حقوق معلولان

توان ‏‏نامه
فصلنامه مطالعاتی و اطلاع ‏رسانی ویژه معلولیت و توانمندسازی
Quarterly of Studies and Information Specially Disabled and Empowerment

شماره 2-3، پاییز و زمستان 1394
(ویژه پیشگیری/ Special Issue for Prevention of Disabilities)
دریافت کامل مجله: PDF، 8 MB

سرنوشت قانون حمایت از معلولان
بالاخره بعد از چند سال تلاش‌های مستمر تشکل‌های مردمی، دولت و مجلس و برگزاری نشست‌ها و جلسات متعدد حقوقی، گویا معلولین صاحب قانونی بهتر شدند. دو متن خبری یکی توسط پایگاه خبری جماران و دوم توسط خبرگزاری خانه ملت منتشر شده است و ملاحظاتی در هر دو متن هست که ذیلاً تقدیم می‌گردد.

خبر پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران، 4 اسفند 94
احمد فدایی دبیر فراکسیون معلولان مجلس در چهارم اسفندماه این متن را منتشر کرده است:
لایحه حمایت از حقوق معلولان در روز دهم اسفند ماه همزمان با بازگشایی مجلس شورای اسلامی برای تصویب به شورای نگهبان می رود.
فراکسیون حمایت از حقوق معلولان و پیشگیری از معلولیت‌ها توانست در واپسین روزهای فعالیت مجلس نهم دو قانون مهم را برای افراد دارای معلولیت پیگیری و تصویب کند.
یکی از این قوانین موافقت مجلس با بررسی لایحه حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت طبق اصل ۸۵ قانون اساسی بود و خبر دیگر مربوط به قانون کسر ساعت کاری زنان شاغل دارای شرایط خاص می‌شد.
تقاضای بررسی لایحه حمایت از حقوق معلولان در کمیسیون‌های مشترک بهداشت و اجتماعی در روزهای پایانی بهمن ماه در صحن علنی مجلس با 130 رأی موافق، 8 رأی مخالف و 5 رأی ممتنع از مجموع 195 نماینده حاضر در نهایت تصویب شد و قرار است در روز دهم اسفند ماه به شورای نگهبان برود.
فراکسیون حمایت از معلولان مجلس از کاندیداهایی که در خصوص اقشار معلول برنامه دارند استقبال می‌کند و در صورت رأی آوردن آنها آمادگی دارد ضمن حمایت از این افراد، وعده‌های انتخاباتی آنها را در خصوص معلولان در مجلس دهم پیگیری کند. (پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران، 4 اسفند 1394)
نکات و ملاحظات
در متن این خبر شش ملاحظه جدی وجود دارد، این ملاحظات به اجمال عبارت‌اند از:
1- خبری با اهمیت‌تر از تقنین معلولین در سال‌های اخیر نداشته‌ایم و خبر به این مهمی توسط آقای احمد فدایی دبیر فراکسیون اعلام شده است. آیا شأن و مرتبه اجتماعی و حقوقی معلولین در حدّی نیست که رئیس مجلس، معاونان مجلس، رؤسای یکی از کمیسیون‌های مرتبط یا حداقل رئیس فراکسیون اعلام خبر کنند.
2- این خبر می‌گوید این قانون در دهم اسفند به شورای نگهبان برود و از سد مجلس شورای اسلامی گذشته است.
3- آقای فدایی می‌گوید لایحه حمایت از حقوق معلولان در روز دهم اسفندماه برای تصویب به شورای نگهبان می‌رود. به واژه‌های لایحه، تصویب توسط شورای نگهبان توجه شود.
4- آقای فدایی در ادامه می‌گوید: فراکسیون توانست قانون معلولین را تصویب کند.
5- قانون موافقت مجلس با بررسی لایحه حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت تصویب شده است.
6- تقاضای بررسی لایحه حمایت از حقوق معلولان در کمیسیون‌های مشترک بهداشت و اجتماعی در روزهای پایانی بهمن ماه 94 تصویب شده و قرار است دهم اسفندماه به شورای نگهبان برود.

خبر خبرگزاری مجلس شورای اسلامی
نمایندگان در خانه ملت با تمدید پنج ساله آزمایشی قانون حمایت از حقوق معلولان موافقت کردند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری خانه ملت، نمایندگان در نشست علنی امروز (سه‌شنبه، 18 اسفندماه) مجلس شورای اسلامی با تمدید آزمایشی پنجساله لایحه حمایت از حقوق معلولان با 131 رأی موافق، 6 رأی مخالف و 7 رأی ممتنع از مجموع 195 نماینده حاضر در جلسه موافقت کردند.
براساس این گزارش در لایحه حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت موضوعات مناسب سازی، دسترس پذیری و تردد و تحرک، خدمات بهداشتی، درمانی و توانبخشی، امور ورزشی، فرهنگی، هنری و آموزشی،‌ کارآفرینی و اشتغال،‌ مسکن، فرهنگ سازی و ارتقاء آگاهی‌های عمومی، حمایت‌های قضائی و تسهیلات مالی، معیشت و حمایت‌های اداری و استخدامی معلولان و همچنین نظارت بر منابع مالی مشخص شده است. (خبرگزاری مجلس شورای اسلامی، سه‌شنبه ۱۸ اسفند ماه ۱۳۹۴)
ملاحظات و نکات
1- این خبر با خبر جماران در 4 اسفندماه 94 تعارض‌های بسیار دارد. خبر جماران می‌گوید این قانون در اواخر بهمن تصویب شده و دهم اسفند به شورای نگهبان می‌رود ولی این خبر می‌گوید در 18 اسفند نمایندگان به تمدید آزمایشی آن رأی دادند و حرفی از شورای نگهبان در آن نیست در مورد رأی دهندگان و در مورد ماهیت قانون هم، دو متن با هم تعارض دارند.
2- اما در خود خبر مجلس هم تعارض‌هایی به چشم می‌خورد که نمونه‌هایی از آن تذکر داده می‌شود.
3- در عنوان خبر از تمدید 5 ساله قانون حمایت از حقوق معلولان سخن گفته است و سه سطر بعد می‌گوید تمدید آزمایشی لایحه حمایت از حقوق معلولان.
4- واژه تمدید یعنی قانونی هست و اجرا شده و مجدداً مدتی برای آن تعیین می‌شود. در حالی که اگر منظور قانون جدید است که هنوز وجود ندارد و تمدید معنا ندارد. بلکه باید گفته شود پس از تصویب، پنج سال اجرا برای آن تعیین می‌شود تا با آزمودن مشکلات آن به دست آید. به عبارت دیگر قانون ابدی و سرمدی نیست و مدت‌دار است.
5- شاید منظور خبرنگار، قانون مصوب سال 1383 است که مجدداً در مجلس برای پنج سال دیگر تمدید شده است. البته قانون 83 کنار گذاشته شد و درصدد برآمدند قانون جدید نوشته و تصویب شود، لذا تمدید آن بی‌معنا است.
بالاخره متن هر دو خبر مشکل دارد. به احتمال بسیار زیاد خبرنگار و کسی که متن را تنظیم کرده دقت و تبحر نداشته است.

منازعات دولت و مجلس و مشکلات حل نشده معلولان
در جریان استیضاح وزیر کار و رفاه، منازعات مجلس و دولت بالا گرفت، سخنان دو طرف در مورد معلولین را نقل می‌کنیم و داوری را به خود مردم واگذار می‌کنیم.
معلولان علاقه دارند، مدیران و مسئولین با آنان به صداقت رفتار کنند. کمبودها اگر صادقانه به معلولان گفته شود قطعاً آنان به دولت و مسئولین یاری می‌رسانند و با قناعت زندگی می‌کنند تا فشاری بر دولت وارد نیاید.
در مورد لایحه حقوق معلولان، چندگونه اطلاع‌رسانی اجرا گردید؛ به طوری که اخبار کاملاً متناقض شنیده شد. جامعه معلولان آزرده خاطر گردیده و در جلسات خودمانی معلولان گفته می‌شود، ما تا سال 1383 قانون جامع نداشتیم قانون 83 در عمل به طور کامل اجرا نشد و در واقع هیچگاه قانون جامعی که تأمین کننده خواسته‌های حقوقی ما باشد نداشته‌ایم. اما هیچگاه اعتراض نکرده‌ایم، فریاد نکشیده‌ایم، اما برخی از مسئولین از این وضع سوءاستفاده می‌کنند.
مجله توان‌نامه خدمت مسئولین محترم جمهوری اسلامی که قطعاً همه آنان نیک‌اندیش هستند و تماماً به دنبال حلّ مشکل می‌باشند عرض می‌کند: اینکه گفته می‌شود معلولان سرمایه ملی هستند، از رفتارهای نجیب آنان می‌توان فهمید. لذا تمنا می‌کنیم بیش از این بی‌قانونی آنان را نخواهید و وضع حقوقی آنان را سامان‌دهی فرمایید. هر جنبه‌ای از زندگی معلولین را با دیگر اقشار سنجیده، کمتر از مواهب برخوردار بوده‌اند ولی به‌رغم اینکه بیشتر از همه اقشار تحت فشار بوده‌ ولی هیچگاه کوچکترین اعتراضی نداشته‌اند و با سیلی صورت خود را قرمز نگه داشتند. فقط برای اینکه اندکی حقایق معلوم گردد، نظر سه تن از مسئولین را در جریان استیضاح وزیر کار و رفاه منعکس می‌کنیم:

لایحه قانون جامع حمایت از معلولان در دولت نهایی شد
معاون امور مجلس، حقوقی و استان‌های وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی گفت: لایحه قانون جامع حمایت از معلولان در دولت نهایی شد و برای تصویب نهایی به مجلس شورای اسلامی ارسال شده است.
مهندس علی اکبر طاهایی در گفتگو با مهر در خصوص تصویب لایحه قانون جامع معلولان اظهار کرد: لایحه قانون جامع حمایت از معلولان در دستور کار دولت قرار گرفت در کمیسیون استانداری دولت مورد بحث و بررسی قرار گرفت و در نهایت جلسه هیئت دولت نهایی شد. این اقدامی ارزشمند در زمینه سیاست گذاریهای قانونی دولت برای معلولان است.
وی در ادامه از ارسال لایحه جامع حمایت از معلولان از سوی دولت به مجلس خبر داد و گفت: امیدواریم این لایحه مورد تصویب مجلس شورای اسلامی قرار گیرد.
طاهایی در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه برای یکسری فعالیت‌ها در کشور شاکله شغلی تعریف نشده است، گفت: به دستور دکتر ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی تیمی برای مطالعه در این خصوص تشکیل شده است.
(سایت خبرگزاری مهر، 17 خرداد 1394)

20 دستگاه اجرایی در دولت تدبیر و امید درگیر بحث معلولان‌اند
علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در مجلس و در جلسه سؤال از وزیر اظهار کرد: در دولت تدبیر و امید و با تدوین یک آیین‌نامه عملیاتی و اجرایی 20 دستگاه اجرایی کشور درگیر بحث معلولان شده‌اند و بیمه‌ها نیز موظف به توجه به معلولان در چارچوب قوانین ابلاغی هستند.
ربیعی که در پاسخ به سؤال فاطمه آلیا در خصوص علت عدم اجرای قانون جامع حمایت از معلولان و بی‌توجهی به مشکلات اساسی آنها در جلسه علنی امروز مجلس سخن می‌گفت، تصریح کرد: ما از مشارکت معلولان برای حل مشکلاتشان استفاده می‌کنیم و برنامه جامعی برای حل مشکلات معلولان در کمیسیون ویژه دولت تدوین شده است و می‌توانیم بگوییم یک تحول بنیادین و اساسی در بخش رسیدگی به مشکلات معلولان در آینده‌ای نزدیک با این سند ایجاد خواهد شد.
رفع مشکلات معلولان و تکلیف جدید بیمه‌ها یکی از برکات مدیریت واحد وزارت کار و وزارت رفاه است و ما بیمه‌ها را مکلف به پیروی از این موضوعات کردیم.
در انتصاب‌ها به خصوص در حوزه معلولین عدم عملکرد غیرسیاسی، عملکرد تخصص‌محور و استفاده از نیروهای توانمند سازمان بهزیستی در اولویت قرار داشت و همواره در این مسیر عمل کردیم و هیچ وقت ملاحظات سیاسی در رفع مشکلات معلولان جایی نداشته است.
در دو سال اخیر شاهد تحول بنیادین در رفع مشکلات معلولان بوده‌ایم و همواره در استانداردسازی‌ها و اجرای قوانین پیشتاز سایر دستگاه‌ها برای حل مشکلات معلولین بوده‌ایم و عملکرد مثبتی در این حوزه برای سازمان بهزیستی متصوریم.
در مسیر استانداردسازی و اجرای قوانین حمایتی از معلولان 7 استان محروم در اولویت قرار گرفت و در این استان‌ها به خصوص در حوزه استانداردسازی عملکرد مثبتی داشته‌ایم. همچنین در بحث پیشگیری از معلولیت نیز به عنوان یک دستگاه جانبی برنامه‌های جدی را پیگیری کردیم و شورای عالی بیمه که ریاستش با من است در این زمینه تصمیمات اساسی گرفته است.
خدمت در منزل و تنظیم آموزش با توانمندی معلولین و مبتنی بر سلامت آنها یک اقدام اساسی در بخش پیشگیری و حمایت از محرومیت معلولین بوده است و صندوق توسعه کارآفرینی امید نیز با اعطای تسهیلات ما را در این مسیر یاری کرده است.
برنامه ویژه‌ای برای مهد کودک‌ها برای جلوگیری از سوءتغذیه و ایجاد معلولیت داشتیم. همچنین توزیع شیر در مدارس نیز در دولت از سر گرفته شد.
وی با بیان اینکه سالانه 3 تا 4 درصد به جمعیت معلولین افزوده می‌شود، تصریح کرد: ما می‌پذیریم که خلل و نواقصی در بخش رسیدگی به امور معلولین وجود دارد. اما با توجه به رشد معلولیت و محدودیت منابع دست یاری به سمت مجلس و همه دستگاه‌های کشور دراز می‌کنیم و همه توان خود را صرف حل مشکلات معلولین و رسیدن به حساسیت و تأکیدات امام راحل تمام تلاش خود را معطوف می‌کنیم. اما باید دستگاه‌های اجرایی نیز به ما کمک کنند چراکه به تنهایی نمی‌توانیم مشکلات معلولان را حل نماییم.
قانون حمایت از معلولین به درستی اجرا نشده و استانداردهای بین‌المللی نیز نادیده گرفته شده است. در بخش اشتغال معلولان مشکلات جدی، اساسی و ریشه‌ای دارند و در حالی که دولت موظف به استفاده از توان معلولان در بخش‌های اجرایی است این کار رخ نمی‌دهد و تسهیلات شغلی برای معلولان وجود ندارد.
باید برای اشتغال معلولان آزمون استخدامی مجزا برگزار شود و سازمان بهزیستی بانک اطلاعاتی از توانایی‌های معلولان داشته باشد. همچنین مشکلات تحصیلی و ثبت‌نامی برای معلولان در دانشگاه‌ها همچنان پابرجاست و هیچ کمکی برای حل این مشکل از سوی بهزیستی انجام نمی‌شود.
مراکز نگهداری معلولان هر روزه حوادثی را که جان معلولان را به خطر می‌اندازد به همراه دارد و عدم استاندارد بودن این مراکز و کمبود نیرو همچنان از معلولین قربانی می‌گیرد.
زنان معلول در خانه‌ها مشکل اساسی دارند و معلولان شدید علیرغم تأکید در قانون کمک پرستار ندارند و توان پرداخت هزینه‌های درمانی خود را نیز به دلیل نبود بیمه از دست داده‌اند و بیمه‌ها بدهکار معلولان هستند.

قانون جامع حمایت از حقوق معلولین اجرایی نمی‌شود
فاطمه آلیا نماینده مردم تهران با انتقاد از بی‌توجهی به مشکلات اساسی معلولین در صحن علنی مجلس گفت: قانون جامع حمایت از حقوق معلولین اجرایی نمی‌شود.
فاطمه آلیا در پاسخ به بخش اول اظهارات وزیر کار و رفاه اجتماعی مبنی بر علت عدم اجرای قانون جامع حمایت از حقوق معلولان و بی‌توجهی به مشکلات اساسی آنها گفت: سؤال بنده درباره برخی وظایف نبوده و بنده پیرامون سؤال خود به عدم اجرای برخی اقدامات اشاره دارم.
این قانون در سال 80 تصویب شده و ما در کنار این قانون، قانون‌هایی چون برنامه توسعه را داریم که همگی آنها نمود خوبی در اوضاع معلولین ایجاد نکرده است. در شرایط فعلی برخی اقدامات در موضوع حمایت از معلولین متوقف شده است. در شرایط فعلی فرایند اجرای این قانون معلوم بوده ولی خود قانون اجرایی نمی‌شود. آلیا ماده 7 این قانون معطوف به اشتغال معلولین است و در حال حاضر بیشتر اشتغال‌ها به سمت اشتغال‌های نرم‌افزاری است که می‌توان معلولین را در این بعد بیشتر مورد توجه قرار داد. طبق قانون 60 درصد پست‌های سازمانی و ماشین‌نویسی باید به معلولین اختصاص داده شود ولی بسیاری از سازمان‌ها در حال حاضر از به خدمت گرفتن معلولین سرباز می‌زنند.
ماده 8 قانون جامع حمایت از معلولین به آموزش معلولین می‌پردازد؛ ولی مشاهده می‌کنیم در حال حاضر در برخی موارد مشکلاتی در موضوعات مربوط به آموزش معلولین وجود دارد.
در شرایط فعلی طرح ICF در رابطه با معلولین اجرایی نمی‌شود که وقتی این طرح شرایط اجرایی پیدا نمی‌کند نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم تا خدمات خوبی به معلولین ارائه شود.
مجلس 1000 میلیارد تومان به منظور وام خود اشتغالی تخصیص داده اما تاکنون چه اقدامی انجام شده است. شما گزارش‌های خوبی را ارائه می‌کنید اما عملکرد قابل توجهی مشاهده نمی‌شود، از شهرستان‌های فردیس، اسلامشهر و پاکدشت نظارت‌هایی انجام نمی‌دهید و تنها به شما آمارهای قشنگ را ارائه می‌کنند.
طبق این آمارها کمک هزینه توانبخشی 200 درصد یا 170 درصد اعلام می‌شود اما اقدام مؤثری وجود ندارد. شهرداری اعلام کرده سازمان بهزیستی خودروهای مناسب‌سازی معلولان را نمی‌خواهد و اکنون معلولان برای رفت و آمد دچار مشکل شده‌اند و پلاک‌های معلولان به برخی غیر معلولان ارائه شده است. از اینگونه موارد زیاد است اما ما از کلیه خدمات وزیر تعاون تشکر می‌کنیم زیرا اکنون به برکت نظام معلولان تحصیلات و توانمندی خوبی دارند اما متأسفانه حقشان به درستی ادا نشده است. تعداد بیکاران معلولان بسیار زیاد است و متأسفانه بیشتر مشکلات بر دوش زنانی است که در خانواده معلول دارند.
قانون جامع حمایت از معلولان به درستی انجام نگرفته و هزینه‌هایی که باید صرف دارو، درمان و یا واکر می‌شد نشده و برخی از آنها بیمه نیستند و متأسفانه هزینه‌های بیمه نیز پرداخت نشده است.
نمایندگان مجلس بعد از سؤال فاطمه آلیا از پاسخ علی ربیعی وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی قانع نشدند و ربیعی کارت زرد دوم خود را دریافت کرد. (سایت باشگاه خبرنگاران جوان، 31 شهریور 1394)

سی و یکم شهریورماه یک روز تاریخی
حسن هادوی
خانم آلیا و بعضی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی کاسه صبرشان لبریز شد و با پرسش از آقای علی ربیعی وزیر رفاه، تعاون و کار ایشان را به مجلس فرا خواندند. و بالاخره از پاسخ‌های آقای ربیعی قانع نشدند و کارت زرد به او دادند.
استدلال نمایندگان این است که قانونی که در سال 1383 به نام قانون جامع حمایت از حقوق معلولان تصویب شده، چرا اجرا نمی‌شود؟ معلولان این کشور به اذعان خود مدیران ارشد دولت بزرگترین اقلیت اجتماعی هستند ولی هیچ قانونی در شأن آنها را قبول نمی‌کنند و بدون حق و حقوق و بدون قانون رها شده‌اند. حالا خانم آلیا می‌گوید اینجوری نیست که قانون نداشته باشند، همان قانون مصوب 83 باید اجرایی شود و هر زمان قانون 94 تصویب شد این قانون به جای آن قرار می‌گیرد و قانون 83 نسخ شده و کنار می‌رود. ولی دولت‌های نهم، دهم و یازدهم قانونی به نام قانون 83 را نمی‌شناسند و درصدد هستند قانون دیگری تدوین و تصویب گردد.
ما معلولان مسئولین و نمایندگان را توجه می‌دهیم که فکر نکنید رفتارها و اقدامات شما از چشمان معلولین پنهان می‌ماند، بلکه ما همواره شما را رصد می‌کنیم و کارهای شما را زیر نظر داریم. تمامی حوادث و رخدادها در تاریخ ثبت خواهد شد. تصور کنید مرحوم خزائلی که چند دهه است از دنیا رفته ولی هنوز مورد توجه است. چون نماینده‌ای بود که شجاعانه از حقوق معلولین دفاع کرد.
نمایندگان و مدیران دولت را توجه می‌دهیم به سخنان امام علی(ع) در عهدنامه مالک اشتر و توصیه‌هایی که درباره معلولین دارد. در فرازی از آن می‌فرماید:
ثمَّ اللهَ اللهَ فِی الطَّبَقَةِ السُّفْلیَ مِنَ الَّذینَ لا حیلَةَ لَهْمُ مِنَ المَساکینِ وَ المُحْتاجینَ وَ اَهْلِ البُؤسی وَ الذَّمنی فَإنَّ فی هذِهِ الطَّبَقَةِ قانِعاً وَ مُعْتَرّاً وَ احْفَظْ لِلهِ ما اسْتَحْفَظَکَ مِنْ حَقِّهِ فیهِمْ.
در مورد طبقه آسیب‌پذیر و کسانی که چاره‌ای برایشان نمانده به تو هشدار می‌دهم. مساکین و محتاجین و معلولان و دردمندانی که با حداقل‌ها زندگی می‌کنند و یا به تکدی‌گری روی آورده‌اند. به خاطر خدا، نگهبان حقوق آنان باش، حقوقی که در حیطه وظایف تو است. در پایان از نمایندگانی که به حمایت از معلولان مظلوم پرداختند تشکر می‌کنیم و حتماً کارشان در دنیا و آخرت بدون ثواب و پاداش نمی‌ماند.
اما قابل توجه نمایندگان، وزیر کار و رفاه و تعاون اساساً مقصر نیست این وزارتخانه در اصل چند وزارتخانه بسیار بزرگ است و وزیر هر چقدر قوی باشد نمی‌تواند به آنها رسیدگی کند. بخش معلولین به سازمان بهزیستی واگذار شده و خود این سازمان، بسیار عریض و طویل است. مجلس و نمایندگان باید فکر اساسی کنند و سازمان بهزیستی را متحول نمایند. تا وقتی سازمان بهزیستی اینگونه است مشکلات همچنان باقی است.

نشست فصلی فراکسیون حمایت از حقوق معلولان
25 آبان‌ماه 1394
این نشست به دعوت فراکسیون حمایت از حقوق معلولان اما در محل کمسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی از ساعت 4 تا 30/6 برگزار شد. نمایندگان دفتر فرهنگ معلولان و خبرنگار مجله توان‎نامه هم شرکت داشتند. گزارش زیر توسط آنها تهیه شده است. اما نخست گزارش خبرگزاری خانه ملت نقل می‌شود و در ادامه گزارش توان‌نامه.
گزارش خبرگزاری خانه ملت
سخنرانی ابوترابی فرد
در این نشست که ابوترابی فرد نایب رئیس مجلس شورای اسلامی نیز در آن حضور داشت به مشکلات و معضلات پیش روی معلولان پرداخته شد.
نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در این نشست گفت: ما نسبت به حراست و پاسداری از حقوق معلولان و تلاش برای کاهش سطح معلولیت در کشور مسئول هستیم و باید از تمام توان و ظرفیت ملی برای رسیدن به این مهم بهره ببریم این یک مسئولیت انسانی و اسلامی نسبت به یکدیگر است که باید در این راستا برای استیفای حقوق هموطنانمان تلاش کنیم.
از سوی دیگر ویژگی خاص جامعه معلولان اقتضا می‎کند تا در خدمت به این قشر با یک احساس مسئولیت بیشتری گام برداریم.
ضرورت توجه به معلولان در برنامه ششم توسعه: قانون جامع حمایت از حقوق معلولان مصوب سال 83 مجلس شورای اسلامی است که اکنون با همکاری مجلس و دولت در حال به روز رسانی اصلاحات لازم برای اجرایی شدن بهتر است که به طور حتم اعضای هیئت رئیسه فراکسیون حمایت از حقوق معلولان در مجلس می‎توانند برای اجرای دقیق این قانون و نکات ضروری آن نقش مهمی را ایفا کنند و بدون شک مجلس نیز حمایت‎های خود را دریغ نخواهد کرد. فردا صبح قرار است نخستین نشست این کمیسیون برگزار شود که امید است با آغاز به کار آن امید است اقداماتی در جهت اصلاح قانون و ارائه خدمات بهتر به این جامعه را شاهد باشیم.
همچنین امید است در برنامه ششم توسعه پیشنهادات خوبی برای حمایت از معلولان لحاظ شود و مجلس نیز تلاش خود را خواهد کرد تا این پیشنهادات شکل اجرایی و عملی به خود گیرد. ایجاد بانک اطلاعاتی جامع و دقیق برای شناسایی توانایی و رشته‎های تخصصی معلولان امری ضروری است که می‎تواند نحوه ارائه خدمات این افراد در این بانک لحاظ شود. همچنین بحث معیشت و اشتغال معلولان در کشور امری مهم به شمار می‎رود که باید دولت در این خصوص نقشه راهبردی مهمی را مدنظر قرار دهد. تفکیک وظایف سازمان بهزیستی و کمیته امداد در راستای حمایت از حقوق معلولان است.
فاطمه آلیا
در ادامه این جلسه فاطمه آلیا رئیس فراکسیون حمایت از حقوق معلولان در مجلس افزود: ما همواره به دنبال آن بودیم تا اصلاحات خوبی در قانون حمایت از حقوق معلولان انجام شود که بر این اساس قرار است فعالیت کمیسیون مشترک دولت و مجلس برای بررسی این لایحه از فردا آغاز شود لذا اگر نمایندگان پیشنهاداتی برای هرچه بهتر شدن این لایحه در نظر دارند آن را ارائه کنند.
وی تأکید کرد: اخیراً نیز طرحی در مجلس مبنی بر تفکیک وظایف سازمان بهزیستی و کمیته امداد مدنظر قرار گرفته که از طریق این طرح خدمت رسانی به معلولان نیز مورد توجه قرار می‎گیرد همچنین بر اساس این طرح خدمات حمایتی از سوی کمیته امداد و توانبخشی با سازمان بهزیستی است که حال امید است به زودی در دستور کار قرار گیرد. تنها 25 درصد قانون حمایت از حقوق معلولان اجرایی شده است.
متأسفانه از قانون فعلی حمایت از حقوق معلولان تنها 25 درصد اجرایی شده است که امیدواریم با رفع موانع بر سر اجرای آن بتوانیم بهانه‎ها را از میان ببریم و آن را اجرایی کنیم.
ورزش برای معلولان امری ضروری است چرا که باعث شده افراد فعالیت بدنی کنند لذا ورزش برای آنها تنها تفریح محسوب نمی‎شود؛ بر این اساس برای فراگیر شدن و توسعه ورزش به دنبال طرح انتزاع کمیته ملی پارالمپیک از المپیک هستیم که در کمیسیون اجتماعی به تصویب رسید و روز گذشته نیز با جمع‎آوری امضاء از سوی جمعی از نمایندگان خواستار آن هستیم تا این طرح قبل از روز 12 آذر یعنی روز معلولان در دستور کار صحن قرار گیرد.
سخنرانی علی ربیعی
در ادامه این نشست، علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از تلاش این وزارتخانه برای به سرانجام رسیدن لایحه اصلاح قانون حمایت از حقوق معلولان خبر داد و افزود: در بررسی برنامه ششم ریاست کمیسیون رفاهی بر عهده من بود که در دستور کار آن بهبود وضعیت معیشت معلولان مورد توجه قرار گرفت حال از مجلس درخواست داریم اگر کاستی در این بررسی‎ها وجود دارد با پیشنهادات خود آن را تکمیل نمایند.
این سازمان از نظر ساختاری کمک خیلی خوبی به مجموعه‎های تحت نظارت خود می‎کند اما متأسفانه از کمبود بودجه رنج می‎برد به گونه‎ای که کل بودجه این سازمان تنها هزار میلیارد تومان برآورد شده در حالی که بودجه برخی دستگاه‎های مشابه این سازمان سه برابر است. شیوه کار با معلولان از دیگر مواردی بود که در دستور کار قرار گرفت همچنین معیشت، توجه به مراکز توانبخشی و افرادی که فاقد مسکن هستند نیز مورد توجه واقع شد.
همواره رویکرد این وزارتخانه توجه به مشکلات معلولان بوده تا جایی که بنده چندین بار رئیس جمهور و معاون اول وی را دعوت کردم تا از مراکز توانبخشی و بهزیستی بازدید داشته باشند تا از نزدیک به مشکلات این قشر آگاهی یابند.
فاطمه آلیا
با توجه به اینکه برنامه ششم توسعه در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار دارد لذا فرصت خوبی بود تا در زمینه رویکردها بحث و بررسی‎هایی انجام شود.
مباحثی در حوزه خودروی مناسب‎سازی معلولان، وظایف مربوط به مناسب‎سازی وزارت کشور و مشکلات مدارس استثنایی آموزش و پرورش از جمله موضوعاتی بود که در این نشست مطرح شد.
از سویی دیگر طرح یک فوریتی تفکیک وظایف سازمان بهزیستی از کمیته امداد نیز مورد استقبال بی‎شمار معلولان حاضر در این نشست قرار گرفت.
همچنین در این نشست تصمیم بر آن شد تا سه هفته آینده نیز نشست دیگری را با حضور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار شود و ادامه موضوعات مورد پیگیری قرار گیرد. درباره تشکیل کمیسیون مشترک با حضور برخی اعضای کمیسیون بهداشت و درمان، اجتماعی، اقتصادی و برنامه، بودجه و محاسبات مجلس فردا برگزار خواهد شد و اعضای هیئت رئیسه این کمیسیون انتخاب خواهند شد. البته روز بعد این کمیسیون تشکیل شد و محمد حسین قربانی ریاست این کمیسیون را برعهده گرفت.
با توجه به خلأهای فعلی حمایت از حقوق معلولان قرار است پیشنهاداتی که از سوی سازمان‎های مردم نهاد رسیده در لایحه دولت لحاظ شود تا قانون جامع و کاملی در صحن مورد بررسی قرار گیرد. قرار است از هفته آینده هیئت رئیسه این کمیسیون مشترک فعالیت خود را آغاز کند و برای آنکه این لایحه در مجلس نهم به سرانجام رسد لازم است نشست‎های این کمیسیون به طور مداوم تشکیل شود. (سایت خبرگزاری خانه ملت 26 آبان 94)
ملاحظات توان‌نامه
1ـ جمعاً 60 نفر حضور داشتند، از این تعداد حدود ده نفر نماینده مجلس یا مدیر دولتی و بقیه مدیران تشکل‎های معلولیتی کشور بودند. و مهم‎ترین مدیران تشکل‎ها حضور داشتند.
در گزارش مزبور هیچ اشاره‎ای به پنجاه نفر نماینده معلولان نکرده و فقط نظرات نمایندگان دولت و مجلس را منعکس کرده است. اگر قرار بود مدیران تشکل‎های معلولیتی و نمایندگان معلولین بنشینند و سخنان مسئولین را گوش دهند، آنان در سایت خبرگزاری مجلس، سخنان نمایندگان دولت و مجلس را می‎گذاشتند و نیازی به جلسه نبود.
از طرف دیگر حداقل ده بار سخنان آقای ابوترابی و خانم آلیا شنیده شده و مشتمل بر نکته جدیدی نبود.
2ـ جلسه از ساعت 16 تا 45/18 ادامه داشت و سهم نمایندگان معلولین جمعاً حدود 45 دقیقه آخر جلسه بود. البته همین مقدار هم در گزارش مزبور منعکس نشده است. با اینکه لازم است دولت و مجلس نظرات و افکار جامعه هدف را بشنود. حداقل وقت مساوی تقسیم می‎شد. در گزارش خانه ملت از 70 سطر فقط دو سطر به تشکل‌های دعوت شده پرداخته‌اند.
3ـ آقای احمد فدایی دبیر فراکسیون معلولان گفت: از آقای ابوترابی معاونت مجلس شورا تشکر می‎کنیم و می‎خواهیم ایشان تبرکاً جلسه را شروع کند. خانم آلیا دقایقی را به تشکر از آقای ابوترابی و نمایندگان دولت گذراند. نیز وقتی آقای ابوترابی شروع کرد دقایقی را به تقدیر و تشکر از خانم آلیا، دکتر صلاحی، دکتر قربانی و غیره پرداخت. همچنین وقتی آقای نحوی‎نژاد آغاز کرد چند دقیقه به تشکر اختصاص داد. حدود 20 دقیقه از جلسه مصروف همین تعارفات و تقدیر و تشکرها شد. در جلسات ادبیات ویژه‎ای حاکم شده است و روحیه نقد و انتقاد از بین رفته است. نتیجه این ادبیات این است که قانون 83 به عنوان اولین قانون ویژه معلولان کامل اجرا نشد و تصویب قانون جدید از سال نود تاکنون یعنی چهار سال معطّل مانده است.
4ـ چند بار خانم آلیا از افراد حاضر خواست تا نظرات خود درباره قانون معلولان را ارسال کنند. در طی سالیان چند نفر محدود دستیار دولت و مجلس برای تدوین قانون بوده‎اند و از بسیاری از افراد استفاده نشده است. این افراد هم می‎دانند به نظریات آنها عملاً توجه نمی‎شود لذا پیشنهادات خود را نمی‎فرستند. اساساً یک نوع عدم تفاهم و عدم اعتماد بین دو قشر هست.
5- خانم آلیا، گزارشی از تلاش‎های خودش و برخی از نمایندگان در زمینه برداشتن موانع قانونی برای کاندیدا شدن نابینایان و کلاً معلولان ارائه کرد. امّا درباره ادلّه و مستندات مخالفین و موافقین چیزی نگفت. اگر موافقین مستندات تاریخی، قرآنی، روایی و فقهی تهیه و عرضه می‎کردند، می‎توانستند نظرهای مخالفین را عوض کنند. ولی تاکنون هیچ بسته پیوست و هیچ دیدگاه منسجم و جامع و کامل در این باره منتشر نشده است. برای نمونه اگر گفته می‎شد رسول خدا(ص) چه تعامل مثبتی با معلولان و نابینایان داشته و نابینایی را به عنوان مونس و جانشین خود انتخاب کرده بود، حتماً ذهن مخالفین تحت تأثیر قرار می‎گرفت.
6ـ خانم آلیا و آقای نحوی‎نژاد و آقای ربیعی همگی گفتند قبل از هر چیز بانک اطلاعات نیاز است، و بانک اطلاعات جامع و کامل نیاز است تا معلولان را شناسایی و ظرفیت‎های آنها را بررسی و بر اساس این اطلاعات درست تقنین و برنامه‎ریزی و تدبیر شود. معنای این حرف این است، کارهایی که تاکنون شده و قانونی که تدوین و نوشته شده بر اساس اطلاعات صحیح نبوده است. اما دفتر فرهنگ معلولین تاکنون در زمینه بانک جامع اطلاعات معلولان این کارها را انجام داده است: مطالعه بانک‌های مهم جهانی و ملی و منطقه‌ای و تدوین طرح نامه علمی؛ – مطالعه جنبه فنی و تدوین پلان اجرایی؛ برنامه نویسی کامپیوتری؛ بارگذاری آزمایشی و رفع مشکلات؛ بارگذاری شاخه‌های اولویت‌دار؛ گردآوری اطلاعات در بیست شاخه و دبیزش و پردازش جهت ورود به سایت. تاکنون این مراحل طی شده و قرار است طی ماه‌های آینده رسماً افتتاح و چگونگی سرویس دهی و خدمات رسانی هم اعلام گردد.
گزارش خبرنگار کانون معلولین توانا
خانم رقیه بابایی از طرف ماهنامه پیک توانا، در جلسه فراکسیون حمایت از حقوق معلولان در 26 آبان 1394 شرکت کرد و گزارش زیر را منتشر نموده است:
نشست فصلی فراکسیون حمایت از حقوق معلولان و پیشگیری از معلولیت‎های مجلس روز گذشته با حضور نایب رئیس مجلس شورای اسلامی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، رئیس و اعضای فراکسیون حمایت از حقوق معلولان، رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور، معاون امور توانبخشی بهزیستی کشور و مدیران و مسئولان سازمان‎های مردم نهاد معلولان برگزار شد.
این نشست به مناسبت گرامیداشت 12 آذر، روز جهانی معلولان و به همّت فراکسیون حمایت از حقوق معلولان مجلس برگزار شد تا مسئولان سازمان‎های مردم نهاد معلولانِ کشور مشکلات خود را با اعضای این فراکسیون و وزیر رفاه در میان بگذارند.
نایب رئیس مجلس شورای اسلامی، حجۀالاسلام سید محمدحسین ابوترابی در این نشست از تشکیل کمیسیون مشترک دولت و مجلس برای اصلاح قانون جامع حمایت از معلولان خبر داد و ایجاد بانک اطلاعاتی جامع معلولان، پیگیری قانون جامع و پرداختن معیشت و اشتغال معلولان را موارد قابل توجه در این حوزه دانست. ما باید از تمام توان و ظرفیت ملی برای ایفای نقش در این حوزه بهره ببریم چرا که از هر منظر که بنگریم نسبت به حراست از حقوق معلولان و تلاش برای کاهش سطح معلولیت‎ها به معنای واقعی کلمه مسئولیم.
دکتر ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این نشست با بیان اینکه اصلاحیه قانون جامع چندی پیش به تصویب هیئت وزیران درآمد گفت: ۸۰ درصد مواد این لایحه، وظایف و اختیارات دولت هستند و ۲۰ درصد آن به عنوان قانون به تصویب مجلس خواهد رسید. سازمان بهزیستی وظایف زیادی دارد اما اعتباراتش به نسبت وظایفی که به عهده دارد بسیار محدود است.
خانم فاطمه آلیا رئیس فراکسیون حمایت از حقوق معلولانِ مجلس نیز در این نشست از مخالفت نمایندگان مجلس با امکان حضور نابینایان در انتخابات مجلس ابراز تأسف کرد و گفت: متأسفانه علیرغم ۲ سال تلاش برای اصلاح قانون حضور نابینایان در انتخابات مجلس، عده‌ای از همکاران به دلیل عدم اطلاع کافی و با تصور اینکه این اقدام بار مالی خواهد داشت، با تصویب این طرح مخالفت کردند.
وی همچنین از تصویب طرح «انتزاع کمیته پاراالمپیک از المپیک» با نگاه تقویت ورزش‎های جانبازان و معلولان به مجلس خبر داد و افزود: ورزش برای افراد دارای معلولیت تفریح نیست بلکه راهی برای پیشگیری از ابتلا به معلولیت‌های ثانویه است و هدف این طرح توسعه‌ی فرهنگ ورزش و تقدیر از قهرمانان دارای معلولیت است.
حسین نحوی‎نژاد معاون امور توانبخشی بهزیستی کشور در نشست فصلی فراکسیون بر ایجاد بانک اطلاعاتی جامعِ معلولان و سامانه رصد معلولیت‎ها و آسیب‌های اجتماعی تأکید کرد و ابراز داشت: این سامانه به ما کمک می‌کند تا بدانیم نقشه کشور بر اساس فراوانی معلولیت‎ها چگونه است و تا این نقشه را نداشته باشیم نمی‌توانیم در زمینه پیشگیری و خدمت رسانی مداخله داشته باشیم.
او همچنین از کاهش سن تشخیص ناشنوایی از ۳ سال به دوران نوزادی خبر داد و گفت: در حال حاضر اسامی یک میلیون و دویست هزار معلول در سازمان بهزیستی ثبت شده که از این تعداد ۳۵۰ هزار نفر مستمری ماهانه دریافت می‌کنند و یکصد و ده هزار نفر در مراکز نگهداری روزانه دریافت می‌کنند و یا در منزل تحت مراقبت‌های خانگی قرار دارند.
در پایان مسئولان و مدیران سازمان‎های مردم نهاد معلولان کشور به بیان مشکلات، دیدگاه‎ها و پیشنهادات خود پرداختند که از آن جمله می‎توان به مدیرعامل کانون معلولین توانا، رئیس دفتر فرهنگ معلولین قم، مدیرعامل جامعه معلولین تبریز، مدیرعامل جامعه معلولین اهواز و مدیرعامل مؤسسه ضایعات نخاعی هرمزگان اشاره کرد.
محمد نوری مدیر دفتر فرهنگ معلولین درباره مبانی مشروعیت این قانون سخن گفت. اکثریت مردم مسلمان و متدین هستند و لاجرم باید قوانینی مصوب شود که برخوردار از ضوابط شریعت باشد. حداقل مقدمه‎ای غنی و مستدل یا یک بسته فرهنگی پیوست تهیه می‎شد و به نمایندگان، مدیران و مردم داده‎ می‎شد.
متأسفانه کسانی که قانون معلولان را نوشته‎اند با اندیشه‌های فقهی، تاریخی و حدیثی و قرآنی و فرهنگ ملی آشنایی نداشته‎اند. و تلاش نشده از کارشناسان امور دینی استفاده شود. عمدتاً به قوانین جاری در دیگر کشورها توجه داشته و از آنها اقتباس کرده‎اند. البته این مسأله ذاتاً اشکالی ندارد ولی اکتفا و بسنده کردن به همین قوانین درست نیست وگرنه اگر در کنار این اقدامات از متون و منابع دینی هم بهرهبرداری می‎شد در توجیه و ارضاسازی مردم، مدیران، معلولان و حقوقدانان تلاش می‎شد، وضعیت این قانون متفاوت بود و سرنوشت آن دگرگون می‎شد.
خوشبختانه هم در تاریخ اسلام و هم در تاریخ ایران، اسناد مهمی در حمایت از معلولان هست اما هیچ بهره‌برداری از اینها نشده است.
خانم آلیا رئیس فراکسیون حمایت از حقوق معلولانِ مجلس در نشست فصلی فراکسیون حمایت از حقوق معلولان و پیشگیری از معلولیت‎های مجلس، راه‌یابی فیلم «مستند قصه‎ی یک مرد» به جشنواره‌های بین‌المللی را رویداد بزرگی دانست و گفت: این فیلم برگرفته از زندگی سید محمد موسوی، رئیس هیئت مدیره‌ی کانون معلولین است.
او سید محمد موسوی را از چهره‎های موفق در حوزه معلولان دانست و گفت: جای تبریک دارد که مستند زندگی ایشان به جشنواره بین‎المللی فیلم آلبای نیویورک راه یافته و بین صدها اثر رتبه‌ی خوبی را توانسته به خود اختصاص دهد.
ما به حضور آقای موسوی در این جلسه تأکید داشتیم که متأسفانه ایشان به دلیل اکران فیلم قصه‌ی یک مرد در سفر خارج از کشور بودند و توفیق ملاقات ایشان را نداشتیم.
گفتنی است مستند قصه‎‎ی یک مرد بین هزار و بیست اثر راه یافته به جشنواره ی آلبا، جزء ۲۰ اثر اول انتخاب شد که با داوری کمیته داوران این جشنواره از بین ۲۰ اثر منتخب، رتبه دوم را به خود اختصاص داده است.
لازم به ذکر است سید محمد موسوی مؤسس کانون معلولین توانا و مدیر عامل گروه بهداشتی فیروز است که در دو حوزه اجتماعی و اقتصادی فعالیت دارد.
وی کانون معلولین توانا را با هدف تغییر نگرش جامعه نسبت به معلولیت راه اندازی کرده و ضمن توانبخشی روحی و ایجاد امید و انگیزه در معلولان، با اقدامات فرهنگی توانسته دیدگاه جامعه را نسبت به این افراد متحول کند.
موسوی که اعتقاد زیادی به توانایی‎های معلولان دارد با ایجاد بیش از ۶۰۰ شغل پایدار برای معلولان و تخصیص ۹۸ درصد از جایگاه‎های شغلی گروه بهداشتی فیروز به کارکنان دارای معلولیت، تاکنون چندین بار عنوان کارآفرین برتر کشوری را به دست آورده است.
حسین نحوی‌نژاد معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور اظهار داشت: تعریف سازمان بهداشت جهانی از واژه معلولیت، تغییرات زیادی را در این حوزه ایجاد کرد به گونه‎ای که اگر در گذشته اختلالات جسمی و ذهنی، معلولیت محسوب می‌شد امروزه کمترین انواع آسیب‌ها هم، معلولیت تلقی می‌شوند.
با توجه به مؤلفه‎های آموزش، بهداشت، پیشگیری از معلولیت و… افراد با شدت آسیب بالا در یک محیط برانگیزاننده می‌توانند شدت معلولیت پایین‎تر و افراد با شدت آسیب پایین ممکن است دچار شدت معلولیت بالاتری شوند. توانبخشی، اصل کار بهزیستی است و حاوی برنامه‌های مستدلی است که سازمان نسبت به همه آنها اهتمام ویژه دارد. اگر چه تا امروز تنها ۲۵ درصد از که قانون جامع اجرایی شده است اما وجود خود این قانون برای اولین بار در کشور توانست ادبیات جدیدی در حوزه معلولان ایجاد کرده و توجه جامعه را به مسائلی از قبیل مناسب‌سازی، تحصیل رایگان معلولان و.. معطوف کند.
غافل بودن فراکسیون حمایت از حقوق معلولان در مجلس قوت قلبی برای افراد دارای معلولیت است و با تشکیل کمیسیون مشترکِ دولت و مجلس امیدواریم بتوانیم قانون جامع و مانعی برای جامعه هدف داشته باشیم.
او با اشاره به تعریف سازمان بهداشت جهانی که هرگونه محرومیت و به هم خوردن اصل زندگی را حتی برای یک ساعت، معلولیت می‌داند گفت: اتکا به تعریف و آمار سازمان بهداشت جهانی ما را از رسالت خود دور خواهد کرد چرا که اگر ما به آمار واقعی معلولان تکیه کنیم خدمات دهی و پرداخت مبالغی که سطح زندگی این افراد را با سایرین برابر کند؛ کار سهل‎تری خواهد بود.
همچنین بر ایجاد بانک اطلاعاتی جامعِ معلولان و سامانه رصد معلولیت‎ها و آسیب‎های اجتماعی تأکید کرد و ابراز داشت: این سامانه به ما کمک می‌کند تا بدانیم نقشه کشور بر اساس فراوانی معلولیت‎ها چگونه است و تا این نقشه را نداشته باشیم نمی‎توانیم در زمینه پیشگیری و خدمت‎رسانی مداخله داشته باشیم.
وی همچنین از کاهش سن تشخیص ناشنوایی از ۳ سال به دوران نوزادی خبر داد و گفت: در حال حاضر اسامی یک میلیون و دویست هزار معلول در سازمان بهزیستی ثبت شده که از این تعداد ۳۵۰ هزار نفر مستمری ماهانه دریافت می‌کنند و یکصد و ده هزار نفر در مراکز نگهداری روزانه دریافت می‌کنند و یا در منزل تحت مراقبت‌های خانگی قرار دارند.
سپس فاطمه آلیا به جداسازی خدمات توابخشی و حمایتی سازمان بهزیستی پرداخت و گفت: طرح انفکاک خدمات توانبخشی از خدمات حمایتیِ سازمان بهزیستی نیز از جمله پیشنهادات فراکسیون است تا سازمان بهزیستی تنها به ارائه خدمات توانبخشی پرداخته و کلیه خدمات حمایتیِ مددجویان به کمیته امداد سپرده شود. همچنین از مخالفت نمایندگان مجلس با امکان حضور نابینایان در انتخابات مجلس ابراز تأسف کرد و گفت: متأسفانه علیرغم دو سال تلاش برای اصلاح قانون حضور نابینایان در انتخابات مجلس، عده‎ای از همکاران به دلیل عدم اطلاع کافی و با تصور اینکه این اقدام بار مالی خواهد داشت؛ با تصویب این طرح مخالفت کردند.
نیز آلیا به عنوان مسئول امور بانوان جبهه پایداری انقلاب اسلامی همچنین از تصویب طرح «انتزاع کمیته پاراالمپیک از المپیک» با نگاه تقویت ورزش‎های جانبازان و معلولان به مجلس خبر داد و افزود: ورزش برای افراد دارای معلولیت تفریح نیست بلکه راهی برای پیشگیری از ابتلا به معلولیت‎های ثانویه است و هدف این طرح توسعه فرهنگ ورزش و تقدیر از قهرمانان دارای معلولیت است.
وی با اعلام این مطلب که به گفته کارشناسان تاکنون تنها ۲۵ درصد از قانون جامع حمایت از معلولان اجرا شده است افزود: امیدواریم اصلاحیه این قانون پس از تصویب با این مشکل روبرو نشود.
او گزارشی از فعالیت‎های فراکسیون به از راه اندازی سایت خبری فراکسیون اشاره کرد و گفت: این سایت اخبار و اطلاعات معلولان را اطلاع‎رسانی می‎کند و اخیراً ستاد خبری قوه‎ی مقننه ارتباط خوبی با گروه هدف پیدا کرده و اطلاعات معلولان را به دست ما می‎رساند. ما به کمک مجموعه وزارت خارجه در سال ۸۷ به کنوانسیون جهانی حقوق معلولان پیوستیم و جزء معدود پارلمان‎های ملحق شده به این کنوانسیون هستیم و همچنین مرکز پژوهش‎های مجلس نیز فعالیت‎های خوبی در این عرصه داشته است.
ابوترابی‌ فرد نایب رئیس اول مجلس در این نشست از تشکیل کمیسیون مشترک بین دولت و مجلس با هدف اصلاح قانون جامع خبر داد.
وی ایجاد بانک اطلاعاتی دقیق و جامع از اطلاعات افراد دارای معلولیت، پرداختن به معیشت و اشتغال این افراد و در دستور کار قرار دادن قانون جامع را سه امر ضروری و قابل توجه در حوزه افراد دارای معلولیت دانست و افزود: در این بانک اطلاعاتی باید اطلاعات موقعیت، شرایط، توانایی‌ها، مهارت ها و تخصص معلولان جمع‌آوری شود.
او با بیان اینکه ما از هر منظر که بنگریم نسبت به حراست از حقوق معلولان و تلاش برای کاهش سطح معلولیت‎ها به معنای واقعی کلمه مسئولیم گفت: از تمام توان و ظرفیت ملی برای ایفای نقش در این حوزه باید بهره ببریم. توجه به افراد دارای معلولیت در درجه اول مسئولیت انسانی و اسلامی ماست که خداوند آن را بر شانه‎های ما قراد داده و بنابراین باید در کنار هم باید برای استیفای حقوق این دسته از هموطنان‎مان تلاش کنیم.
ویژگی‎های خاص افراد دارای معلولیت اقتضا می‌کند که در خدمتگزاری به آنها با احساس مسئولیت و وظیفه‌ی بیشتری قدم برداریم. در پایان برای همه مسئولان فعال در حوزه معلولان آرزوی موفقیت کرد و گفت: امیدوارم تلاش شما با برخورداری از علم، انگیزه، دانش و… در این حوزه به ثمر برسد.

امور توانبخشی در برنامه ششم توسعه
با شروع مطالعات و کارشناسی‌های برنامه ششم توسعه در مجلس شورای اسلامی، مسئولین دولتی و تشکل مردمی مرتبط با معلولین و آسیب‌دیدگان اجتماعی به تکاپو و تقلا افتاده‌اند تا در این برنامه جایگاهی داشته باشند. زیرا برنامه‌ای اینجا تصویب شود، سرفصل بودجه آن هم در سال‌های اجرای برنامه تصویب و پرداخت خواهد شد.
به همین دلیل سازمان بهزیستی اقدامات و فعالیت‌هایی داشته است. از جمله روز دوشنبه 18 آبان ماه 1394، معاونت توانبخشی سازمان بهزیستی ششمین میزگرد گفتگویی اجتماعی با موضوع «امور توانبخشی در برنامه ششم توسعه» را برگزار کرد.
در این میزگرد سهیل معینی مدیر عامل انجمن باور و مدیر عامل شبکه تشکل‌های نابینایان و کم‌بینایان (چاووش)، نحوی‌نژاد معاون توانبخشی؛ محسن بندپی رئیس سازمان؛ لاله افتخاری نماینده مجلس شورای اسلامی؛ نیز معاون دفتر توانمندسازی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی؛ چند تن از استادان دانشگاه؛ مدیران تعدادی از سازمان‌های مردم نهاد؛ کارشناسان حوزه توانبخشی و اصحاب رسانه حضور داشتند.
آقای معینی که به عنوان نماینده سازمان‌های مردم نهاد حوزه معلولین در تدوین برنامه ششم توسعه در کارگروه تخصصی حمایت‌های توانبخشی و توانمندسازی حضور داشتند، به عنوان سخنرانی اصلی میزگرد این نشست شش ضرورت برای حوزه توانبخشی به شرح زیر برشمرد و مورد بررسی قرار داد. این شش مورد الزاماتی است که ضرورتاً باید در برنامه توسعه بیاید.
1ـ بانک جامع آمار و اطلاعات شهروندان دارای معلولیت کشور
2ـ الزام دولت به مناسب سازی محیط کشور طی دو برنامه 5 ساله ششم و هفتم تا افق 1404
3ـ الزام دولت به پیش‌بینی و تأمین منابع پرداخت حق تأمین اجتماعی به افراد دارای معلولیت فاقد کار.
4ـ پوشش کامل خدمات درمانی و توانبخشی افراد دارای معلولیت توسط سیستم بیمه‌ای کشور.
5ـ الزانم دولت به تدوین و اجرای برنامه اشتغال افراد دارای معلولیت با شاخص‌های ارزیابی در پایان سال برنامه ششم.
6ـ تجمیع منابع حوزه حمایت‌های اجتماعی کشور و تفکیک عملکرد سازمان‌های حمایتی مانند بهزیستی و کمیته امداد.
در این جلسه «لاله افتخاری» نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به آیه 155 تا 157 سوره بقره مبنی بر «وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِّنَ الْخَوفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمَوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ* الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِیبَةٌ قَالُواْ إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّـا إِلَیْهِ رَاجِعونَ* أُولَـئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ»، گفت: معلولیت نوعی آزمایش است که ممکن است برای هر انسانی بر اثر بیماری، تصادف و یا هر علت دیگری رخ دهد.
نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه باید به معلولان و این قشر توجه بیشتری داشته باشیم، افزود: خداوند برای خدمت به معلول در هر محیطی درودهای ویژه‌ای میفرستد؛ لذا باید خوشحال باشیم که توفیق خدمت به این قشر از جامعه را داریم. نمایندگان مجلس اعتقاد ویژه‌ای برای حمایت از معلولان و مددجویان بهزیستی دارند؛ چراکه ارائه خدمات به جامعه هدف بهزیستی وظیفه و تکلیف هر یک از نمایندگان محسوب می‌شود و نباید کوتاهی شود.
در این برنامه می‌توانیم طرح‌ها و لوایح خوبی برای حمایت از معلولان در نظر بگیریم و مجلس شورای اسلامی این آمادگی را دارد که در تصویب طرح‌ها و لوایح مسئولان بهزیستی را همراهی کند. امیدواریم این سازمان نیز در برنامه‌های فرهنگی و به ویژه قرآنی توجه ویژه‌ای را داشته باشد، در پایان یادآور شد: در شورای توسعه نیز باید حمایت از افراد تحت پوشش بهزیستی را چه معلولین و چه آسیب‌دیدگان اجتماعی را در دستور کار قرار دهیم. (سایت سازمان بهزیستی کشور)
«انوشیروان محسنی بندپی» معاون وزیر و رئیس سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه تغییرات و تحولات حاضر سبب افزایش آسیب‌های اجتماعی و معلولیت‌ها شده است، گفت: در حال حاضر عامل معلولیت بیماری‌ها، تصادفات جاده‌ای و اختلالات ژنتیکی تشخیص داده شده است.
سالانه 30 تا 40 هزار کودک معلول ناشی از اختلالات ژنتیکی و عدم رعایت در مراحل بارداری در کشور متولد می‌شوند، افزود: که ضرورت دارد سازمان‌ها و نهادهای مختلف در قبال معلولیت‌ها به رسالت اجتماعی خود بپردازند و ارائه طریق کارشناسانه دهند.
راهبرد نخست بهزیستی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و معلولیت‌هاست که در این راستا طرح تنبلی چشم کودکان 3 تا 6 سال از سال 1373 آغاز کردیم و امیدواریم امسال به پوشش صد درصدی برسانیم تا شاهد کاهش معلولیت در سطح جامعه باشیم.
اروپا بسیاری از مشکلات این چنینی را با بهره‌گیری از علم، تخصص ریشه‌کن کرده است، استفاده از نقطه نظرات کارشناسانه می‌تواند یاری‌‌رسان ما در عوامل کاهش و کنترل آسیب‌های اجتماعی و معلولیت‌ها شود.
درصددیم تا پایان سال 94 سامانه رصد آسیب‌های اجتماعی و معلولیت‌ها را در کشور با همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی راه‌اندازی کنیم، تصریح کرد: متأسفانه یکی از ضعف‌های عمده در کشور ضعف اطلاعات و نبود آمار دقیق از آسیب‌های اجتماعی و همچنین معلولیت‌هاست که با راه‌اندازی این سامانه مشکلات برطرف می‌شود.
رویکرد اجتماع‌محورانه و استفاده از ظرفیت‌های ارزشمند سازمان‌های دولتی و مردم‌نهاد، یادآور شد: در اجرای طرح CBR 400 هزار معلول در مناطق دورافتاده کشور از تسهیل‌گران خدمات دریافت کردند که امیدواریم در آینده نزدیک عمومیت آن را برای همه آحاد جامعه داشته باشیم و از سویی دیگر هیچ معلولی محروم از بهره‌مندی وسائل کمک توانبخشی نباشد.
ملاحظه
چند نکته مهم در مورد این گزارش و اظهارنظرهای مزبور وجود دارد:
1ـ لازم است از بین همه امور متعدد و زیاد، موارد اساسی‌تر و دارای اولویت بیشتر مورد توجه قرار گیرد و برای درج در برنامه توسعه پیشنهاد شود. منظور مواردی است که اگر تحقق پیدا کند چند مورد دیگر را به همراه می‌آورد و مشکلات دیگر را بعضاً حل می‌نماید.
2ـ شش مورد برای درج در برنامه توسعه پیشنهاد شده است: تأسیس بانک اطلاعات؛ مناسب سازی؛ حق تأمین اجتماعی؛ پوشش بیمه‌ای خدمات درمانی و توانبخشی معلولین؛ اشتغال؛ تفکیک نهادهای موازی در امور حمایتی و تجمیع بودجه در سازمان. از این شش مورد چهار مورد آخر حمایتی ـ مالی است، اما دو مورد اول برنامه‌ای و زیربنایی است. با تأسیس بانک اطلاعات، ده‌ها مشکل کوچک و بزرگ، حتی اشتغال معلولین سامان‌دهی می‌شود. نیز مناسب سازی به معنای عام آن تأثیر بسیار در امور معلولین دارد. به نظر می‌رسد دو پیشنهاد نخست زیربنایی و دارای اولویت اساسی است ولی چهار پیشنهاد بعد سطحی است. یعنی امور دیگری هست که نسبت به اینها زیربنایی‌تر و کاربردی‌تر است. مثلاً توسعه مهارت افزایی و ایجاد آموزشگاه‌های مهارت افزایی، یا سامان‌دهی به آموزش ابتدایی و متوسطه ناشنوایان و نابینایان و اصلاح نظام تعلیم و تربیت، زیربنایی‌تر و مؤثرتر است.
3ـ در شرایطی که نقدینگی دولت کم است اجرای طرح‌های هزینه‌بر برای دولت مشکل است، بهتر است طرح‌های برنامه‌ای پیشنهاد گردد. برای نمونه افزایش تولید محصولات فرهنگی در جامعه معلولین تأثیرات کوتاه مدت و دراز مدت فراوان دارد. درست مثل افزایش تولید در اقتصاد که موجب رونق و حل مشکلات می‌گردد، در فرهنگ هم افزایش تولید تأثیر بسیار دارد. اما افزایش تولید محصولات فرهنگی، برنامه‌ای است و نیاز به تدبیر دارد.
4ـ خانم افتخاری به آیه قرآن اشاره کرده و گفت خداوند مردم را به معلولیت هم آزمایش می‌کند. اما نگفت این نکته از کجای آیه استفاده می‌شود. لذا در توضیح سخن ایشان می‌گویم: خداوند می‌فرماید شما را آزمایش می‌کنیم به خوف، جوع، کاهش اموال، ناقص شدن نفس و کاهش تولیدات. «نقص من الانفس» را می‌توان آسیب‌مندان یا انسان‌های دارای نقص و معلولیت معنی کرد.
5ـ خانم افتخاری توسعه به برنامه‌های دینی و قرآنی و طرح آنها در برنامه توسعه را یادآور شده است. این ایده کاملاً به جا و درست است؛ به ویژه در مورد قرآن کریم. قرآن دارای دامنه بسیار وسیع است و می‌تواند اقشار وسیع از وابستگان به سازمان را جذب کند.
6ـ آقای محسنی با طرح افزایش معلولین، مسأله پیشگیری را به عنوان یک طرح اولویت‌دار مطرح کرده است که بسیار درست و به جا است. اگر پیشگیری درست اجرا شود، بسیاری از معلولیت‌ها مرتفع می‌گردد.
7ـ آقای محسنی از CBR هم به عنوان یک طرح مهم و قابل درج در برنامه توسعه ششم یاد کرده است. این دیدگاه هم مطلوب است به شرط اینکه CBR درست و جامع اجرا شود.
8ـ آقای محسنی ایجاد سامانه اطلاعاتی را هم مهم و از موارد مهم و قابل درج در برنامه توسعه می‌داند. در مورد بانک اطلاعات معلولین، دفتر فرهنگ معلولین برنامه این بانک را نوشته و مشغول اجرای آن است. چند ماه آینده بانک دفتر معلولین رونمایی می‌شود. دارای بیست شاخه است و جامع‌ترین بانک اطلاعاتی معلولان است. بهزیستی اگر از این پروژه حمایت کند و اطلاعات خود را در اختیار بگذارد، دفتر می‌تواند ظرف 3 سال همه اطلاعات را وارد و سایت سودمندی ایجاد کند.

قانون عصای سفید
عصا صرفاً یک وسیله در دست نابینایان نیست، هر چند آنان به این وسیله نیاز مبرم دارند و کمک کار آنها است ولی در یک قرن اخیر تبدیل به یک سمبل فرهنگی و حقوقی هم شده است. یک جنبه آن، مسائل حقوقی آن است. در ایران هیچ قانونی درباره آن وضع نشده ولی در عرصه بین‌الملل، دارای قانون کارآمدی است.
دو تن از نیک‎اندیشان آمریکایی به نامهای دکتر ناول پری، ریاضیدان کالیفرنیایی و دکتر هاکوبس تنبروک، شاگرد دکتر پری که خود وکیل، نویسنده و استاد باتجربه در حقوق بود، در سال 1937م/ 1315ش بیانیه‎ای در خصوص حمایت از حقوق نابینایان صادر کردند. همچنین مدتی بعد این بینانیه به تصویب کنگره امریکا رسید و به صورت قانون درآمد. مفاد آن در سال 1950م/ 1329ش در نشست مشترک یونسکو و فدراسیون جهانی نابینایان تصویب و به کشورهای عضو ابلاغ شد. روز 15 اکتبر را که مطابق با 23 مهرماه است، به نام روز «بین‎المللی عصای سفید» نامگذاری کردند. این بیانیه، در سال 1938م برابر با 1317ش از طرف فدراسیون جهانی نابینایان به رسمیت شناخته شد.
عصای سفید یک سمبل بین‎المللی و هویتی و گویای هویت صاحب آن است. و رعایت حقوق آن به دولتها و کشورها و مؤسسات نابینایی جهان توصیه شده است. قدمت عصا حتی بیش از ویلچر است؛ اختراع ویلچر تحولی در زندگی نابینایان بوده اما عصای سفید هم تحول و هم نماد اجتماعی و هویت شخصیتی نابینایان است.
بنابراین سه رخداد حقوقی، موجب پیدایش قانون عصای سفید شد: یکی بیانیه دو امریکایی در 1315ش؛ دوم بیانیه فدراسیون در 1317ش و سوم تصویب بیانیه دو امریکایی در یونسکو و فدراسیون در 1329ش.
قانون عصای سفید، با ارائه امکانات بیشتر تصویری جدید از نابینایان در جامعه ترسیم کرده و از افراد نابینا می‎خواهد که به منظور حمایت از منافع خود از تمام مراحل این قانون مطلع بوده و آن را به تأیید دولت خود برسانند. هم اکنون بسیاری از ملل مختلف مفاد این بیانیه را پذیرفته و به صورت قانون، تمامی یا بخشی از آن را به اجرا گذارده‎اند. این قانون شامل 7 ماده و 9 تبصره است که برخی از مواد مهم آن عبارتند از:
1. دولت موظف است که نابینایان و دیگر معلولان جسمی را تشویق کند تا در تمام امور اجتماعی و اقتصادی دولت شرکت کنند و زمینه کار و اشتغال آنها را فراهم سازند.
2. نابینایان و دیگر معلولان جسمی، حق استفاده آزادانه از خیابانها و بزرگراهها، پیاده‎روها و سایر مکانهای عمومی و همینطور وسایل حمل و نقل، هتل و اماکن عمومی را دارند.
3. رانندگانی که با وسایل نقلیه خود از خیابان می‎گذرند، در صورت نزدیک شدن به نابینایی که از عصای سفید یا متالیک استفاده می‎کند، یا اینکه سگ راهنما به همراه دارد یا از بازوبند نابینایی استفاده می‎کند، موظفند که احتیاط لازم را به عمل آورند تا صدمه‎ای به آن نابینا وارد نشود. البته نداشتن عصا یا سگ راهنما در چنین مراکز و اماکنی دلیل بر بی‎مبالاتی فرد نابینا نیز ممکن است تلقی شود.
4. هر شخص یا سازمانی که بخواهد به طور غیرمجاز در استفاده شخص نابینا و یا معلول از تسهیلات همگانی محدودیتی ایجاد کند، یا اینکه حقوق نابینایان و دیگر معلولان عاقل و بالغ را نادیده بگیرد، باید مجرم شناخته شود.
5. هر سال، مسؤولین دولت باید روز 15 اکتبر را به عنوان بزرگداشت عصای سفید به نحو شایسته‎ای ارج نهند و اهمیت قانون عصای سفید را مورد بحث قرار داده و از مردم بخواهند که رفتار معقولانه‎ای با معلولان داشته باشند و با همکاری صمیمانه قدمهای مؤثری برای آنها بردارند.
6. دولت موظف است که افراد نابینا یا دیگر معلولان جسمی را در بخشهای دولتی و شعب آن و همینطور مدارس دولتی با شرایط مساوی، چون دیگر افراد اجتماع بپذیرند، مگر اینکه معلولیت خاص آنها مانع انجام کار در آن مراکز باشد.
7. افراد نابینا و دیگر معلولان جسمی، همچون دیگر اعضای اجتماع حق دارند در کشور خود بر اساس شرایط و مقررات قابل اجرا برای همه از خانه‎های مسکونی آماده برای کرایه ماهانه یا اجاره سالانه استفاده کنند. البته کسی که مستغلاتش را به یک نابینا یا معلول کرایه می‎دهد، مجبور نیست بدین منظور تغییراتی در خانه‎اش بدهد یا اینکه خود را موظف به مراقبت خاصی در مورد آن فرد بداند.
8. نابینایان و دیگر معلولان حقوق کامل و برابر دارند که از مکانها، مزایا، تسهیلات و امتیازات وسایل حمل و نقل همگانی چون هواپیما، وسایل موتوری، قطار، اتوبوس، اتومبیلها، کشتی و دیگر وسایل نقلیه و هتل، مسافرخانه، مکانهای عمومی و مراکز تفریحی و مذهبی دیگر محلهایی که عموم مردم در آنجا جمع می‎شوند، استفاده کنند و اگر در بعضی شرایط محدودیتی وجود داشته باشد این محدودیت باید قانونی و قابل اجرا برای همگان باشد.
9. هر نابینا یا نیمه بینایی حق دارد در اماکنی که در بند 8 آمده، سگ راهنما را که برای این کار تعلیم دیده است بدون الزام پرداخت وجه اضافی همراه خود داشته باشد.
مآخذ
«قانون عصای سفید»، پایگاه اینترنتی آفتاب؛ تحول روانی آموزش و توانبخشی نابینایان، نامنی و دیگران، ص 356؛ سیری گذرا در آموزش و بهزیستی معلولین بینایی، محمدرضا نامنی، ص 68-69.