گزارش و مأخذشناسی کتب فارسی

آمادگی: آغاز آموزش
پس از چند دهه آموزش پایه و سواد آموزی برای ناشنوایان، شاگردان تربیت یافته بعضاً، نویسنده و پژوهشگر و کارشناس ناشنوایی شدند. افرادی مثل رضاقلی شهیدی و سید محسن میرلوح موسوی از اینگونه افراد بودند. افرادی هم شنوا بودند ولی به دلیل قرابت با مدارس باغچه‌بان، کارشناسان نخبه‌ای شدند و آثار سودمندی تألیف و عرضه کردند؛ مانند ثمینه باغچه‌بان.
ثمینه چند اثر خوب و با ارزش نوشته‌اند. یکی از اینها کتابی با عنوان آمادگی: آغاز آموزش است که در سال 1347 منتشر کرد.
نویسنده با بهره‌گیری از تجربیات خود در مدرسه ناشنوایان، این کتاب را برای مرحله آمادگی کودکان ناشنوا برای راهنمایی والدین و مربیان آنان نوشته است.
این کتاب تمرین‌هایی برای زبان‌آموزی و تربیت شنوایی و تربیت حس بینایی و دقت و پرورش قوای بدنی طفل ناشنوا دارد و همچنین دارای راهنمای تدریس است.
مشخصات کتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
باغچه‌بان، ثمینه، آمادگی: آغاز آموزش، نقاشی پرویز کلانتری و عزیراللّه پایان، تهران، آموزشگاه کر و لال‌های باغچه‌بان، 1347، ص26.
ثمینه روش ورود کودکان ناشنوا به زبان‌آموزی و باسواد شدن را توضیح و گزارش می‌دهد. نیز خطاهای برخی از آموزگاران را توضیح می‌دهد و مراحل آموزش‌های اولیه را تبیین می‌کند.

آموزش گام به گام
کتاب آموزش گام به گام كودكان كم‌شنوا در خانه، به منظور یاد دادن روش و چگونگی آموزش كودكان زیر دو سال دچار ضعف شنوایی به زبان فارسی تألیف و عرضه شده است.
اهمّیت سال‌های اولیه زندگی كودكان در یادگیری زبان و گفتار با شنیدن و نقش اساسی والدین در فرایند یادگیری، ضرورت توجیه پدر و مادر كودكان كم‌شنوا و ناشنوا را پیش كشیده است. مؤسسه خیریه جان تریسی در امریكا، جزوه‌ای را برای آموزش والدین كودكان كم‌شنوا و ناشنوا تدوین كرد. این جزوه، در امریكا و دیگر كشورها مورد استقبال قرار گرفت. گروه آموزشی و توان‌بخشی دانشگاه علوم بهزیستی، این جزوه را به فارسی ترجمه كرد. پس از ترجمه، مطالب آن در ده بخش و با مجلدهای مجزا به چاپ رسید. البته چاپ فارسی، صرفاً ترجمه نیست و مطالبی بر اساس نیازهای فارسی زبان‌ها به آن افزوده است. نیز گاه، برخی مثال‌ها با استفاده از فرهنگ ایرانی، تغییر داده شده است.
نویسنده، با بهره‌گیری از تصویر، شعرهای كوتاه كودكانه و مثال‌هایی سعی كرده تا فرآیند آموزش والدین را تكمیل كند. تقریباً هر آنچه والدین كودكان كم شنوا و ناشنوا باید بدانند تا كودك خود را در زبان‌آموزی و ارتقای گفتار، رشد دهند (حتی استفاده از سمعك)، در این كتاب آمده است. عنوان روی جلد كتاب، آموزش گام به گام كودكان كم‌شنوا در خانه است؛ ولی در صفحه عنوان اینگونه آمده است: آموزش از راه دور والدین كودكان ناشنوا و كم‌شنوا.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
آموزش گام به گام كودكان كم‌شنوا در خانه، ترجمه و تألیف یونس لطفی، گیتا موللی و اكرم حاج علی‌اكبر، تهران، اساتید قلم تهران، 1381ش.

آموزشگاه كر و لال‌های باغچه‌بان
كتابی درباره مسائل ناشنوایان و شیوه آموزشی این مركز به زبان فارسی همچنین تاریخ تأسیس و دیگر تحولات تاریخی این آموزشگاه است.
با تأسیس اولین مدرسه ناشنوایان به دست باغچه‌بان، مرحله جدید و مهمی در تاریخ ناشنوایان ایران آغاز شد. این مدرسه‌ها در دوران زندگی او گسترش یافت و پس از مرگ وی هر سال، در شهرهای ایران توسعه یافت. از نظر روش آموزشی و نظام مدیریتی هم تحولاتی داشت و در فرهنگ ناشنوایی ایران تأثیر مهم و جدی به وجود آورد. از این‌رو، خود این مركز و شعبه‌های آن قابل مطالعه و بررسی است. زیرا پژوهش در این باره به شیوه‌های تاریخی، موردی، جامعه‌شناختی و تربیتی، دستاوردها و تجارب گران‌‌بهایی را در اختیار نسل بعد قرار می‌دهد. با همین ذهنیت بود كه كتاب آموزشگاه كر و لال‌های باغچه‌بان به همّت هشت پژوهشگر در مؤسسه‌های حسابداری به انجام رسید.
مهم‌ترین مباحث این كتاب عبارت است از: علل و انواع مختلف كری، تاریخچه آموزش كودكان كر و لال در دنیا و ایران، معرفی جبار باغچه‌بان، فعالیت‌ها و آثار وی، چگونگی تدریس ناشنوایان و كاربرد الفبای ناشنوایان.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
آموزشگاه كر و لال‌های باغچه‌بان، گروه تحقیق مؤسسه عالی حسابداری، (نادر بیدنی، محمدرضا سرافراز، ایرج مؤسیسان، پروانه مشاوریان، معصومه امامی، نازیلا پازوكی، فریده حاجی یعقوبی، هایده فرسایی)، 1349.

آموزش ‌‌و ‌‌پرورش ناشنوایان
کتاب آموزش ‌‌و ‌‌پرورش ناشنوایان نوشته دانلو اف. مورس؛ و ترجمه بتول افوی راد، فاطمه لشکری‌نژاد؛ (تهران؛ 1386، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب‌ علوم‌انسانی‌ دانشگاه‌ سمت، 291ص) از کتب سودمند و خواندنی در زمینه مسائل ناشنوایی و ناشنوایان است.
کتاب حاضر شامل شش فصل است که هدف آن شناخت بیشتر توانمندی‌های بالقوه و بالفعل نـاشنوایان است.
فصل اول نظری اجمالی به آموزش و پرورش ناشنوایان دارد. در این فصل، سه‌ دیدگاه‌ متفاوت مطرح شده است که از طریق آنها می‌توان حقایق زمان گذشته و حال آموزش یک ناشنوا را ملاحظه کرد. اولین دیدگاه در مورد رویدادهایی چون تأسیس مـدارس، تصویب قـوانین حقوقی مهم و گسترش‌ متون و برنامه‌های تحصیلی مؤثر بحث می‌کند. این دیدگاه بیشتر بر تاریخ وقوع این‌رویدادها تأکید دارد. دومین دیدگاه با ادوار گوناگون تاریخی سر و کار دارد. براساس این دیدگاه، هر جامعه‌ای ادوار گوناگون انتقادی، سیاسی و آموزشی‌ را با مـدت زمان مختلفی تجربه می‌کند. سومین دیدگاه «زمان» است که واقعیتی دیرپاست. این واقعیت، پایه‌ای فراهم (تصویر) می‌کند که براساس آن می‌توان رویدادها را در ادوار گوناگون، معین، و در مورد آنها قضاوت کرد. با سه‌ دیدگاه‌ رویداد، دوره‌ی‌ تاریخی و زمان می‌توانیم چارچوبی‌ ایجاد‌ کنیم‌ کـه با در نظر گرفتن آن بگوییم یک دانش‌آموز ناشنوا چگونه، کجا و توسط چه‌کسی باید آموزش ببیند و چه چیز باید‌ به‌ او‌ آموزش داده شود.
در فصل دوم، نویسنده به علت‌های‌ ناشنوایی‌ و پیشگیری و درمان آن اشاره کرده است.
دانسته‌های ما در مـورد عـلت‌های نـاشنوایی، همواره بسیار ساده و ناقص بوده‌ اسـت‌ و هـنوز خـلأهای بسیاری دارد. یکی از عوامل ناشنوایی، عوامل ژنتیکی است که‌ نقش بسیار مهمی را در بروز ناشنوایی بازی می‌کند. اما ناشنوایی می‌تواند تحت تأثیر عواملی چون بـیماری‌ها و وضـعیت‌ سـلامتی‌ نیز‌ قرار گیرد. با این‌که بروز ناشنوایی در سنین کـودکی بـه دلیل همه‌گیری‌هایی‌ که‌ به صورت ناگهانی بروز می‌کند یا در نتیجه‌ی پیشرفت‌های پزشکی، بسیار متغیر بوده است، حدود 60 درصد‌ از‌ ناشنوایی‌های‌ دوران کـودکی ارثـی هستند.
نـویسنده در فصل سوم به افراد ناشنوا و تصمیم‌های‌ مضاعف‌ آنان پرداخته و بـیان می‌کند: مطالعه‌ی شرایط افراد ناشنوایی که عارضه‌های مضاعفی دارند، به نتایج هولناکی‌ منجر‌ می‌شود، اول‌ اینکه مدارک موجود نشان می‌دهند کـه شـمار زیـادی از افراد ناشنوا، به اشتباه به عنوان‌ عقب‌مانده‌ی‌ ذهنی، ناتوان در یادگیری و آسیب دیده‌ی مـغزی و غـیره، طبقه‌بندی شده‌اند. بیشتر این طبقه‌بندی‌ها مبتنی‌ است‌ بر‌ عواملی از قبیل مهارت‌های ارتباطی کم، پیشرفت تحصیلی پایین و نیز شرایطی کـه بـه حـق‌ تعلیم‌ اندک و آموزش و پرورش ناکافی نسبت داده می‌شود. شمار قابل ملاحظه‌ای از دانش‌آموزان‌ ناشنوا‌ با‌ شـرایط مـضاعفی چـون ناتوانی یادگیری، ممکن است به دلیل فقدان روش‌های شناسایی، بدون تشخیص باقی بمانند. مطالب و روش‌های‌ برنامه‌ریزی درسـی بـاید به صورتی ویژه برای کودکان ناشنوای دچار ناتوانی‌های مضاعف، طراحی شده‌ و نیز‌ باید فنون مشاوره‌ی کامل‌تری بـرای کـمک به والدین این کودکان و تسهیل رشد مطلوب آنان‌ به‌ اجرا‌ درآید. بنابراین ضرورت دارد کـه بـرنامه‌های آمـوزشی کودکان ناشنوا، از پایه‌ی پیش‌دبستانی تا سطوح‌ بعد‌ از دبیرستان باید اصلاح شود.
عنوان فصل چهارم، ناشنوایی و کـنش‌وری شـناختی است. بسیاری از مسائل اساسی تحول‌ شناختی‌ و مهارت‌های ذهنی افراد ناشنوا، به شیوه‌های مختلف، مورد بحث و جـدل قـرار گـرفته‌اند. دو‌ بحث‌ مجزا ولی مرتبط، توجه خاصی را به‌ خود‌ جلب‌ کرده‌اند. اولین مورد به بحث «پرورش ـ طبیعت» معروف است. در این عـرصه، پرسـش‌ اساسی این است که در هر صورت، فقدان کنش‌وری یکی از حواس اصلی ـ در این‌ مـورد‌ شـنوایی ـ تا چـه‌اندازه بر مسیر‌ تحول‌ افراد و استفاده‌ از‌ مهارت‌های ذهنی اثر می‌گذارد. دومین حوزه که‌ برخی‌ تصور مـی‌کنند کـه یـک شاخه‌ی فرعی از بحث پرورش ـ طبیعت است، به نظریه‌ی نسبیت‌ زبانی‌ مربوط است.
این نظریه مـی‌گوید، زبانی کـه‌ شخص مورد استفاده قرار‌ می‌دهد‌ بر شیوه‌ی درک او و سازماندهی‌ محیط تأثیر می‌گذارد.
شنوایی؛ یکی از مهم‌ترین حواس انسان است این حس به همراه زبان‌ برای ایجاد ارتباط، نقش بارزی دارد. به همین دلیل فـقدان آن غالباَ با مشکلات‌ رفتاری، توأم بوده است. با این‌که‌ آموزش‌ ناشنوایان، قدیمی‌ترین شاخه‌ی آموزش استثنایی در ایالات متحده بوده و زمان آغـاز آن بـه اوایل قرن 19 بازمی‌گردد، اما هنوز هم ناشنوایی وضعیتی است که برای بیشتر افراد مسئله‌ای مهم و پیچیده به‌ شمار می‌رود.

بهره ناشنوایان
نویسنده آن ثمینه باغچه‌بان، دختر مرحوم جبار باغچه‌بان است كه از نوجوانی در كنار پدر به تجربه‌آموزی در عرصه آموزش و پرورش ناشنوایان پرداخت.
عشق جبار باغچه‌بان به ارتقا و رشد ناشنوایان ایران، در ثمینه هم مؤثر افتاد و او نیز، به امور ناشنوایان علاقه‌مند گردید. ثمینه حاصل تلاشهای آموزشی خود را در این كتاب تدوین كرده است.
این اثر، شامل هشت فصل با این عنوانهاست: شناخت ناشنوایی و اختلالات ناشی از آن، وضع ناشنوایان در جهان، آغاز آموزش ناشنوایان در ایران، خدمات به ناشنوایان در پنجاه سال گذشته، روشهای آموزشی و ارتباطی با ناشنوایان، چگونگی روش آموزش و پرورش ناشنوایان در ایران، سازمانهای رفاهی و فرهنگی ناشنوایان، توان‌بخشی و تأمین رفاه ناشنوایان.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
باغچه‌بان، ثمینه، بهره ناشنوایان، تهران، انتشارات مركز تحقیقات، پخش انتشارات امیركبیر، بی‌تا، 180ص.

بیماریهای گوش
این كتاب در زمینه تخصص بیماریهای گوش و به لحاظ استفاده دانشجویان پزشكی و پزشكان تألیف شده است. مطالب عمده كتاب عبارت است از:
تشریح دستگاه شنوایی، بازرسی دستگاه شنوایی، سنجش شنوایی، آزمایشهای گوش، كوپولومتری، رادیوگرافی، توموگرافی گوش، علامتهای گوشی، سمعك و موارد استعمال آن، وزوز گوش، سرگیجه، مفلوج پی‌چهره، بهداشت گوش و جراحی كری، تمپانوپلاستی، بیماریهای گوش.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
بیماریهای گوش، نوشته غلامحسین علیم مروستی، تهران، دانشگاه تهران، 1347، 850 ص.

بیماریهای گوش و حلق و بینی
متن كتاب به زبان انگلیسی و به قلم دو تن از متخصصان نوشته شده است. مؤلفان درصدد بررسی همه مسائل و موضوعات گوش، حلق و بینی نبوده‌اند و فقط عوارض مبتلا به، و شایع را تحلیل كرده‌اند. سرفصلهای كتاب عبارت‌اند از:
آناتومی گوش، فیزیولوژی شنوایی، بیماریهای گوش خارجی، بیماریهای گوش میانی، بیماریهای غیرچركی گوش، اعمال جراحی ماستویید، شیمی درمانی، آماده كردن بیماران برای عمل جراحی و تركیبات دارویی.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
بیماریهای گوش، حلق و بینی، نوشته ای. سیمسون هال و برنارد اچ. كولمن، ترجمه هوشمند نیرسینا و بهمن جباری و نصرت‌الله دبیروزیری، تهران، كتابفروشی دانشجو، 1351، ص467.

پشت دیوار سكوت
این كتاب در یك مقدمه و پنج فصل و بخشهای متعدد تنظیم و گردآوری شده است.
فصل اول، گوش و صدا؛ در قسمتهای اول و دوم و سوم این فصل به تشریح و فیزیولوژی گوش، صدا انگیزه شنوایی و چگونگی شنیدن پرداخته شده است.
فصل دوم، ناشنوایی؛ در این فصل كری و انواع آن، علل كری، توجیه آماری از نابهنجاریهای منجر به كری شرح داده شده است.
فصل سوم، اطلاعات لازم؛ در این فصل تشخیص كری و دوران شیرخوارگی، آزمونهای شنوایی و آزمونهای استعداد و جنبه‌های اجتماعی و سلامت مورد بحث قرار گرفته است.
فصل چهارم، نگاهی به تاریخ؛ این فصل كه در شش قسمت تنظیم شده، شامل تاریخچه‌ای از آموزش كرولالها و وسایل آموزشی آنان در جهان و ایران است.
فصل پنجم، آموزش و پرورش؛ این فصل در سیزده قسمت بدین شرح تنظیم گردیده است: مقدمه، دوران آمادگی، صوتهای زبان فارسی، راه آموزش حرفهای فارسی، تمرین تنفس، آموزش گفتار، خواندن و نوشتن، اعداد، مقیاس، حساب، نقاشی، كار، ورزش، تحصیل دبستانی، تحصیل دبیرستانی، پیشنهادهای اصلاحی.
از ویژگیهای این كتاب ذكر منابع فارسی و خارجی است كه در پایان آورده شده است.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
پشت دیوار سكوت: سیستمهای آموزشی كرولالها در ایران و جهان، فرهاد قرشی، آستانه اشرفیه، چاپخانه فلاح، 1354، 220ص.

تربیت ناشنوایی
این اثر، به قلم سعید حسن‌زاده و با حمایت سازمان آموزش و پرورش استثنایی، پژوهشكده كودكان استثنایی تهیه شده است. هدف مؤلف، تدوین متنی برای مربیان كودكان و دانش‌آموزان دچار آسیب شنوایی است تا بتوانند برنامه تربیت شنوایی را بهتر آموزش دهند و اجرا كنند.
این كتاب، دارای هفت فصل با این عناوین است: آشنایی با سمعك، استفاده از سمعك، كشف صدا، تمایز صدا، تمایز محركات شنیداری، تعیین هویت محركات شنیداری، بازشناسی آنها، درك مطلب.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
حسن‌زاده، سعید، برنامه تربیت شنوایی، تهران، سازمان آموزش و پروش استثنایی، 1378، 109ص.

چگونه لكنت زبان را درمان كنیم
درصد قابل توجهی از جمعیت ایران را افراد دارای لكنت زبان تشكیل می‌داده‌اند. گویا در گذشته آمار این افراد بیشتر بوده است. از اینرو این بیماری مورد توجه برخی پزشكان و مددكاران اجتماعی قرار گرفته است.
ع. عبادی با پشتیبانی انجمن ملی حمایت كودكان به تألیف و ترجمه این اثر دست زد تا افزون بر انتقال تجربه‌های كشورهای پیشرفته؛ والدین و مربیان افراد الكن را راهنمایی كند.
در زمینه لكنت زبان توضیحات كلی به قلم محمد اختری در مقدمه كتاب آمده است، و نیز مقاله بلندی از محمود منصور در این كتاب به چاپ رسیده كه در آن به تفصیل انواع لكنت شرح داده شده است.
سرفصل‌های كتاب عبارت‌اند از: لكنت علاج‌پذیر و علاج‌ناپذیر، چگونگی پیدایش لكنت، راهنمایی والدین، پیشگیری از شیوع لكنت، پیشگیری از بازگشت لكنت.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
چگونه لكنت زبان را درمان كنیم: مسائل روانی و تربیتی كودكان، به كوشش ع. عبادی، تهران، انجمن ملی حمایت كودكان، 1344، 95ص.

دوران آمادگی: آغاز آموزش ناشنوایان
با تلاشهای باغچه‌بان، پیش‌دبستانی و دوره آمادگی برای كودكان در فرهنگ ایران مقبولیت یافت و مراكزی برای آماده‌سازی كودكان برای ورود به دبستان در شهرها تأسیس شد. پس از سالها، چنین مراكزی نیز، برای ناشنوایان دایر شد. مربیان این مراكز نیازمند توجیه و گذراندن دوره‌های آموزشی بودند تا مسئولیت خطیر خود را به خوبی انجام دهند. پس از سالها تجربه، آموزش مربیان گردآوری و تدوین شد. كتاب حاضر یكی از آثاری است كه این تجارب را جمع‌آوری و در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است.
در این كتاب، به مباحث زیر پرداخته شده است: وضع روحی كودكان و ناشنوایان، وضع ناشنوایان و آموزش آنان در جهان، آغاز آموزش و پرورش كودكان ناشنوا در ایران، سازمانهای مربوط به ناشنوایان، روشهای مختلف آموزش ناشنوایان، چیستی زبان، كلید زبان شفاهی، فن كلاس‌داری، برنامه كار آموزگار در دوره اول، دوران آمادگی، آموزش لب‌خوانی، آموزش تلفظ الفبای دستی باغچه‌بان، دستگاه گفتار، جدول صداهای زبان فارسی، اهمیت استفاده از شنوایی در آموزش و پرورش كودكان ناشنوا، آزمایش شنوایی، تربیت شنوایی، هدفهای تربیت شنوایی در دوران آمادگی، زبان‌آموزی، كارت‌خوانی، تربیت حواس، نمونه كوششهای كودكان ناشنوا در دوران كودكستان و آمادگی، ساختمان كتاب آمادگی، راهنمای كتاب آمادگی. الفبای دستی باغچه‌بان.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
باغچه‌بان، ثمینه، دوران آمادگی: آغاز آموزش ناشنوایان، (پیرنظر)، تهران، نشر در آموزشگاه كرولالهای باغچه‌بان، چاپخانه موسوی، 1351، 162ص.

راهنمای تدریس آمادگی: آغاز آموزش
مربیانی كه در مراكز پیش‌دبستانی و آمادگی به آموزش و پرورش كودكان مشغول‌اند به دلیل حساسیت كارشان، باید دوره‌های آموزشی و توجیهی را بگذرانند و همواره از تجارب دیگران بهره‌مند گردند. به ویژه این حساسیت درباره ناشنوایان مضاعف است. این كتاب تجارب پیشین را گردآوری و به صورت روشی برای مربیان جدید تدوین كرده است.
در این كتاب ضمن بیان روش تدریس كتاب آمادگی به مسائل زیر نیز، پرداخته شده است: فن كلاس‌داری، برنامه كار آموزگار در دوره اول (كلاس مقدماتی)، دوران آمادگی، جدول صداهای زبان فارسی، اهمیت استفاده از شنوایی در آموزش و پرورش كودكان كرولال، تربیت شنوایی، زبان‌آموزی، كارت‌خوانی، تربیت حواس كودكان. ساخت كتاب آمادگی، راهنمای صفحات كتاب آمادگی، آزمایش الفبای دستی باغچه‌بان نیز ضمیمه این كتاب است.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
باغچه‌بان، ثمینه، راهنمای تدریس آمادگی: آغاز آموزش، تهران، آموزشگاه كرولالهای باغچه‌بان، 1347، 63ص.

زبان‌آموزی به كودكان
كتابی برای آموزش مفاهیم روزمره و مسائل ضروری فرهنگی به كودكان ناشنوا است. این کتاب به زبان فارسی تدوین شده است.
زبان‌آموزی به كودك ناشنوا، كتابی برای آموزش مفاهیم روزمره به كودكان ناشنوا به زبان فارسی.
یادگیری مفاهیم، بیش از هر چیز دیگر، در تربیت كودك ناشنوا نقش دارد و باید در اولویت قرار گیرد. پایه و مبنای ارتباط كودك در دوران پس از كودكی، مبتنی بر آموخته‌ها در دوره كودكی است. این كتاب، در این راستا، یعنی آموزش مفاهیم به كودكان تألیف شده است.
پدیدآورندگان این كتاب، حدود ده نفر، از جمله ایران بهادری، مهروش كوشا و محسن لوح‌موسوی هستند و كتاب مذكور در معاونت پژوهشی گروه پژوهش‌های توان‌بخشی وابسته به سازمان بهزیستی تهیه شده است.
هدف از چاپ این كتاب، آموزش درست زبان اشاره به والدین و مربیان ناشنوایان است، تا از ساخت اشارات خانه‌زادی و چگونگی ارتباط آنان از طریق این زبان جلوگیری شود. كتاب حاضر به زبانی بسیار ساده نوشته شده و شامل گفتار روزمره به زبان اشاره است. نیز توصیه‌هایی درباره چگونگی ارتباط با كودكانی دارد كه از ابتدای تولد ناشنوا بوده‌اند، و نیز ناشنوایانی كه در بزرگسالی دچار این نوع عارضه شده‌اند.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
ایران بهادری، مهروش كوشا، زبان‌آموزی به كودك ناشنوا، تهران، دانشگاه علوم بهزیستی، چاپ اول، 1377، 250ص.

زبان‌آموزی
كتابی با عنوان زبان‌آموزی به شیوه طبیعی برای كودكان دچار نقص شنوایی، در زمینه چگونگی آموزش زبان به كودكان ناشنوا به زبان انگلیسی در سال 1989م منتشر شد. این اثر به فارسی برگردان و در سال 1378 منتشر شد.
موراگ كلارك مدیر پیشین مدرسه بیركدیل، مدرسه ویژه كودكان ناشنوا، اكنون در سمت مشاور برنامه‌ریزی برای كودكان مبتلا به نقص شنوایی، در دانشگاه آنادلو، واقع در تركیه، خدمت می‌كند. همچنین در كشورهای آسیایی نظیر ژاپن و سنگاپور، ‌فعالیت‌هایی در زمینه آموزش و پرورش كودكان ناشنوا داشته است.
او پس از كسب تجربیات بسیار، به روشی دست یافت كه در این روش، با تكیه بر توانایی‌های كودكان ناشنوا یا سخت‌شنوا، آنها می‌توانند به زبان گفتاری دست یافته و با جامعه رابطه برقرار كنند. در كشورهای در حال توسعه مانند ایران، كه عمر نهادهای آموزشی ناشنوایان به یك سده هم نمی‌رسد، كسانی چون جبار باغچه‌بان، سواد‌آموزی ناشنوایان را خط‌‌مشی اصلی در آموزش و پرورش آنها قرار داده‌اند. اما در كشورهای پیشرفته، به تدریج، زبان‌آموزی به عنوان یك شیوه زیربنایی و یك برنامه ضروری برای ناشنوایان مورد توجه قرار گرفته است. این كتاب، كمك شایانی برای برنامه‌ریزان در این زمینه است تا شیوه زبان‌آموزی را صحیح‌تر بیاموزند.
كتاب، دارای نُه فصل با این عناوین است: شیوه تعاملی شفاهی ـ شنیداری، استفاده از سمعك‌ برای افزایش توان شنوایی، ایجاد شنوایی، زبان‌آموزی از طریق ‌فعالیت‌های روزمره در منزل، زبان‌آموزی از طریق مشاركت در ‌فعالیت‌های والدین، زبان‌آموزی در دوره پیش‌دبستانی و دوره دبستان، آینده زبان‌آموزی.
این اثر را علی‌اصغر كاكوجویباری و شروین شمالی به فارسی ترجمه كرده‌اند.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
زبان‌آموزی به شیوه طبیعی برای كودكان دچار نقص شنوایی، تهران، سازمان آموزش و پرورش استثنایی، 1378.
مشخصات كتاب‌شناختی انگلیسی این اثر به شرح زیر است:
Language Through Living for Hearing-Impaired Children, 1989.

زبان اشاره فارسی
این کتاب شامل مجموعه اشارات، همراه با توضیح‌گر فارسی و ترجمه آنها به عربی و انگلیسی.
این كتاب در معاونت پژوهشی سازمان بهزیستی ایران، تدوین شده است. معاونت پژوهش، كمیته‌ای به نام كمیته پژوهش و توسعه زبان اشاره تشكیل داد و چند كتاب در زمینه زبان اشاره از جمله همین كتاب را تدوین و منتشر كرد. كسانی كه در تدوین آن سهیم بوده‌اند عبارت‌اند از: ایران بهادری، مرتضی پیروزی، حبیب تهرانی‌زاده، محسن لوح موسوی و رضا محمودی. ترجمه واژگان به انگلیسی و عربی، برعهده اكرم حاج علی‌اكبر و علی زنجانی بوده است.
هدف از تألیف این كتاب، ایجاد هماهنگی در اشاراتِ ناشنوایان سراسر كشور، ضبط اشارات زبان فارسی و جلوگیری از اشارات خانه‌زادی است. نویسندگان این كتاب، ناشنوا هستند و سعی كرده‌اند آن را هر چه مفید‌تر ارائه كنند.
این كتاب در ادامه مجموعه اشارات ناشنوایان (جلد اول) و زبان اشاره فارسی (جلد دوم) تدوین گردیده و شامل 733 اشاره برای 915 كلمه است. در ابتدای كتاب حاضر، الفبای دستی ناشنوایان و اعداد به زبان اشاره آورده شده است. نیز در كنار هر اشاره، ترجمه عربی، انگلیسی و فارسی آن نیز دیده می‌شود كه به زبانی بسیار ساده و روان نوشته شده، تا هر كسی كه مایل به فراگیری زبان اشاره است، بتواند آن را فرا گیرد.
روش تنظیم این كتاب، فصل به فصل است. به این معنا كه زبان‌آموز، می‌تواند هر كلمه را در فصل مربوط به كلمه مورد نظر بیابد. در آخر كتاب هم نمایه‌ای چاپ شده كه كار جست‌وجو را آسان‌تر كرده است. در مجموع، اشارات در 24 فصل و با عناوین: دین و مذهب، رنگها و مفاهیم علوم دسته‌بندی شده‌اند.
در پایان كتاب نیز فهرست لغات، به ترتیب حروف الفبا، همراه شماره صفحه مورد نظر تنظیم شده تا دستیابی به لغات آسان‌تر شود.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
كمیته پژوهش و توسعه زبان اشاره، زبان اشاره فارسی3، تهران، انتشارات سازمان بهزیستی كشور و دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، چاپ اول، 1378، 268ص.

زبان مصور و کلید زبان
این کتاب برای راهنمایی و آموزش زبان و گفتار به ناشنوایان و روش ایجاد ارتباط به آنها به زبان فارسی است.
كتاب زبان مصور با عنوان فرعی كر و لالها را چگونه گویا كنیم؟ برای استفاده آموزگاران در آموزش زبان مصور نوشته شده است. در این كتاب، مؤلف كوشیده است روش تدریس زبان مصور را به نوعی ساده و در قالب كلید زبان بیاموزد. این كتاب شامل بخشهایی مانند كلید زبان شفاهی، لب‌خوانی، مصور كردن كلمات، حل معمای زبان، چیستی زبان مصور، اسمهای ذات، ضمیرها، فعلها، ادات، آن‌گاه روش پرسش را به ناشنوایان آموزش می‌دهد. نویسنده پرسش را كلید اول زبان دانسته و انواع پرسشها و شكل جملات پرسشی را آورده است. سپس كلید دوم زبان را مطرح می‌كند و حروف ربط را آموزش می‌دهد.
بعد از آن قالبها و شكلهای دیگر جملات را با عنوان كلید سوم تا كلید ششم مطرح می‌كند و توضیح می‌دهد.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
زبان مصور و كلید زبان: كر و لال‌ها را چگونه گویا كنیم، نوشته ثمینه باغچه‌بان (پیرنظر)، تهران، آموزشگاه كر و لال‌های باغچه‌بان، 1347، 80 ص.

سخنی چند با پدران و مادران كودكان ناشنوا
سخنی چند با پدران و مادران كودكان ناشنوا، عنوان نشریه‌ای است كه پدران و مادران كودكان ناشنوا را با چگونگی وضع خاص فرزندان آنان آشنا می‌كند و همچنین آنها را راهنمایی می‌كند كه چگونه و به چه ترتیب كودكان خود را كه به سن دبستان رسیده‌اند به یكی از مدرسه‌های خاص ببرند تا به زندگی طبیعی در جوار همسالان خود راه یابند.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
سخنی چند با پدران و مادران كودكان ناشنوا، پرویز حقیقت، تهران، دفتر امور كودكان استثنایی وزارت آموزش و پرورش، 1352، 46ص.

ضروریات شنوایی‌شناسی
شنوایی مهم‌ترین عامل دریافت تجزیه و درك اصوات مختلف، به ویژه گفتار است. سلامتی این حس در سالهای نخست زندگی، تأثیر بسزایی در رشد گفتار و زبان و همچنین توسعه مهارتهای ذهنی دارد. چنان كه بروز كاهش شنوایی در این برهه از زندگی می‌تواند نقیصه جبران‌ناپذیری بر فرد تحمیل كند.
كتاب حاضر، با اشاره به ابعاد مختلف حس شنوایی، سعی دارد چگونگی عملكرد و ارزیابی دستگاه شنوایی و نحوه برخورد با كم‌شنوایان را به زبانی ساده به همه دست‌اندركاران و مشتاقان حیطه‌های مختلف علوم وابسته ارائه كند. هر فصل از كتاب، با ارائه پرسشهای برگزیده و مناسب بر آن است تا مطالب مهم مطرح شده را در ذهن خواننده تكرار و ماندگار سازد. این كتاب می‌تواند پاسخ‌گوی پرسشهای دانشجویان علوم پزشكی و پیراپزشكی، معلمان كودكان استثنایی، دانشجویان گفتاردرمانی و آسیب‌شناسان گفتار و زبان والدین كودكان كم‌شنوا باشد.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
ضروریات شنوایی‌شناسی، خسرو گورابی، چاپ اول، تهران، بهنام‌فر، 1381.

كری چیست و چه می‌توان كرد
این كتاب در یك مقدمه و پنج بخش تهیه و تنظیم شده است. مباحث این كتاب عبارت‌اند از: آغاز آموزش و پرورش كرولالها در اروپا و امریكا و ایران، پیدا شدن روش شفاهی، روشهای مختلف آموزش و پرورش كرولالها و تأثیر كری در رشد و اخلاق كودكان، افزون بر آن كتاب حاوی مباحث پزشكی و فنی درباره دستگاه شنوایی و دستگاه گفتار و صوت و سنجش شنوایی و انواع سمعكها (ساختمان، طرز كار و موارد استعمال) آنهاست. مطالعه این كتاب برای پدران و مادران كودكان ناشنوا، مربیان و ادیومتریستها مفید است.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
كری چیست و چه می‌توان كرد؟، اكبر صفی‌زاده و ثمینه باغچه‌بان (پیرنظر)، تهران، چاپخانه مشعل آزادی، 1357، 102ص.

كودك كم‌شنوا و خانواده
این كتاب با ارائه مطالبی درباره گوش، علل كم‌شنوایی و بیماریهای كه منجر به بروز این پدیده می‌شود، به طرح مسائل و مشكلات كودكان كم‌شنوا می‌پردازد. همچنین به استناد پژوهشهای انجام شده و با ارائه راهكارهای لازم بر نقش والدین در انتخاب شیوه‌های مناسب توان‌بخشی و یاری فرزند كم‌شنوای خود، به گونه‌ای كه سبب كاستن از نگرانیها و تنشهایشان گردد، تاكید دارد. این كتاب به خانواده دارای كودك كم‌شنوا، مربیان و معلمان این گونه كودكان، مدیران، كارشناسان و دانشجویان رشته‌های توان‌بخشی كمك می‌كند تا در فرایند تعلیم و تربیت بهتر عمل كنند.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
كودك كم‌شنوا و خانواده، فرشته موصلی، چاپ اول، تهران، نشر دانش، 1381، 136 ص.

لكنت زبان
از كتابهای اولیه در عرصه ناشنوایی است كه به فارسی ترجمه شده است. نویسنده آن، ن. پ. تیاپوگین، از پژوهشگران زبان و گوش بود. این اثر در هفت فصل و مباحث زیر سامان یافته است:
تكلم و مكانیسم آن، اختلالهای تشنجی در گفتار، علت بروز لكنت، كسالت و علامتهای اولیه آن، پیشروی و توسعه لكنت، ترس در گفتار، اساس و علت بیماری در مرحله دوم، معاینه و بررسی مبتلایان به لكنت، معالجه لكنت و شرایط مربوط به آن، اهمیت و فایده تكلم شمرده، تمرین حرفهای صدادار، معالجه خردسالان پنج تا ده ساله، معالجه كودكان نابالغ و نوجوانان و بزرگسالان، كارهایی كه باید خارج از گروه انجام گیرد، لكنت در اثر صاعقه، پیش‌گیری لكنت، یادآوری و اندرز به كسانی كه لكنت دارند، یادآوری و اندرز به پدران و مادران آنان.
درباره معالجه لكنت در این كتاب چنین آمده است: منظور از درمان لكنت زبان و هدف اصلی آن باید نكات ذیل باشد:
الف. برطرف كردن تلفظ غلط كلمه‌ها و بی‌ترتیبی و ناهمواریهای تكلم و تبدیل آن به یك تكلم و تلفظ صحیح؛
ب. برطرف كردن حالت تشنج كه ریشه روانی دارد و واكنش آسیبی آن باعث سنگینی و سماجت این عارضه و ناراحت شدن شخص می‌شود و در نتیجه، وقفه‌های گفتاری را پیش می‌آورد؛
ج . بالا بردن اعتماد به نفس برای مكالمه درست و استوار كه به طور كلی با مكالمه عجولانه گذشته متفاوت باشد.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
ن. پ. تیاپوگین، لكنت زبان، ترجمه عبدالوهاب عبادی، تهران، نیكپو، 1347، 256ص.

مجموعه اشارات ناشنوایان
این كتاب با هدف تأمین نیازهای اولیه ناشنوایان در برقراری ارتباط با ناشنوایان تألیف شده است. متخصصان زبان اشاره در ایران، مانند ایران بهادری، مرتضی پیروزی و محسن لوح موسوی، از مؤلفان این كتاب‌اند كه شامل 980 اشاره است. پدیدآورندگان از بین شكلهای مختلف در هر مورد مناسب‌ترین را برگزیده و نشان داده‌اند. در این كتاب، حالت دستها، سر و تنه به خوبی نشان داده شده و علاقه‌مندان به زبان اشاره به خوبی می‌توانند از آن بهره بگیرند.
گفتار روزمره در فصلهای جداگانه تنظیم و تدوین شده‌اند و در هر فصلی زبان‌آموز می‌تواند گفتار مربوط به آن را در فصل مورد نظر به آسانی بیابد. آموزش زبان اشاره در این كتاب، به صورت لغتی، نه جمله‌ای است. از این روی لغتی چون: «گناه» یا «شهید» را در فصل دین و مذهب می‌توان یافت.
مشخصات كتاب‌شناختی اثر به شرح زیر است:
گروه پژوهشهای توان‌بخشی دفتر آموزش و پژوهش، مجموعه اشارات ناشنوایان، تهران، سازمان بهزیستی كشور، چاپ اول، 1368، چاپ دوم، 1375، 229ص.

هیاهو در دنیای سكوت
این كتاب در حقیقت از دو كتاب دیگر نویسنده فراهم آمده است. محمود پاكزاد، پس از تأسیس مجتمع آموزش ناشنوایان نیمروز به سال 1344، حاصل تحقیقات و تجربیات خود را در جریان تأسیس و فعالیت این مجتمع در كتابی به نام دنیای سكوت، در 1345 منتشر كرد. پس از چند سال، كتاب دیگری به نام شنوایی و گفتار، تألیف كرد كه تحقیق جامعی در زمینه الفبای زبان فارسی و چگونگی آموزش آن به كودكان ناشنواست. وی، پس از مدتی این دو كتاب را با عنوان هیاهو در دنیای سكوت، در یك مجلد با دو عنوان جدا از هم به چاپ رساند.
در كتاب اول، مباحثی درباره شنوایی، رابطه شنوایی و گفتار، علل ناشنوایی و انواع آن، تاریخچه آموزش و پرورش ناشنوایان، مشكلات اجتماعی و رفاه ناشنوایان، در پنج فصل تدوین شده است. عناوین این فصلها عبارت‌اند از: تعلیم و تربیت ناشنوایان در ایران و جهان، گوش و شنوایی، تعلیم و تربیت اطفال ناشنوا قبل از دوره مدرسه، ناشنوایی و جامعه، تربیت شنوایی.
نویسنده درباره پیشینه آموزش و پرورش ناشنوایان، بر این باور است كه نخستین تلاش برای آموزش ناشنوایان، آموزش زبان اشاره به آنها بوده است؛ اما در قرن شانزدهم میلادی آموزش روش گفتار به ناشنوایان آغاز شد و در قرنهای شانزدهم تا نوزدهم این حركت موفقیت‌آمیز تكامل یافت. قرن بیستم به دلیل اختراع وسایلی از قبیل گوشی و دستگاههای شنوایی‌سنج، آموزش ناشنوایان نقطه عطفی در تاریخ آموزش ناشنوایان به شمار می‌آید.
امروزه متخصصان، روش گفتار و مكالمه را بهترین روش برای آموزش و پرورش ناشنوایان می‌دانند؛ زیرا با این روش، ناشنوایان، وارد دنیای دیگران می‌شوند و از حالت ركود و انزوا خارج می‌شوند.
پیشینه آموزش كودكان ناشنوا در ایران به دهه 1300 شمسی باز می‌گردد كه در این زمینه ذبیح بهروز و جبار باغچه‌بان، اقداماتی انجام داده‌اند. امروزه در ایران، سازمان آموزش و پرورش كودكان استثنایی، سازمان بهزیستی و كانون ناشنوایان ایران، بیشتر مسائل آموزشی و تربیتی و مشكلات اجتماعی ناشنوایان را برعهده دارند.
در بخشی از این كتاب، انواع ناشنوایی و روشهای درمان آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد. ناشنوایان به دو گروه كلی ناشنوای مطلق و نیمه ناشنوا تقسیم می‌شود. از نظر فیزیولوژی نیز، ناشنوایی یا مربوط به گوش خارجی و میانی است كه به آن ناشنوایی انتقالی می‌گویند و یا مربوط به گوش داخلی است كه به آن كری عصبی و ادراكی گفته می‌شود. در فصل سوم، به تفصیل، آموزشهایی برای آماده‌سازی كودكان ناشنوا، برای ورود به مدارس ویژه ناشنوایان ارائه می‌شود. این فصل لب‌خوانی را مهم‌ترین آموزش می‌داند كه باید به كودكان ناشنوا آموخته شود.
كتاب دوم، شامل چهار فصل است. در نخستین فصل، مباحث مختلفی درباره فیزیولوژی گوش و فرایند شنوایی مطرح می‌شود. ساختمان گوش، استفاده از سمعك و كاركرد آنها و شنوایی‌سنجی، از دیگر مباحث این فصل است. در فصل دوم، از صامتها و مصوتها و چگونگی تشخیص آنها برای ناشنوایان سخن رفته است. فصل سوم، بررسی روش تدریس حروف فارسی به ناشنوایان و روشهای آن است و در نهایت، در فصل چهارم، اقسام كودكان استثنایی مانند: عقب مانده ذهنی، بزهكار، معلول، نابینا و تیزهوش مورد بررسی قرار می‌گیرند.
مشخصات كتاب‌شناختی این اثر به شرح زیر است:
هیاهو در دنیای سكوت: كتابی در اصول آموزش، رفاه، شناخت و گفتار كودكان ناشنوا، محمود پاكزاد، تهران، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، 1375، 326 ص.