردونه مسابقات خارج می‌باشند و عین ظلم است.
* این مسابقات می‌تواند یک موج جدید قرآنی را در سطح بین‌الملل ایجاد کند.
امید است چنین موجی ایجاد شود ولی صرف مسابقه چنین کار کردی ندارد بلکه باید اطلاع‌رسانی کار آمد و تمهیدات مقدمات و همراه پیوست فرهنگی و فرهنگ سازی باشد.
* لازم است دبیرخانه در ایران دایر شود ولی مسابقات در کشورهای دیگر برگزار گردد. البته نسبت به طرح و ساختار دبیرخانه چیزی نگفته است. بلکه اگر دبیرخانه‌ای جامع ایجاد شود که وظیفه ترویج فرهنگ قرآنی و ایجاد بانک جامع اطلاعات قرآنی معلولان را بر عهده گیرد خوب است.
* ایشان از سابقه ۳۳ ساله بهزیستی در فعالیت‌های قرآنی یاد کرده ولی اینکه بهزیستی نتوانسته حتی یک جزوه درباره این مسابقات تدوین و منتشر نکرده در این موارد چیزی ننوشته است.
بهرحال دیدگاه‌های کلی که آقای محمدی مطرح کرده نیاز به توضیح و بسط دارد.
دیدگاه انوشیروان محسنی بندپی
آقای بندپی در ۲۵ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۵ در نشست خبری اعلام می‌کند امروز اولین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن کریم ویژه روشندلان برگزار شد. از سال ۱۳۸۸ هر مدیری آمد مسابقات بین‌المللی معلولان را برگزار می‌کنیم یا برگزار می‌شود. اما برای اولین بار این مسابقات در سال ۹۵ برگزار شد. تلاش‌های ویژه‌ای برای برگزاری این مسابقات اعم از تدوین آیین نامه، آموزش داوران و تهیه قرآن به خط بریل برای نابینایان انجام شده است. هدف بهزیستی از برگزاری این مسابقات ارتقاء سطح قرآن جامعه نابینایان کشور، آشنایی کشور با ظرفیت‌های این عزیزان، تشویق دیگر نابینایان و ارتباط بین‌المللی برای نابینایان کشور با جهان اسلام بوده است. شرکت کنندگان از ۱۷ کشور جهان نظیر ترکیه، مصر، اندونزی، اردن، یمن، بنگلادش، نیجریه، مالی و تونس در این مسابقات حضور دارند.
سازمان اوقاف و امور خیریه کشور سی و سومین دوره مسابقات بین‌المللی را برگزار می‌کند و در کنار آن در مصلی اولین دوره مسابقات بین‌المللی روشندلان برگزار می‌شود.
این مسابقات از روز گذشته شروع شده و تا دوشنبه تداوم خواهد داشت و به افراد برتر این مسابقات به ترتیب ۲۰ میلیون، ۱۵ میلیون و ۱۰ میلیون تومان جایزه نقدی اهدا می‌شود.
غیر از بهزیستی، سازمان آموزش و پرورش استثنایی که در جامعه هدف اشتراک دارند، چند دوره مسابقات بین‌المللی برای دانش‌آموزان استثنایی برگزار کرده است. محمدرضا مسیبزاده مدیرکل قرآن و عترت و نماز آموزش و پرورش در جلسه شورای عالی قرآن سازمان بهزیستی اعلام کرد: چهار دوره مسابقات بین‌المللی برای دانش‌آموزان استثنایی برگزار کرده که آخرین آن در ۱۳۷۸ بوده است.
نشست خبری:
انوشیروان محسنی بندپی، رئیس سازمان بهزیستی کشور در نشست خبری پیرامون اولین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن روشندلان جهان اسلام، ضمن تقدیر از بخش فرهنگی سازمان به خاطر فعالیت‌های فرهنگی، گفت: نقطه درخشان این فعالیت‌ها برگزاری اولین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن روشندلان دنیای اسلام است که تلاش‌های بسیار زیادی برای برگزاری این مسابقات صورت گرفت تا به نتیجه رسید. ما تلاش کردیم تا بتوانیم زمینه برگزاری مسابقات را فراهم کنیم، برای این کار قرآن‌هایی را به خط بریل و آیین نامه ویژه‌ای را تنظیم کردیم و در ادامه آن نیز داورانی برای داوری این مسابقات مشخص شدند.
اهداف مسابقات نابینایان در ۱۳۹۵: اولین هدف مسابقات ارتقاء سطح فعالیت‌های قرآنی جامعه روشندلان کشور است، با توجه به اینکه در بین نخبگان و تحصیل‌کرده‌های کشورمان شاهد روشندلان زیادی هستیم، بنابراین این قشر از ظرفیت‌های بالایی برخوردار هستند و بر ما حکم است که زمینه را برای این قبیل افراد جهت انس گرفتن با قرآن کریم فراهم کنیم.
دومین هدف، آشنایی جامعه با ظرفیت‌های این افراد است و همین هدف به نوعی زمینه‌ساز سومین هدف یعنی تشویق دیگر روشندلان برای حضور در عرصه فعالیت‌های قرآنی است.
چهارمین هدف گسترش ارتباطات بین‌المللی برای روشندلان است. در این دوره از مسابقات شاهد حضور نمایندگانی از ۱۷ کشور دنیا شامل لبنان، ترکیه، مصر، اردن، اندونزی، عراق، افغانستان، بنگلادش، سیرالئون، مالی، پاکستان، قرقیزستان، نیجر، تونس، یمن و ایران خواهیم بود.
رئیس سازمان بهزیستی در ادامه به برگزاری آزمون آزمایشی از این افراد در روزهای گذشته اشاره کرد و گفت: در این آزمون تلاش شد تا این افراد را با آیین‌نامه و نحوه داوری مسابقات آشنا کنیم. این افراد در کنار شرکت کنندگان در سی و سومین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن رقابت خود را برگزار می‌کنند.
بندپی در بخش دیگری از صحبت‌های خود ضمن قدردانی از همکاری‌های مناسب سازمان اوقاف و امور خیریه، اذعان کرد: ما تلاش داشتیم تا ستاد عالی مسابقات این رقابت را به عنوان یک رقابت بین‌المللی ثبت کند تا زمینه‌ای برای سنوات آینده جهت برگزاری با کیفیت‌تر این مسابقات فراهم شود.
این مسابقات از روز گذشته ۲۴ اردیبهشت‌ماه و در مصلای تهران آغاز شده و تا روز دوشنبه ۲۷ اردیبهشت‌ماه ادامه خواهد داشت.
رئیس سازمان بهزیستی کشور همچنین در مورد شیوه‌های انتخاب افراد شرکت کننده در این مسابقات، گفت: در داخل کشور ستادی برای برگزاری این مسابقات تشکیل دادیم و از داوطلبان در داخل کشور برای حضور در مسابقه انتخابی فراخوان دادیم که در نهایت، نماینده ایران «عبدالغفور جوهرچی» انتخاب شد. در بحث بین‌الملل نیز مکاتباتی را با کشورهای مختلف انجام دادیم و آنها نیز بر اساس معیارهای خودشان افرادی را انتخاب و معرفی کرده‌اند.
رئیس سازمان بهزیستی کشور در ادامه در مورد احتمال افزایش رشته‌های مسابقات بین‌المللی قرآن نابینایان جهان اسلام در سال‌های آینده، خاطرنشان کرد: امسال سال اول است که این مسابقات را برگزار می‌کنیم بیشتر تلاشی بود تا نابینایان برای حضور در این مسابقات انگیزه پیدا کرده و تشویق شوند، البته اگر انعکاس خوبی در رسانه‌های فارسی، عربی و انگلیسی داشته باشد می‌توانیم در سال‌های آینده رشته‌ها را نیز گسترش دهیم.
مجله رایحه:
پس از گزارش دیدگاه‌های آقای محسنی از سایت‌های اینترنتی، به سراغ نشریات سنتی رفته و در مجله رایحه (شماره ۱۲۴) سه مطلب از ایشان یافتیم. اکنون نکات مهم این سه نوشتار را نقل و سپس به نقادی و تجزیه و تحلیل آنها می‌پردازم. هدف این است که این نکات و دیدگاه‌ها در تاریخ ثبت و ضبط گردد و نسل آینده بتوانند با استناد به همین اسناد کارنامه مسئولین را ارزیابی و داوری کنند.
اهداف و برگزاری: در این مورد گفته است: اولین هدف ما برای برگزاری این مسابقات این بود که با این رقابت‌ها بتوانیم ارتقای سطح فعالیت‌های قرآنی سازمان بهزیستی به خصوص در بخش نابینایان را داشته باشیم. در کنار آن نیز عموم جامعه اعم از مسلمانان ایران و دنیا به توانمندی و استعدادهای روشندلان واقف شوند. سومین هدف این مسابقات ایجاد انگیزه در دیگر کم توانان جسمی برای ورود به این عرصه است. و هدف چهارم افزایش تعاملات بین‌المللی با سایر کشورهای اسلامی است.
پرسشی که بسیاری مطرح می‌کنند این است که اتفاقات و رخدادهایی که می‌فرمایید به تحقق رسیده و عملی شده، چگونه کشف کردید؟ آیا تحقیق مستقلی انجام شده؛ آیا پرسشنامه یا به روش مصاحبه از یک جامعه آماری اطلاع گرفتید؟ بالاخره می‌خواهند بدانند این چهار پیامدی که با مسابقات به دست آمده چگونه شما نسبت به آنها اطلاع پیدا کردید؟
جناب آقای محسنی می‌فرمایند، با اجرای مسابقه بین‌المللی نابینایان از ۱۶ کشور، چهار هدف تحقق یافته یا درصدد و در تلاش هستیم از طریق این مسابقات به این چهار هدف برسیم: ارتقای سطح فعالیت‌های قرآنی در سازمان؛ واقف شدن به توانمندی و استعدادهای روشندلان؛ ایجاد انگیزه در دیگر کم توانان جسمی؛ و بالاخره افزایش تعاملات بین‌المللی.
حال از ایشان می‌پرسیم اگر منظور شما این است که با مسابقه بین‌المللی این چهار هدف به دست آمده، پرسش این است که از چه طریق و به چه روشی کشف کرده‌اید؟ و اگر منظور شما این است که در تلاش برای رسیدن به این چهار هدف هستیم. پرسش مهمی پیش می‌آید که از کجا متوجه شدید شیوه اجرای مسابقه بین‌المللی بهترین و مؤثرترین شیوه برای رسیدن به چهار هدف است؟ زیرا ده‌ها شیوه دیگر وجود دارد که می‌تواند مطرح شود. مثلاً معلولان حرکتی می‌گویند این خرجی که برای مسابقات کردید صرف ارتقای ما می‌کردید، ما بهتر رشد و ارتقا پیدا می‌کردیم.
جناب آقای محسنی متوجه باشید که تمامی سخنان شما در تاریخ ثبت می‌شود و در سال‌های آینده گریبان شما را خواهند گرفت و از شما نسبت به حرف‌هایی که زده‌اید پرسش می‌شود. دوره شعار دادن هم گذشته است. لازم است با زبان علمی و آماری با جامعه سخن گفت. لطفاً فقط چند متر اطراف خود را نباید نگاه کرد اگر به سایت‌ها و شبکه‌ها و نشریات معلولان در سراسر ایران نگاه کنید متوجه می‌شوید این مسابقات چه اندازه در معلولان یا کل جامعه مؤثر بوده یا حتی مطرح بوده است.
آقای محسنی در نوشتار‌های دیگر که ایشان شده و در مجله رایحه آمده عین همین مطالب را گفته است.
تمهیدات و اقدامات: آقای محسنی درباره مقدمات مسابقه بین‌المللی ۹۵ می‌گوید: با توجه به اینکه این مسابقات ویژه نابینایان است لازم بود تمهیداتی انجام دهیم. اولین تمهید این بود که آیینامه‌ای برای داوری مسابقات تدوین شود. در آیینامه پیش بینی شده که در کنار داوران یک داور نابینا هم حضور داشته باشد. دوم اینکه قرآن‌های بریل تا قبل از این از حجم زیادی برخوردار بود که با همکاری بنیاد روشندلان اصفهان قرآن بریل کم حجم و با ترجمه به سه زبان انگلیسی، عربی و فارسی تنظیم و چاپ شد و در اختیار شرکت کنندگان قرار گرفت.
جهت توضیح نکاتی که آقای محسنی گفته است، خبرنگار مجله توان نامه با بنیاد فرهنگی قرآنی روشندلان اصفهان و موبایل آقای نیکزاد مدیر محترم و خدوم این بنیاد چند بار تماس گرفت، ولی پاسخی دریافت نکرد و نتوانستیم با ایشان مصاحبه‌ای داشته باشیم ولی با یکی از کارمندان این بنیاد تماس گرفته شد و پرسش و پاسخ‌های زیر مطرح گردید:
سؤال: خبری منتشر شده که شما ترجمه قرآن بریل، انگلیسی عربی و فارسی در سایز کوچک شده منتشر کرده‌اید یک نسخه از هر کدام نیاز داریم.
پاسخ: قرآن انگلیسی بریل را آغاز کردیم و یک جزء کار شد ولی چون مشکلات آن زیاد بود رها کرده‌ایم.
سؤال: یعنی قرآن ترجمه به انگلیسی به خط بریل منتشر نکرده‌اید؟
پاسخ: خیر
سؤال: ترجمه چه کسی یا چه مرکزی است.کی قرآن را به انگلیسی ترجمه کرده است؟
پاسخ: از اینترنت گرفتیم.
سؤال: ترجمه فارسی به خط بریل چطور؟ آیا منتشر کرده‌اید؟
پاسخ: بله قرآن و ترجمه آن در سی جلد به خط بریل چند سال است منتشر می‌کنیم.
سؤال: منظورم ترجمه فارسی بریل کوچک شده است یعنی در متن خبر دقیقاً آمده کوچک شده؟ نیز در متن خبر هست که برای اولین بار برای مسابقات بین‌المللی نابینایان در سال ۱۳۹۵ این قرآن منتشر شده است.
پاسخ: ما همان قرآن سی جلدی را دائم منتشر کرده‌ایم و قرآن جدید نداریم.
سؤال: کوچک شده به نظر شما یعنی چه؟
پاسخ: نمی‌دانم یعنی چه و قرآن به خط بریل کوچک شده نداریم.
آقای محسنی در مطالب دیگری با عنوان قرآن بریل در حجم کم که از مصاحبه ۲۵ اردیبهشت ۹۵ ایشان در شبستان مصلای امام خمینی برداشت شده، همین نکات را به علاوه چند نکته دیگر گفته است:
۱ـ ترجمه قرآن به عربی: برای اولین بار قرآن به خط بریل و با ترجمه‌هایی به زبان‌های انگلیسی، عربی و فارسی در حجم کم ارائه شده و در اختیار متسابقان قرار گرفته است.
این مطلب با مطلبی که قبلاً از ایشان نقل شد تفاوتی ندارد. نشریه قرآنی رایحه هم عیناً بدون توضیح یا اصلاح آورده است.
در مورد مطالب چاپ ترجمه قرآن به انگلیسی به خط بریل، کم حجم شدن قرآن جدید و دیگر نکاتی که در سخنان آقای محسنی هست، تلاش کردیم با مسئولین فرهنگی سازمان بهزیستی و یا آقای نیکزاد دوستانه و با کمک هم حل کنیم مثلاً توضیحی بنویسیم ولی موفق نشدیم.
۲ـ توانمند شدن با استفاده از قرآن: آقای محسنی در جایی می‌گوید سازمان همیشه بر آن بوده تا افرادی که دچار محدودیت‌هایی هستند با استفاده از قرآن توانمند سازد.
توانمند شدن از طریق قرآن آرزوی همه است اما راه و شیوه خاص خود را دارد. اگر منظور آقای محسنی این است که با مسابقات بین‌المللی قرآنی، افراد توانمند شده یا خواهند شد. این نیاز به اثبات دارد؛ یعنی از طریق انجام تحقیقات میدانی و شیوه‌های علمی باید اثبات گردد. یا حداقل به تجارب تاریخی اشاره شود. البته می‌توان با فرهنگ‌سازی در زمینه مسابقات قرآنی زمینه توانمندی افراد را فراهم آورد. برای مثال نخبگان قرآنی شرکت کننده را به صورت الگوها تبلیغ کرد، سپس زندگی نامه و عوامل موفقیت آنان را برای دیگر معلولان تبیین نمود. آنگاه مجموعه این اقدامات موجب می‌شود دیگر معلولان به این الگوها تأسی و اقتدا کرده و با اجرای شیوه آنان به موفقیت برسند. اما اینگونه اقدامات در مجموعه کارهای سازمان حتی یک مورد مشاهده نشده است. تمامی سخنان، مصاحبه‌ها، سایت‌ها، نشریات را دنبال کرده‌ایم و تلاش برای چنین فرهنگ سازی پیدا نکردیم.
ترجمه قرآن به سه زبان انگلیسی، عربی و فارسی: آقای محسنی در چند جا گفته که برای مسابقات بین‌المللی، ترجمه قرآن را به زبان‌های عربی، فارسی و انگلیسی در اختیار متسابقان قرار دادیم. نیز تأکید کرده که این قرآن نتیجه همکاری حوزه فرهنگی سازمان بهزیستی و بنیاد روشندلان اصفهان بوده است. وقتی این خبرها را شنیدیم و مطالعه کردیم بسیار خوشحال شدیم و خدا را شکر کردیم که کارهای اساسی و زیربنایی انجام یافته است. ولی درصدد برآمدیم یک دوره از این قرآن‌ها تهیه کنیم با بنیاد در اصفهان تماس گرفتیم و متوجه شدیم، این خبر حداقل در دوره مسابقات واقعیت نداشته است. یعنی قرآن مترجَم به انگلیسی به خط بریل و ترجمه قرآن به عربی و نیز قرآن جدید مترجَم به فارسی برای اولین بار و کوچک شده در دوره مسابقات تحقق نداشته است. حداقل نتوانستیم شواهد و قراینی پیدا کنیم یا خود این سه نوع قرآن را رؤیت کنیم.
حتی از خارج با ما تماس گرفتند که اگر این قرآن در ایران هست تهیه و ارسال کنیم. البته در پاسخ آنان آبروداری کردیم. البته لازم است، کسانی که متصدی امور قرآنی هستند، به اصولی مثل اخلاص، تقوا، راستگویی وفادارتر باشند.
اگر آقای محسنی می‌فرمود: قرآن‌هایی با این مشخصات را درصدد انتشار هستیم و در سال آینده در اختیار قرار می‌دهیم، بسیار خوب بود. اما عین کلمات ایشان این است: تا قبل از این مسابقات، قرآن‌هایی که به خط بریل وجود داشت از حجم زیادی برخوردار بود؛ همکاران حوزه فرهنگی سازمان با بنیاد روشندلان اصفهان تمهیداتی در نظر گرفتند تا قرآن با خط بریل با حجم کم و با ترجمه به سه زبان انگلیسی، عربی و فارسی تنظیم و چاپ شود که در اختیار شرکت کنندگان قرار گرفت.
انتخاب نماینده کشور: رئیس سازمان در مورد شیوه شناسایی حافظان قرآن برای حضور در این مسابقات گفت که در داخل کشور بر اساس یک برنامه از حافظان کل قرآن استان‌های مختلف برای حضور در مسابقه انتخابی دعوت شد. در این مرحله از هر استان یک نفر انتخاب شد و از بین آنها یک نفر به عنوان جمهوری اسلامی ایران در این مسابقات برگزیده شد. در سایر کشورها نیز بر اساس چنین فرایندی شرکت کننده‌ها انتخاب و در نهایت به عنوان نماینده آن کشور حضور یافتند.
در همان مجله در مقاله چگونگی انتخاب نماینده ایران، نام همه استان‌ها نیامده و از استان‌هایی دو نفر حضور داشتند مثلاً از یزد فلاح و حسن آبادی حضور داشتند. بنابراین از هر استان یک نفر در این مقاله تأیید نشده است.
اما پرسشی که مطرح است در مورد نماینده جمهوری اسلامی ایران است. با توجه به اینکه اکثریت ایران شیعه هستند آیا نباید نماینده حافظان این مردم هم مذهب باشند؟ آیا یک نفر اهل سنت می‌تواند نماینده شیعیان در فعالیت‌های قرآنی باشد؟ حداقل دو نفر از این کشور انتخاب می‌شدند یکی نماینده نابینایان اهل سنت و دیگری نماینده نابینایان شیعه؟
البته شخصیت آقای جوهرچی و اینکه مبلغ افکار و عقاید خاص است بحث دیگری است.
بعضی می‌گویند در بین شیعیان نابینا حافظان قرآن فراوان هست و قرار بوده آقای سعید علی اکبری از قزوین نماینده ایران باشد.
مهم‌تر اینکه ایشان به عنوان برترین فرد از حافظان نابینا در کل جهان اسلام برگزیده شد. این صرفاً یک مقام تشریفاتی نیست، بلکه یک پست واقعی و یک جایگاه بسیار مهم است. خبرنگاران برای مصاحبه با او از داخل وخارج به سوی او می‌آیند، و سخنان او را به عنوان یک مقام منعکس می‌کنند. به شهرها و به خارج سفر می‌کند و خلاصه به عنوان برترین حافظ نابینا افکار و مواضعی را ترویج می‌کند ولی اگر افکارش و مواضع او متعارض باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
نکته دیگر اینکه در تبلیغات خارجی گفته خواهد شد شیعیان به قرآن اهمیت نمی‌دهند و به قرآن اهتمام ندارند، دلیل آن هم این است که یک نفر اهل سنت، در ایران، نماینده نابینایان قرآنی شده است. بالاخره در باب این گزینش، این پرسش‌ها و سؤالات مطرح است و لازم است مسئولین دلایل و مستندات کافی مطرح کند و از کار خود، دفاع نمایند.
برای شناخت شخصیت آقای جوهرچی، مردم می‌توانند به مصاحبه ایشان با مجله رایحه مراجعه کنند. به دلیل برخوردهای شده قبلی، مثل به دلیل رتبه آوردن به او قول دادند در مسابقات به تونس اعزام شود ولی در فرودگاه او را برمی‌گردانند. از این‌رو منتقد و ناراحت است.
برنامه‌های فرهنگی و قرآنی: آقای محسنی می‌گوید: برای همه جامعه هدف برنامه‌های فرهنگی و قرآنی تعریف کرده‌ایم. بخشی از آن در قالب جشنواره فرهنگی قرآنی عملیاتی می‌شود. تشکیل شورای عالی قرآن و تفاهم نامه با برخی سازمان‌های قرآنی بخشی از این برنامه‌ها است.
استراتژی سازمان فعالیت‌های فرهنگی به ویژه فعالیت‌های قرآن محور است. در جای دیگر می‌گوید فعالیت‌های متنوع قرآنی در حال اجرا است.
لازم است این فعالیت‌ها و اجزاء این استراتژی بیشتر توضیح داده شود. ولی در سایت سازمان توضیحی نیامده است. فعالیت‌های متنوع که از آن یاد شده، لازم است در یک طرح جامع و مفصل توضیح داده شود. نیز زمانبندی و مرحله بندی آن توضیح داده شود.
اداره کل فرهنگی: آقای محسنی می‌گوید: در سازمان بهزیستی با فعال شدن اداره کل فرهنگی این سازمان حالت ویژه به خود گرفته است. تصور عمومی این است که سازمان بهزیستی یک نهاد خدماتی است و اساساً در زمینه فرهنگ مسئولیتی ندارد ولی اگر ریاست محترم می‌فرمایند خطمشی و ساختار عوض شده لازم است مردم در جریان قرار گیرند و تفاوت و ویژگی‌های وضعیت جدید با سابق و اداره کل و متصدیان فرهنگی در این باره توضیح بدهند.
سی و سه دوره مسابقات: آقای محسنی می‌گوید: سی و سه دوره مسابقات را برای افراد عادی برگزار کردیم و امسال موفق به برگزاری مسابقات برای نابینایان شدیم.
ظاهراً این جمله اشتباه است باید گفت سی و سه دوره مسابقات برای نابینایان در سطح کشوری توسط بهزیستی برگزار شده و امسال مسابقات نابینایان در سطح بین‌المللی برگزار شد. لازم است سازمان بهزیستی درباره سی و سه سال برگزاری مسابقات و ابعاد و تجارب آن مکتوب و به صورت کتاب منتشر کند.
هزینه‌ها و صرفه‌جویی و جایزه: چند بار آقای محسنی از صرفه‌جویی در جریان مسابقات بین‌المللی گفته و در جایی می‌گوید: هم رعایت حال نابینایان شده و در اسکان و تردد آنها ملاحظات خاص آنها عملی شده و هم مراعات صرفه‌جویی گردیده است. در جای دیگر می‌گوید: هزینه این مسابقات در مقابل اهمیت کار و پیامی که داشت چندان زیاد نبوده است.
اما ایشان رقم و عدد نمی‌گوید یا مقایسه نمی‌کند که مثلاً نسبت به فلان مسابقه بهزیستی کمتر هزینه کرده است:
نیز ایشان تأکید می‌کند که جوایز نفرات برتر این مسابقات در مراسم اختتامیه به نفرات اول تا سوم به ترتیب ۲۰ میلیون و ۱۵ میلیون و ده میلیون دریافت کردند.
همچنین آقای محسنی می‌گوید به آنان هدایایی همچون قرآن‌هایی به خط بریل به سه زبان مختلف اهدا شد.
تلاش کردیم این قرآن‌ها را مشاهده کنیم؛ ولی تا کنون موفق نشده‌ایم و در تماس با بنیاد اصفهان هم گفته شد چنین قرآن‌هایی نداریم. یعنی به زبان انگلیسی یا ترجمه به عربی یا ترجمه به فارسی با ساختار جدید نداریم. همان قرآن قبلی است که یکی متن اصلی قرآن و یکی با ترجمه است.
این پرسش هم در بین مردم و معلولان مطرح است که چرا بین افراد ایرانی و خارجی فرق گذاشته، نیز می‌گویند در شرایطی که بچه‌های خودمان برای ده هزار تومان مشکل دارند چرا چنین هزینه‌هایی برای خارجی‌ها شده است؟
حتماً مسئولین و متصدیان پاسخ‌هایی دارند ولی لازم است قبل از فراگیر شدن پرسش‌ها، مسئولین از دغدغه‌ها مطلع باشند و به تبیین امور بپردازند.
خروجی‌ها انتخاب سازمان: رئیس سازمان در مورد خروجی‌های فعالیت‌های قرآنی می‌گوید: فعالیت‌های قرآنی سازمان بهزیستی چه در جامعه هدف و چه در سایر جوامع اسلامی رهاورد و دستاورد خوبی می‌تواند داشته باشد و یکی از این دستاوردها، انتخاب به عنوان دستگاه برتر قرآنی است.
البته دستاوردها و خروجی‌ها سازمان در زمینه قرآن، نداشته‌ها و ضعف‌ها بیش از قوت‌ها و داشته‌ها است. تا کنون یک اثر آموزشی و درسی قرآنی برای نابینایان و عموم معلولان دیده نشده؛ برای قرآن ناشنوایان و برای معلولان حرکتی در زمینه مسابقه یا دیگر فعالیت‌های قرآنی کار چندانی نشده؛ همچنین برای ترویج فرهنگ قرآنی و ارزش‌های مورد نظر قرآن و برای فهم بهتر قرآن آثاری برای معلولین دیده نشده است.
بالاخره لازم است فعالیت‌های همچنین سازمان بهزیستی در زمینه قرآن فهرست شود و در کنار کارنامه دقیقی، نواقص هم آورده شود و از نخبگان طلب مساعدت گردد.
تفاهم نامه: آقای محسنی می‌گویند با سه نهاد یعنی دارالقرآن الکریم، اتحادیه تشکل‌های قرآنی و سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور تفاهم نامه منعقد شد. با سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان در زمینه توانمندسازی قرآنی دانشجویان بهزیستی تفاهم نامه امضاء شد. نیز با بنیاد روشندلان اصفهان در زمینه نوع جدید قرآن بریل و ساماندهی چاپ قرآن بریل همکاری داریم.
در این باره هم انتقادهایی مطرح است. از جمله گفته می‌شود با وجود اینکه در جامعه معلولین بیکاری زیاد است و نیز معلولین بهتر از دیگران به تدریس و آموزش قرآن تسلط دارند، چرا اینگونه پروژه‌ها با تشکل‌های جامعه هدف و با نخبگان معلولین منعقد نمی‌شود. مثلاً آموزش معلولان اصفهان به بنیاد آقای نیکزاد سپرده شود.
انعکاس در رسانه‌ها: ایشان آرزو می‌کند فعالیت‌های قرآنی سازمان در رسانه‌ها انعکاس خوب داشته باشد. اما برای انعکاس در رسانه‌ها لازم است رسانه‌های مرجع و فرهنگ ساز دعوت می‌شدند.
استفاده از واژه روشندل: تابلوی بسیار بزرگی که پشت سر مسئولین سازمان بهزیستی و مدیران مسابقات بود این عبارت نوشته شده بود: «نشست خبری رئیس سازمان بهزیستی کشور به مناسبت برگزاری اولین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن کریم ویژه روشندلان جهان اسلام ـ اردیبهشت‌ماه ۹۵».
در سال‌های گذشته در مورد کاربرد واژگان معلول، نابینا و روشندل بحث فراوان شده است. در مورد کاربرد واژه روشندل بسیار بحث شد. بسیار نظر دادند. برای نابینایان همین واژه خوب است و واژه روشندل مشکلاتی دارد هم در برگردان به عربی و انگلیسی و هم بار منفی آن. به تفصیل در نشریاتی مثل سپیده آفرین این بحث مطرح شد.
اگر دفاع علمی و استدلال فرهنگی در مورد استفاده واژه روشندل هست خوب است مطرح شود.
دیدگاه‌های سید مهدی سید محمدی
حجت الاسلام سید مهدی سید محمدی که به عنوان سرپرست امور فرهنگی سازمان بهزیستی معرفی شده و توانسته فعالیت‌های سازمان را گسترش دهد. ولی در گفتوگو با مجله رایحه و نیز در چند مصاحبه دیگر که در شبکه جهانی منعکس شده نکاتی را درباره مسابقات بین‌المللی بیان کرده است.
آقای سید محمدی درباره مسابقات بین‌المللی چند نکته را یادآور شده است: سازمان بهزیستی در طول سالیان گذشته سی و دو دوره مسابقات کشوری نابینایان و معلولین را برگزار کرده و دارای تجربه مناسبی در این ارتباط بود. از طرف دیگر نابینایان در خلال مسابقات متقاضی برگزاری مسابقات بین‌المللی بودند. به این دلایل این موضوع در شورای عالی سازمان بهزیستی مطرح شد و سپس در شورای عالی مسابقات کشور مطرح و تصویب شد. و اولین دوره مسابقات نابینایان همزمان با سی و سومین دوره مسابقات عادی برگزار گردید.
بنابراین به نظر آقای سید محمدی تراکم تجارب طی سالیان و نیز درخواست نابینایان مهم‌ترین علل و عوامل شکل‌گیری مسابقات بین‌المللی نابینایان بوده است.
اگر پژوهشگری بخواهد از این تجارب که طی سال‌های گذشته بوده، استفاده کند، به کجا و به چه منبعی مراجعه کند؟ در همه سطوح مدیریتی گفته می‌شود، حفظ به حراست از دارایی‌ها لازم است و حفاظت از دارایی‌ها لازم است و حفاظت از دارایی و سرمایه سی ساله آیا انجام شده است؟ اساساً این تجارب به روش علمی گردآوری شده است؟
اما کسانی از نابینایان که پیشنهاد دادند چه ادله‌ای داشتند و چه انگیزه‌هایی را مطرح می‌کردند؟ از برخی نابینایان که نظر دیگر داشتند چه می‌گفتند؟ اگر این نکات مثبت و ضبط نشود یعنی تاریخ این رخداد بزرگ ثبت نشده است و مشهور است هر رخدادی تاریخ نداشته باشد، واقعیت آن زیر سؤال است.
آقای سید محمدی که در مصاحبه با رادیو گفتوگو به عنوان رئیس ستاد برگزاری اولین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن نابینایان کشورهای اسلامی در مورد بهره‌گیری و استفاده ایران و جمهوری اسلامی ایران از این مسابقات می‌گوید. در جریان برگزاری مسابقات اوقاف کمیته‌هایی وجود دارد که قرار شد با همکاری آنها و برقراری ارتباط با رایزنی‌های ایران در خارج، اطلاع‌رسانی صورت گیرد، ولی کمی دیر این اطلاع‌رسانی صورت گرفت. در واقع ایشان می‌خواهد بگوید استفاده تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی چندان از این مسابقات نشده است. اما به نظر کارشناسان، پس از اتمام اجلاس در همایش‌ها، به خوبی می‌توان به ترویج و تبلیغ نشست پرداخت. توضیح اینکه هر همایش سه بخش پیش از اجلاس (نشست)، نشست یا اجلاس و بعد از نشست دارد. از نظر تبلیغات ترویجی، دوره سوم مهم‌تر است.
تفاهم نامه: یکی از اقدامات سازمان، امضاء تفاهم نامه با نهادهای قرآنی مختلف در راستای انجام فعالیت‌های قرآنی است. در این زمینه با سازمان دارالقرآن الکریم، اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور و سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور تفاهم نامه‌هایی را امضاء کرده‌ایم. تفاهم نامه با سازمان‌ها درالقرآن الکریم در سه حوزه است: راه‌اندازی شورای قرآن دانشجویی؛ تشکیل جلسات قرآنی، ارائه محتوای آموزشی به مهدکودک‌ها. نیز می‌گوید تفاهم نامه با اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت در زمینه راه‌اندازی شورای قرآنی استانی است.
نخبگان معلولان و تشکل‌های معلولیتی مثل انجمن نابینایان ایران می‌گویند، ما حدود نیم سده فعالیت داشته‌ایم، سی سال فعالیت قرآنی داشته، جلسات متعدد قرآنی برگزار کرده‌ایم، افرادی داریم که ۲۵ دوره مسابقات قرآنی کشوری را اداره کرده‌اند؛ چرا سازمان بهزیستی ما را رها کرده و به سراغ تشکل‌های غیر معلولیتی جوان‌تر رفته است؟ چرا با ما که متولی امور معلولان هستیم قرارداد و تفاهم نامه منعقد نمی‌کند. نیز می‌گویند طبق قانون و عرف معمول این تفاهم نامه‌ها صحیح نیست. و در جامعه نابینایی صدها حافظ و قاری هست که خود گاه چند دهه فعالیت آموزشی داشته‌اند.
ما سخنان دو طرف را نقل کردیم و قضاوت را بر عهده مردم و نخبگان می‌گذاریم.
طرح عمومی آموزشی: سرپرست امور فرهنگی سازمان بهزیستی یکی از مصوبات شورای عالی قرآن را ساماندهی قرآن‌های به خط بریل عنوان کرد و مصوبه دیگر طرح آموزش عمومی حفظ قرآن کریم بود. مقدمات این کار فراهم و بودجه و اعتبارات آن هم مصوب شده است.
آثار فردی و اجتماعی فعالیت‌های قرآنی: آقای سید محمدی در این باره می‌گوید: هر چقدر مردم و جامعه هدف سازمان با مفاهیم قرآنی و فرهنگ قرآن آشنا شوند، برای سلامت جسم و جان آنها مؤثرتر خواهد بود. به همین دلیل سازمان می‌خواهد هرچه بیشتر جامعه هدف با قرآن مأنوس شوند و فرهنگ قرآن در بین معلولان خصوصاً نابینایان ارتقاء یابد.
در مورد تأثیر مسابقات بین‌المللی قرآن می‌گوید: مسابقات که ابتکار سازمان است نام ایران را در بین همه کشورهای اسلامی و جامعه مسلمانان جهان تثبیت کرده است.
معلولان خصوصاً نابینایان در مسیر فعالیت‌های قرآنی، استعدادهایشان شکوفا خواهد شد و درخشش پیدا می‌کنند. نمونه‌های بسیار زیادی در طول تاریخ داشته‌ایم که برای افراد بینا هم الگو بوده‌اند.
در همین مدت کم که فعالیت‌های قرآنی شروع شده، باعث ایجاد نشاط در بین جامعه هدف شد. یقیناً مأنوسی جامعه هدف با قرآن بسیاری از مشکلات جاری زندگی آنها را برطرف می‌کند، و آنچه انسان نیاز دارد در قرآن آمده و شخصیت قرآنی نیازمند به افراد دیگر نیست. پله‌های ترقی را بالا می‌رود و ایمانش تقویت می‌گردد. به همین خاطر درگیر مشکلات اجتماعی نخواهد شد. باید معلولان را از مشکلات جدا کنیم و به سمت تعالی و رشد ببریم. نتیجه اینکه فعالیت‌های قرآنی موجب کاهش مشکلات می‌شود.
آقای سید محمدی ده اثر و پیامد برای فعالیت‌های قرآنی و به تبع آن مسابقات قرآنی نابینایان برشمرده‌اند:
۱ـ سلامت جسم و جان
۲ـ تثبیت ایران در جهان اسلام
۳ـ شکوفایی و درخشش استعدادها
۴ـ الگو شدن معلولان
۵ـ ایجاد نشاط و شور در جامعه
۶ـ برطرف شدن مشکلات جاری زندگی
۷ـ عدم نیاز به دیگران
۸ـ بالا رفتن از پله‌های ترقی
۹ـ تقویت ایمان
۱۰ـ حل مشکلات اجتماعی
در مورد این تأثیرات بحثی نیست و هر مسلمانی قبول دارد ولی وقتی یک مدیر ارشد این نکات را مطرح می‌کند لازم است در کنار آن ادله و استدلال بیاورد تا بهانه به دست مخالفان نیفتدو چون مخالفان خواهند گفت هم اکنون نابینایان فراوان و معلولان زیادی هستند که با قرآن عجین می‌باشند و رتبه‌های خوبی هر سال کسب می‌کنند. ولی بر اساس اطلاعات موجود هر سال وضع روحی، جسمی، تربیتی و همه ابعاد فردی و اجتماعی آنان رو به بهتر شدن نیست رو به بدتر شدن است.
یک روش استدلال این است که به روش درون دینی مسئله را مطرح کرد و گفت در فلان روایت فرمودند که انس با قرآن این تأثیر را دارد و به اعتبار اینکه معصوم(ع) دروغ نمی‌گوید، این تأثیر حتماً تحقق پیدا می‌کند.
شیوه دیگر عقلی است و می‌توان گفت: درست است که قرآن مقتضی سلامت و نشاط است ولی موانع اگر حضور جدی و قوی‌تر داشته باشند، مانع تأثیر مقتضی می‌شوند. اینان معتقدند در زندگی آنان موانع بسیار وجود دارد و هر نوع حرکت و فعالیت اصلاحی را بی‌خاصیت کرده است.
همچنین می‌توان تأثیر قرآن کریم در نشاط، رفاه و سعادت معلولان را به روش تحقیقات میدانی اثبات نمود.
اگر امور فرهنگی سازمان بهزیستی جامعه آماری تعیین کند مثلاً ۳۰ نفر دانشجو، ۲۰ نفر استاد، ۳۰ هزار نفر مردم عادی در نظر گرفته و چند پرسش در زمینه تأثیر مسابقات قرآنی یا فعالیت‌های قرآنی نابینایان و تأثیر آنها از اینان پرسیده شود و نتایج آن جمع‌بندی و ارائه شود. البته فقط این روش نیست و به طُرق مختلف می‌توان تأثیر فعالیت‌های قرآن معلولین را تست کرد و در گفته‌ها و مصاحبه‌ها دقیق و کارشناسانه صحبت کرد. به جای اینکه بگوییم فعالیت قرآنی یا مسابقات نابینایان در جامعه جو و موج بسیار خوبی در بین نابینایان قرآنی ایجاد کرد و مواردی نظیر این که حرف‌های متکی بر احساسات تا تبیین علمی است، متکی به آمار و ارقام و علمی صحبت کنیم. چون بازتاب این سخنان و تبعات منفی آن را باید در نظر گرفت.
یک روش دیگر برای مستند سازی تأثیرات قرآنی این است که با زبان حدیث سخن بگوییم. و از قول معصومین(ع) تأثیرات قرآنی را تبیین نماییم. به هر حال کسی مخالف تأثیر معنوی و حتی اجتماعی قرآن و فعالیت‌های قرآنی از جمله مسابقات نیست اما حتماً باید همراه مستندات علمی یا روایی باشد. زیرا بعضی از معلولین با شنیدن این سخنان مطرح کردند که ما در بدترین شرایط زندگی می‌کنیم و آقایانی که می‌گویند از طریق قرآن به رفاه و سعادت و غیره می‌رسید، آیا از وضع ما خبر ندارند یا می‌خواهند وضع ما را توجیه و مخفی کنند.
اما لازم است صادقانه به این گروه از معلولان گفت مسابقات قرآنی با توجه به این مستندات این اندازه مؤثر بوده ولی اگر بخواهیم بیشتر تأثیر داشته باشد باید شرایط آن را فراهم آورد و موانع را از میان برداشت.
دیدگاه سید علی سرابی
سید علی سرابی مسئول فنی ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآن کشور و قائم مقام شورای عالی قرآن در مصاحبه با مجله رایحه نکات مهم و خوبی گفته است. یکی از نوشته‌های سودمند این مجله و یکی از اظهار نظرهای دقیق و کارشناسانه همین مصاحبه است. از اظهارات شعاری پرهیز کرده و واقع گرایانه سخن گفته است. چنین اظهاراتی علاوه بر اطلاع‌رسانی موجب امید و احساس مثبت در خواننده می‌گردد. مسئولین و مدیران باید بدانند، کاربران و خوانندگان مطالب آنها در سطح بالای درک و فهم و شعور هستند. نکاتی که ایشان گفته اینها است:
۱ـ مسابقات بین‌المللی با توجه به اینکه هزینه‌های بالا دارد، آثاری به دنبال می‌تواند داشته باشد. همچنین به لحاظ آثار فرهنگی و اجتماعی در این قشر و حساسیت بالایی در ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآن به بحث گذاشته شد.
۲ـ قشر روشندل یک قشر آسیب پذیر است و از بسیاری از امکانات عمومی بی‌بهره و محروم است. از این‌رو لازم است ابعادی از این جامعه تقویت گردد.
۳ـ نابینایان لازم است مستقل با دیگر نابینایان به مسابقه و رقابت بپردازند و صحیح نیست نابیناها با افراد عادی رقابت داشته باشند.
همین نکته در ورزش و آموزش و پرورش معلولان رعایت می‌شود و آنان برنامه‌های ویژه خود دارند.
۴ـ ارزیابی ستاد عالی مسابقات هنوز کامل نشده و کمیته ارزیابی بررسی دقیقی انجام خواهد داد.
۵ـ اهدافی که برای این مسابقات پیش بینی شده بود تا حدود زیادی محقق شده است.
اساسی‌ترین نکته‌ای که آقای سرابی گفته است، راه‌اندازی نظام و سیستم مستقل برای معلولین در امور فرهنگی از جمله قرآن است. همانطور که ورزش آنان سیستم مستقل به نام پارالمپیک دارد دیگر امور آنان هم باید مستقل باشد. اما این خواسته به راحتی محقق نمی‌شود؛ چون مخالفانی دارد. از این‌رو لازم است در این باره کارهای علمی زیربنایی اجرا شود.
دیدگاه خود را ثبت کنید
Want to join the discussion?Feel free to contribute!