آشنایی با مؤسسه توانبخشی ولیعصر(عج)
آشنایی با مؤسسه توانبخشی ولیعصر (عج)
مؤسسه توانبخشی ولیعصر(عج) در سال 1371 در قالب مؤسسهای غیردولتی و غیرانتفاعی تأسیس شد و حاصل نگرانی و دغدغه یکی از انسانهای نیک اندیش و فرهیخته نسبت به مسائل و مشکلات کودکان معلول و خانواده ایشان بوده است.
این مؤسسه از نخستین ماههای فعالیت خود در راستای حمایت، بازتوانی و آموزش کودکان و بزرگسالان استثنایی فعالیتهای گستردهای انجام داده است و از بدو تأسیس به ایجاد مراکز جامع توانبخشی در تهران و دیگر شهرها اقدام کرد. هدف مؤسسه ارائه خدمات پیشگیری، تشخیصی، درمانی و توانبخشی در سطوح جسمی، ذهنی و اجتماعی، تأسیس مراکز جامع توانبخشی در دو بخش سرپایی و روزانه است. لذا مرکز جامع توانبخشی ولیعصر(عج) در تهران، باهدف ارائه خدمات تخصصی به کودکان با ضایعات ذهنی، یادگیری و نورولوژیکی تأسیس شد. هم اکنون مؤسسه با 5 مرکز جامع توانبخشی در تهران و یک مرکز در هر یک از شهرهای کاشان، مشهد و شیراز با ارائه خدمات توانبخشی توسط کارشناسان متخصص و مجرب و به کارگیری روشهای نوین درمانی، در طی سالهای فعالیت خود، توانسته است گامی بزرگ در راستای کمک به ارتقای توانمندیهای کودکان استثنایی و بهبود جایگاه آنها در سطح خانواده و جامعه بردارد.
مراکز جامع توانبخشی، مراکزی هستند که در آنها خدمات فراگیر توانبخشی توسط تیم توانبخشی به توانخواه ارائه میشود. از خدمات کلینیکی که در مراکز جامع توانبخشی وابسته به مؤسسه ارائه میشود میتوان به کاردرمانی، گفتاردرمانی، فیزیوتراپی، آبدرمانی، الکتروتراپی، روانشناسی، خدمات اختلال یادگیری، خدمات پایش رشد و همچنین لباس فضایی (مرکز امید عصر) و آموزش نمونشی (مراکز نوید عصر و امید عصر)، اشاره کرد. ویژگیهای خدمات سرپایی که از سوی مؤسسه به مددجویان ارائه میشود عبارتند از:
1- كلیه خدمات زیر نظر تیم توانبخشی كه سوپروایزری بخشهای تخصصی را به عهده دارند انجام میشوند.
2- متناسب با نیاز كودك و ضایعهای كه به آن مبتلا است خدمات متفاوت مورد نیاز كودك به طور منسجم و در یك مركز به كودك ارائه میشود.
3- اثر بخشی خدمات ارائه شده به مددجویان بشدت مورد توجه قرار دارد، بگونه ای كه تلاش میشود خدمات ارائه شده، مددجو را به سمت استقلال كامل یا نسبی هدایت نماید.
4- درمانگران، متناسب با نوع ضایعاتی كه مددجویان دارند در آن حیطه خاص به طور تخصصی كار میکنند.
5- آموزش و مشاركت خانواده در امر درمان یك اصل اساسی در ارائه خدمات میباشد.
6- در كنار استفاده از خدمات غیر كلینیكی مانند استفاده از مجهزترین تجهیزات توانبخشی و وسایل کمک توانبخشی استاندارد؛ استفاده از تمامی رویكردهای روز دنیا نظیر رویكرد بوبت،رویكرد پتو(Conductive Education)، رویكرد لباس فضایی(Adeli Suit) و رویكرد مداخلات زودهنگام(Portage)، در ارائه خدمات توانبخشی مد نظر قرار گرفته است.
از جمله رویکردهای مطرح توانبخشی که برای اولین بار توسط مؤسسه توانبخشی ولیعصر(عج) در کشور ارائه شده است، لباس فضایی و آموزش نمونشی است:
1- لباس فضایی:
در دو دهه اخیر رویکردهای نوینی در درمان کودکان فلج مغزی مطرح و مورد استفاده قرار گرفته اند. یکی از این رویکردها، رویکرد لباس فضایی و درمانهای مرتبط با آن است. تفکر استفاده از لباس فضایی به اواخر دهه 1960 بر میگردد که این لباس جهت حفظ تناسب عضلانی بدن فضانوردان پس از تجربه بی وزنی در فضا، در کشور روسیه مورد استفاده قرار گرفت. کاربرد درمانی لباس فضایی در سال 1991 توسط ولادیمیر تیچینا صورت گرفت و در سال 1997 توسط مسینووا برای درمان کودکان فلج مغزی به کار برده شد. این درمان مبتنی بر 3 اصل است:
1- افزایش حس عمقی، بهبود راستای بدن و اعمال مقاومت
2- مشارکت حرکتی فعال بیمار
3- فشردگی و پیوستگی جلسات درمانی
این روش به نام «اصلاح فعال حس عمقی» نیز نامید میشود که الگوهای غیرطبیعی را کاهش داده و الگوهای عضلانی طبیعی را بهبود میبخشد.
این لباس در 5 اندازه وجود دارد که شامل جلیقه، شورت، یک جفت زانوبند و یک جفت کفش مخصوص است که این اجزا توسط یکسری کش و قلابهای خاص به هم متصل میشوند.
مؤسسه توانبخشی ولیعصر (عج) نیز کارشناسانی را جهت آموزش این رویکرد به روسیه اعزام نموده است و پس از اخذ امتیاز استفاده از آن، لباس فضایی از سال 1385 در مرکز امید عصر و نوید عصر به کودکان فلج مغزی ارائه میشود.
2- آموزش نمونشی (Conductive Education):
Conductive Education (CE) یا آموزش نمونشی یكی از متدهای توانبخشی است كه با هدف آموزش فرد کم توان جسمی، جهت بهبود تواناییها و كسب تجارب جدید در زندگی روزمره توسط دكتر آندراس پتو در سال 1950 در کشور مجارستان بنا نهاده شده است. وی با تأسیس مركزی برای كودكان فلج مغزی و بیماران نورولوژیك به تعلیم و درمان آنها پرداخت.
او بر این نكته تأكید داشت كه این افراد به جای استفاده از درمانهای متفاوت، نیازمند درمان از طریق آموزش هستند و برهمین اساس سیستم CEرا پایه گذاری كرد. CE معتقد است كه سیستم عصبی این افراد توانایی ایجاد ارتباطات نورونی جدید را داراست و این توانایی از طریق آموزش فعال مهیا میشود.
این رویكرد در کشورهای بسیاری در سراسر جهان استفاده میشود و كلینیكهای مختلفی، آموزش نمونشی را به عنوان یك روش درمانی مورد استفاده قرار میدهند. با توجه به تأثیرات که این روش درمانی در ارتقای سطح مهارتهای شناختی، خودیاری و حرکتی کودکان فلج مغزی دارد و در راستای یکی از اهداف مؤسسه که استفاده از رویکردهای نوین و معتبر درمانی در توانبخشی است، مؤسسه توانبخشی ولیعصر (عج) نیز کارشناسانی را جهت آموزش این رویکرد به مرکز پتو (Peto) مجارستان اعزام نموده است. در مرحله بعد و پس از اخذ امتیاز استفاده از آن، روش آموزش نمونشی برای اولین بار در کشور از سال 1384در مراکز امید عصر و نوید عصر به کودکان فلج مغزی ارائه شده است.
*حرفه آموزی به دختران و پسران کم توان ذهنی جهت کسب توان حرفهای
سابقه تأسیس دو مرکز حرفه آموزی ویژه دختران و پسران کمتوان ذهنی بالای 14 سال، توسط مؤسسه توانبخشی ولیعصر(عج)، به سال 1374 برمیگردد که این دو مرکز از سال 1384 در قالب مرکز حرفه آموزی ارمغان عصر در دو بخش مجزا، در حال فعالیت میباشند.
هدف اصلی مركز، شناسایی و تقویت توانمندیهای افراد كمتوان ذهنی و كمك به ارتقای سطح استقلال آنها در زندگی و آماده كردن آنها برای بازار كار با توجه به سطح توانمندیهای آنان است. آموزش به كمتوانان ذهنی در این مركز برپایه روشهایی است كه برای آموزش مهارتهای حرفه ای، تجربه و تدوین شده است.
* ارائه خدمات توانبخشی به کودکان اتیستیک
بر اساس تعریف انجمن روانپزشكی آمریكا (APA)، اتیسم یك اختلال عصبی – تكاملی است كه با آسیب در مهارتهای ارتباطی- اجتماعی و وجود رفتارهای تكراری و محدود شناخته میشود. در واقع كودكان مبتلا به اتیسم در ارتباط كلامی و غیر كلامی، تعاملات اجتماعی و فعالیتهای مربوط به بازی مشكل دارند. اتیسم با یك طیف گسترده معرفی میگردد كه افراد مبتلا به این اختلال بر اساس تواناییها و ضعفها در درجات خفیف تا شدید درجه بندی میشوند. بر طبق آمار منتشر شده در سال 2012، از هر 88 كودك متولد شده یك نفر مبتلا به اتیسم است. همچنین احتمال بروز اتیسم در پسران 4 برابر دختران است. تحقیقات نشان داده است كه تشخیص زودهنگام اتیسم در درمان و بهبود وضعیت كودك بسیار مؤثر است. ضروری است این تشخیص با استفاده از نیروهای متخصص و مجرب و تستهای معتبر تشخیصی انجام شود تا بر اساس نتایج به دست آمده بتوان برنامه های ویژه هر كودك را طراحی نمود. بر همین اساس و با توجه به خلأ موجود در زمینه توانبخشی و درمان اتیسم، مؤسسه توانبخشی ولیعصر(عج)در سومین دهه از فعالیت خود، مرکز اتیسم ندای عصر را افتتاح کرد.
* پیشگیری از بروز معلولیت های ارثی و مادرزادی
این مرکز در قالب آگاهی بخشی به خانوادهها و شناسایی و تدارک خدمات به هنگام توانبخشی (پایش رشد) تلاش میکند مانع پیدایش معلولیت شود. خدمات پایش رشد و تكامل كودك با استفاده از سیستم پورتیج به ارزیابی كودك از نظر حركتی، گفتاری، شناختی، اجتماعی و خودیاری میپردازد و بر اساس آن مشخص مینماید كه وضعیت تكاملی كودك در هریك از حیطه های مذكور چگونه است. در سیستم پورتیج روند تكاملی یك كودك عادی مد نظر است و هنگامی كه كودكی با این سیستم ارزیابی میشود، مشخص میگردد كه این كودك متناسب با سنش از نظر تكاملی جلوتر، عقب تر یا هم سطح كودكان عادی همسن است. همانگونه كه در پایش رشد از طریق اندازه گیری دور سر، اندازه قد و میزان وزن یك كودك وضعیت رشد جسمی او در مراكز بهداشتی درمانی با استفاده از نمودارهای رشدی مشخص میشود و در صورت تأخیر در این زمینه ها، توصیه های لازم دارویی و تغذیه ای برای رفع مشكل ارائه میشود؛ از طریق پایش تكامل كودك با استفاده از سیستم پورتیج نیز وضعیت كودك از نظر حركتی، گفتاری، شناختی، اجتماعی و خودیاری بخوبی مشخص میشود.
خدمات پایش رشد در کلیه مراکز جامع توانبخشی وابسته به مؤسسه به مددجویان ارائه میشود.
* خدمات مربوط به اختلال یادگیری
اختلال یادگیری یک واژه کلی است برای توصیف مشکلات خاصی که کودکان در زمینه پردازش اطلاعات و مهارتهای یادگیری دارند و اغلب سبب میشود که موفقیت در تحصیل برای کودک عذاب آور شود و در برخی موارد منجر به دلسردی، عزت نفس پایین، سرخوردگی مزمن و روابط ضعیف با همسالان گردد.
با توجه به این که اختلالات یادگیری یکی از شایع ترین اختلالات به ویژه در سنین کودکی و نوجوانی محسوب میگردد و به منظور تشخیص زود هنگام و ارائه خدمات روانشناختی و مشاورهای به این گونه دانش آموزان و خانوادههای آنان؛ بخش اختلالات یادگیری مؤسسه توانبخشی ولیعصر(عج) تأسیس شده و ارائه خدمات مینماید. باید توجه داشت که این کودکان نیازمند درمانهای روانشناختی – تخصصی این اختلال هستند تا ضعفهای مهارتی و پایهای آنها که مخصوص این کودکان است به صورت تخصصی درمان شود.
خدمات اجتماعی مؤسسه
* بخش مددکاری
مؤسسه توانبخشی ولیعصر(عج) به خود میبالد که از ابتدای شروع به کار با شعار «هیچ مددجوی نیازمندی به علت مشکل مالی از دریافت خدمات محروم نمی گردد» بخش مددکاری را در تمام مراکز وابسته دایر نموده است. عمده فعالیتهای این بخش در مراکز شامل موارد ذیل میباشد:
– کاهش هزینههای خدمات توانبخشی مددجویان
– مصاحبه و مشاوره با خانواده مددجویان
– بازدید از منزل و بررسی مشکلات خانوادهها از نزدیک
– ارجاع مددجویان به سایر سازمان ها
– مشاوره وراهنمایی به خانوادهها درخصوص مشکلات روحی و روانی ناشی از وجود کودک کمتوان و تسهیل پذیرش کودک
– مشاوره وراهنمایی به خانوادها درخصوص دسترسی آسان و سریعتر به خدمات اجتماعی مرتبط با درمان در سطح جامعه
– کمک به بهداشت روانی خانواده ها
– برگزاری جلسات آموزشی ویژه والدین
– شناسایی مراكز و مؤسسات حمایتی و معرفی مددجویان نیازمند به آنها
– شناسایی مشكلات روحی وروانی والدین كه ناشی از وجودكودك معلول است و ارجاع آنها به كارشناسان مشاوره و روانشناسی مراكز
– ارزیابی مشكلات و توانمندی اقتصادی خانواده مددجویان در تأمین هزینههای درمانی
* بخش ورزش ویژه معلولین ذهنی
امروزه ضرورت و اهمیت ورزش بر هیچکس پوشیده نیست و از نقش ورزش در رشد و تعالی انسان بارها و بارها سخن رفته است. لذا محققان ورزش را برای تمام گروههای معلولین و از جمله کمتوانان ذهنی یک نیاز میدانند که میتواند در رشد و توسعه تواناییهای ایشان مثمر ثمر واقع گردد. لیکن متأسفانه کودکان و نوجوانان کمتوان ذهنی به دلیل شرایط جسمی و ذهنی از ورزش و تفریحات سالم محروم میمانند. از آنجا که یکی از رسالتهای توانبخشی استفاده حداکثری از توانایی باقیمانده فرد و رشد نیروهای بالقوه او میباشد، مؤسسه توانبخشی ولیعصر(عج) طرحی را تحت عنوان «ورزش همگانی» اجرا مینماید که با دراختیار داشتن فضای ورزشی مناسب و افراد تحصیل کرده و با تجربه، بستری را برای ورزش مددجویان کم توان ذهنی به صورت رایگان فراهم آورده است.
* بخش ورزش بوچیا
زمانی که خانوادهای با فرزند فلج مغزی و یا ناتوانی جسمی دیگری مواجه میشود دست نیافتنیترین فکری که به ذهن ایشان خطور میکند این است که این کودک روزی بتواند ورزش کند.
معمولاً خانواده پس از اطلاع از ناتوانی فرزند خود روزهای پرمشغلهای را سپری مینماید و باید جلسات درمانی متعددی را تجربه کند. این فرایند درمانی میتواند در محیطهای مختلفی همچون استخر و سالنهای ورزشی تکمیل گردد. زیرا رشد؛ یک فرایند ذهنی، جسمی، اجتماعی و عاطفی است که تمامی این عوامل تحت تأثیر ظرفیتهای درونی فرد و محیطی سالم و قدرتمند قرار میگیرد.
* طرح آموزش مهارتهای زندگی و خودیاری
بی شک یکی از دغدغههای بزرگ والدین کودکان کمتوان ذهنی این است که فرزندشان روزی بتواند مستقل زندگی کرده و از خود مراقبت نماید. متأسفانه علاوه بر مشکلات کودکان معلول ذهنی به لحاظ شناختی و ذهنی؛ برخی عوامل دیگر نیز مانع از یادگیری مهارتهای ابتدایی زندگی توسط این گروه کودکان و نوجوانان میگردد.
این طرح در سال 1392 در مرکز ارمغان عصر به مرحله اجرا در آمد و در سال جاری در شهرهای کاشان، یزد، مشهد و شیراز نیز در حال اجرا میباشد.
* برنامههای اوقات فراغت
مؤسسه توانبخشی ولیعصر(عج) باهدف تغییر نگرش جامعه به توانمندیهای کودکان کم توان ذهنی و جسمی و فراهم نمودن بستر حضور هرچه بیشتر این عزیزان در جامعه، به مناسبتهای مختلف اقدام به برگزاری اردوها و برنامههای مناسبتی با اهداف آموزشی، تفریحی و بعضاً زیارتی نموده است. از جمله اقدامات اخیر مؤسسه در این زمینه میتوان جشن رونمایی از نقاشی بیش از هزار کودک معلول جسمی و ذهنی در برج میلاد، جشن درختکاری کودکان معلول، برگزاری اردوهای بازدید از موزه تنوع زیستی پارک پردیسان، بازدید از باغ پرندگان، اردوی رامسر ویژه مددجویان مرکز ارمغان عصر و اردوی زیارتی ویژه خانوادهها را نام برد.
طرح سندرم داون
با توجه به گسترش آمار تولد نوزادان سندرم داون نیاز به یك سیستم حمایتی – آموزشی برای خانواده های آنها، احساس میگردد. آگاهی از عقب ماندگی كودك، كندی رشد، نیاز به امكانات ویژه برای مراقبت از او، آموزش و تعدیلی كه والدین باید در انتظارات خود برای آینده ایجاد كنند، همگی موجب وارد آمدن فشار روی والدین شده و احتمالاً آرامش خانوادگی را به هم خواهد زد. علاوه بر این فشار، رابطه كودك و والدین در اثر جدائی كودك از افراد هم سن و سال و مراقبت دراز مدت ممكن است خدشه دار گردد.
والدین كودك سندرم داون برای مقابله با مشكلات خانوادگی، شناسایی و قبول عقب ماندگی كودك و مقابله با مشكلاتی كه در ارتباط با تولد این كودك بوجود میآید، اغلب به كمك نیاز دارند. لذا اندكی توجه به والدین این كودكان و احساسات و حساسیت های آنان و راهنمایی و همراهی كردن آنان در طول دورة رشد كودك، اعضا خانواده را از ناراحتی فشار عاطفی رهایی میبخشد. این رهایی بر خانواده اثر مثبتی گذاشته و راه را برای تفكر منطقی در ارتباط با مسائل كودك هموار میسازد.
در همین زمینه مؤسسه توانبخشی ولیعصر(عج) در طی چندین سال در قالب « طرح سندرم داون» و هم اکنون با ارائه خدمات ویژه به این کودکان، در صدد ارائه خدمات به موقع به نوزادان و کودکان سندرم داون و آموزش به خانواده در جهت پذیرش كودك سندرم داون، نحوه مراقبت و نگهداری از كودك، آگاهی دادن به خانواده در جهت تعدیل انتظارات و اقدامات خانواده برآمده است.
انجام خدمات توانبخشی مشاوره ای زیر شش سال با استفاده از چك لیست و كارتهای مداخلهای كه خاص كودكان سندرم داون طراحی شده است، انجام خدمات كاردرمانی، گفتاردرمانی، آموزش، رفتار درمانی- متناسب با سن كودكان سندرم داون- انجام خدمات آموزشی روزانه به كودكان سندرم داون و ارائه خدمات آموزشی به والدین به صورت گروهی از جمله این خدمات است.
* فعالیتهای علمی– تحقیقاتی
امروزه جهان شاهد تحولات گسترده و چشم گیر در زمینه تدارک بهینه توانبخشی است که استقلال و بهبود کیفیت زندگی افراد معلول را در پی داشته باشد. این ارتقای خدمت رسانی مرهون تلاش و اهتمام کارشناسان، متخصصین و مربیانی است که نه تنها وجودشان سرشار از عشق نوع دوستی و انسان دوستی برای همنوعان است بلکه همزمان نیز از دانش و فناوری و مهارتهای تخصصی لازم بهرهمند میباشند. آری گستره خدمات توانبخشی نیازمند افراد دلسوز، با انگیزه و صاحب تخصص است. علی رغم گسترش دانشگاهها برای تربیت نیروی انسانی متخصص هنوز خلأ پارهای از مهارتها که با طی دورههای تخصصی کوتاه مدت حاصل میگردد، محسوس است. مؤسسه در جهت پاسخگویی به اینگونه نیازها در برنامههای خود، برگزاری آموزشهای کوتاه مدت که منجر به افزایش مهارتهای تخصصی کارگزاران توانبخشی شود را دنبال مینماید.
لذا ارتباط با مراکز معتبر علمی بین المللی داخلی و خارجی از جمله دانشگاه تورنتو کانادا، دانشگاه UCL انگلیس، مرکز بوبت انگلستان و مؤسسه آموزش پتو (Peto) مجارستان، در قالب برگزاری کارگاههای آموزشی، فراهم نمودن فرصتهای مطالعاتی برای دانش آموختگان و متخصصان پزشكی و توانپزشكی جهت فراگیری و کاربرد رویکردهای نوین توانبخشی و ارائه رویکردهای لباس فضایی، آموزش نمونشی و بوبت برای اولین بار در کشور، برگزاری کارگاههای آموزشی با هدایت و آموزش اساتید مطرح بین المللی و حمایت از پایان نامهها و مقالات علمی از جمله فعالیتهای علمی – تحقیقاتی مؤسسه در طی سالها فعالیت در حوزه توانبخشی است. همچنین در این راستا مؤسسه تاکنون توفیق برگزاری شش کارگاه آموزشی ذیل را در زمینه تکنیکهای نوین توانبخشی داشته است.
1. Sensory Motor skills for Children with Cerebral Palsy
2. Introductory Bobath course for Children with Cerebral Palsy
3. Early Intervention course for Communication Disability
4. Conductive Education
5. Portage technique for early intervention
6. Adeli Suit for Children with Cerebral Palsy
7. Sensory Processing
8. Cognitive Orientation to daily Occupational Performance
*ارائه خدمات آموزشی به خانوادهها
وجود فرزند معلول که نیازمند توجه ویژه و مراقبتهای متفاوتی است نیروی خانواده به خصوص مادر را بر خود متمرکز میسازد. این خانوادهها علاوه بر مشکلات روانی و عاطفی که به واسطه معلولیت فرزندشان با آن دست به گریبان هستند؛ با خلأهای زیادی در زمینه نحوه رفتار و مراقبت از فرزندشان و به کارگیری روشهای صحیح درمانی مواجه میباشند. بر این اساس یکی از مسئولیتهای مراکز توانبخشی، مشاوره و راهنمایی صحیح والدین جهت اخذ بهترین رویکرد برای ارتقای سطح مهارتهای فرزندشان و آموزش آنها در زمینههای مختلف مربوط به نوع معلولیت فرزند میباشد. در همین زمینه مؤسسه توانبخشی ولیعصر (عج) با بیش از دو دهه فعالیت در زمینه توانبخشی کودکان کمتوان ذهنی یا دارای ضایعات نورولوژیکی توانسته است در کنار ارائه خدمات توانبخشی سرپایی و روزانه ویژه مددجویان، خدمات ارزندهای را در این زمینه به والدین این عزیزان ارائه نماید. از جمله این خدمات عبارتند از:
– تهیه و انتشار کتاب و سی دی هایی با محتوای آموزش نحوه صحیح خواب، تغذیه، حمل و جابجایی و حمام بردن کودکان فلج مغزی
– تهیه و انتشار کتابچههای آموزشی در زمینه اختلال یادگیری، اتیسم، سندرم داون، فلج مغزی و …
– برگزاری کارگاههای آموزشی ویژه خانوادهها
– تولید فیلمهای آموزشی در زمینههای مختلف توانبخشی ویژه خانوادهها
مأخذ: جزوه مؤسسه توان بخشی ولیعصر(عج)، تهران، مؤسسه ولی عصر، 25ص.
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)