آشنایی با سازمان بهزیستی قم، گفتگو با رضا سلیقه
آشنایی با فعالیتهای سازمان بهزیستی قم
مصاحبه با دکتر رضا سلیقه، رئیس سازمان بهزیستی استان قم
مصاحبه کننده: عبدالله خراسانی
اشاره
جناب دكتر رضا سلیقه حدود دو دهه در خدمت معلولین و مددجویان عزیز استان قم بوده و در سمت‌های مختلف تلاش مضاعفی داشته است. اخلاق نیك، دلسوزی و اینكه در جلسات در كنار معلولین می‌نیشند و به سخن آنان دل می‌سپارد، مثال زدنی است. تجربه، تخصص و دیدگاههای كارشناسی ایشان هم كارگشاست. در دولت جدید با بازنشسته شدن دكتر حاجی بابایی رئیس سابق بهزیستی قم، دكتر سلیقه، كه قبلاً سمت معاون پیشگیری را داشت، به عنوان رئیس منصوب گردید.
مراكز مردمی معلولین، بیشترین حجم كار را با بهزیستی دارند، به گونه‌ای كه اگر مراكز مردمی با بهزیستی هماهنگ باشند بسیاری از مشكلات به سرعت مرتفع خواهد شد. دفتر فرهنگ معلولین ضمن اعلام آمادگی ایشان امیدوار است دوره‌ای جدید برای رفع مشكلات معلولین عزیز این استان آغاز گردد.
این گفت‌وگو فتح بابی است تا بلكه در هر شماره از آراء كارشناسانه و دیدگاههای ایشان بهره‌مند شویم. در اینجا تلاش شده موضوعات عام و فراگیر مطرح شود و نظرات ایشان را اطلاع‌رسانی نماییم. ضمناً پیشنهاد ایشان جهت اختصاص یك شماره از توان‌نامه به موضوع مهم پیشگیری را كه در ملاقات با مدیریت دفتر فرهنگ معلولین مطرح فرمودند، حتماً اجرایی خواهیم كرد.
* جنابعالی در همایش افتتاح مرکز رعد فاطمیه قم (21 خرداد ماه 1393)، سخنرانی سودمند و جالبی داشتید و برخی از مشکلات موجود و نیز پیشرفت‌های حوزه معلولین را ذکر نمودید. حال به نظر جنابعالی وضعیت عمومی معلولین استان قم چگونه است؟ آیا شاخص‌های معیشت، رفاه، آموزش و پرورش، درمان و بهداشت آنها مطلوب و رضایت بخش است؟
– در حال حاضر تعداد 17737 پرونده از انواع معلولیتها در استان قم به ثبت رسید و به نظر می‌رسد 99% از جامعه معلولین استان تحت پوشش این اداره كل قرار گرفته‌اند. با توجه به اطلاع‌رسانی‌ها و افزایش اطلاعات اجتماعی مردم و ارتباط تنگاتنگ با كانون‌های اطلاع‌رسانی و همچنین انجام فعالیتهای اجتماع محور و ارائه خدمات مبتنی بر جامعه در محیط‌های روستایی و دور افتاده در شناسایی افراد معلول به نظر نمی‌رسد كه معلولینی وجود داشته باشند كه از وظایف بهزیستی در خصوص خودشان بی اطلاع باشند. حتّی اولین موضوعی که از خدمات بهزیستی در ذهن آحاد مردم جامعه نقش می‌بندد ارائه خدمت به معلولین عزیز می‌باشد.
نكته دیگر اینكه افراد معلول یا خود سرپرست می‌باشند و یا اینكه عضو خانواده هستند، این شرایط نیز در میزان ارائه خدمات مؤثر است. معمولاً معلولین شدیدی كه عضو خانواده هستند و در خانواده نگهداری می‌شوند، بیشترین مشكلات را دارند چرا كه اغلب، خانواده‌های ایشان از محرومیت و مشكلات اقتصادی شدیدی رنج می‌برند در حالی كه ارائه خدمت به خانواده این عزیزان از وظایف بهزیستی نبوده و بر اساس دستورالعمل‌های موجود فقط خدمات هزینه نگهداری به مبلغ 530000 ریال ماهیانه در ازای هر معلول و هزینه‌های موردی جهت تأمین لوازم بهداشتی برخوردار خواهند بود لذا مشكلات اقتصادی و وجود معلول در خانواده و مشكلات رسیدگی به شرایط وی و تحمیل یك هزینه مضاعف به خانواده، منجر به مطالبات مالی این گونه خانواده‌ها از بهزیستی می‌شود. گرچه وجود یك معلول در خانواده می‌تواند منجر به ایجاد محدودیت‌هایی در تأمین مایحتاج زندگی این خانواده‌ها شود اما واقعیت این است كه در جامعه ما فقط افراد معلول و خانواده‌های دارای معلول نیستند كه از شرایط و وضعیت اقتصادی نامناسبی برخوردارند بلكه افراد زیادی كه تحت پوشش هیچ نهاد و ارگانی نیستند نیز مشكلاتی دارند، كما اینكه معلولیتی نیز وجود دارند كه شرایط اقتصادی به مراتب مناسب‌تر از افراد عادی جامعه دارند. با این مقدمات در خصوص پرسش اول باید به استحضار برسانم كه وضعیت معلولین استان قم نیز تابعی از شرایط عمومی استان بوده و به هیچ وجه مورد رضایت این اداره كل نبود و نیست. ذكر این نكته نیز لازم است كه اغلب معلولین در مناطق محروم كه اكثر ساكنان آن چه معلول و چه غیر معلول از شرایط اقتصادی خوبی برخوردار نیستند زندگی می‌كند و به نظر نمی‌رسد كه بدون ارتقای توانمندی و ایجاد اشتغال تنها با كمك‌های بی دریغ مالی بتوان مشكلات اقتصادی ایشان را حل نمود.
موضوع دیگری كه باید به آن اشاره شود سطوح معلولیتها و خدمات قابل ارائه از طریق این اداره به ایشان است، در برنامه‌ای تحت عنوان طبقه بندی جهانی عملكرد، كه به صورت بین‌المللی در بسیاری از كشورها به اجرا درآمده است و در كشور عزیزمان نیز در حال اجرا بوده و بهزیستی استان قم نیز از این شیوه تحت عنوان ICF استفاده می‌كند. بر این اساس علاوه بر تعیین میزان از كار افتادگی افراد، خدمات مورد نیاز ایشان كه بر اساس دستورالعمل‌های موجود به وی تعلق میگیرد نیز تعیین می‌شود لذا در این روش ممكن است یك فرد معلول بتواند از خدمات بیشتر و برخی نیز از خدمات محدودتری برخوردار شوند.
* جناب * آقای دکتر به نظر می‌رسد در استان قم و در دیگر استانها، اطلاعات معلولیتی جمع‌آوری نشده است. منظورم اطلاعات تفصیلی و کامل مانند مهارت‌ها، علایق، مدارک تحصیلی و غیره است. مستحضر هستید هر نوع تصمیم‌گیری نیاز به اطلاعات دارد و باید نخست اطلاعات لازم و کامل را داشته باشیم، آنگاه به بررسی و تصمیم‌سازی برسیم. آیا سازمان بهزیستی در دوره ریاست حضرتعالی نمی‌خواهد یک گام اساسی و مهم بردارد و بانکی جامع از اطلاعات معلولین بنیان‌گذاری کند؟
– در موضوع بانك اطلاعات معلولین به استحضار می‌رساند كه بانك اطلاعات معلولین بهزیستی از جمله بانك‌های اطلاعاتی بسیار كامل در بین دستگاه‌های دولتی كشور بوده و تمام خدمات و وضعیت معلولین را در سطح كشور در خود جای داده است. این بانك به عنوان یكی از معیارهای برخورداری از خدمات هدفمندی یارانهها تغیین شده است و حتی پرداخت مستمری معلولین و هرگونه پرداخت‌های دیگر نیز بر اساس اطلاعات این بانك انجام میگیرد. حتی سازمان هدفمندی یارانهها بر اساس این اطلاعات برخی برنامه‌های سبد غذایی را برای افراد و اقشار پایین جامعه تعیین می‌كند. این بانك اطلاعاتی به تفكیك استانها نیز اطلاعات قابل قبولی را در اختیار مدیران و كارشناسان قرار می‌دهد و اطلاعات آن در اختیار این استان نیز قرار دارد.
در خصوص بانك اطلاعات اشتغال معلولین استان قم نیز برنامه‌هایی وجود دارد كه انشاءالله تا پایان سال جاری بتوانیم این بانك اطلاعات اشتغال را كه بر اساس فرصت‌های شغلی، نیازهای فنی و حرفه‌ای و توانایی‌های افراد معلول تهیه خواهد شد، راه بیندازیم.
* روابط عمومی سازمان حداقل در بخش معلولین، گویا کم کار است. آیا نمی‌‌خواهید پیشرفت، کارها و پروژه‌ها و غیره را با مردم در میان بگذارید؟ مردم اغلب اطلاعات مناسبی از سازمان بهزیستی در بخش معلولین ندارند؟ البته دفتر فرهنگ معلولین مهیا است، در مجله و سایت اطلاعات آن سازمان را منتشر کند. اگر روابط عمومی دفتر فرهنگ با روابط عمومی سازمان بهزیستی قم هماهنگ باشند حداقل می‌توانند بخشی از مشکل را رفع نمایند.
– در مورد موضوع روابط عمومی و ارتباط با رسانه‌ها نیز گرچه ارتباط بهزیستی استان با رسانه‌های دیداری و شنیداری نسبت به گذشته بهتر شده است اما این وضعیت به نظر هنوز مطلوب نبوده و در این خصوص با همكاری‌های ارزشمند شما و راهنمایی‌ها و پیشنهادات مطرح شده می‌توانیم گام‌های مؤثرتری برداریم. گرچه برنامه‌هایی نیز جهت توسعه ارتباط با رسانه‌های استانی در حال تدوین می‌باشد به حدی كه هر روز دو یا سه خبر از بهزیستی در رسانه‌های مختلف مطرح باشد و حتماً از امكانات و پتانسیل‌های قابل توجه دفتر فرهنگ معلولین نیز در این خصوص استفاده خواهد شد.
* جناب دکتر سلیقه استحضار دارید بهداشت دو بخش جسمی و روحی دارد و در همه جای جهان بهداشت روحی را مهم‌تر می‌شمارند. تغذیه جسمی اگر فاسد باشد برخی از اعضای بدن را مریض می‌کند ولی اگر غذای نامطلوب فکری یا اخلاقی مصرف شود تمامی وجود انسان را مختل می‌نماید. سازمان بهزیستی موظف به سامان‌دهی به زیست مردم اعم از زیست مادی و حیات معنوی جامعه است. ولی برنامه جدی فرهنگی ویژه معلولین در گذشته از سازمان مشاهده نشده است. قرآن نخستین و مهم‌ترین حامی معلولین است و دفتر معلولین با اجرای روش‌های مختلف قرآن را به عنوان یک حامی به آنان معرفی کرد و نظرات آنان را به قرآن بیش از گذشته جذب نمود. حضرتعالی برای ارتقای سطح فرهنگی مذهبی معلولین چه برنامه‌هایی دارید؟
– در اجرای برنامه‌های فرهنگی و مذهبی معلولین می‌توان استان قم را به عنوان پایگاه اصلی این برنامه‌های در كل كشور مطرح نمود، این مهم بدون حمایت و ارتباط شما عزیزان با اداره بهزیستی و ارائه راهكارهای كارشناسانه به نتیجه نخواهد رسید. لذا با همكاری شما حتماً در سالهای آتی برنامه‌های فرهنگی و مذهبی معلولین وضعیت قابل قبول‌تری پیدا خواهد نمود. این نكته نیز در خصوص فرهنگ معلولین قابل ذكر است كه معلولین علاوه بر اینكه تحت پوشش یك نهاد دولتی به نام بهزیستی باشند عضو جامعه ما هستند و در كنار مردم زندگی می‌كنند و قطعاً میزان برخورداری ایشان از برنامه‌های فرهنگی و مذهبی تابعی از شرایط فرهنگی و مذهبی جامعه نیز خواهد بود.
* معلولین بسیار از بیمه تأمین اجتماعی و ارتقای این بیمه و نیز ارتقای حقوق ماهانه می‌پرسند. آیا طرح و تصمیمی در این زمینه دارید؟
– موضوع پرداخت مستمری ماهیانه برای معلولین شدید و عمیق (مستمری ماهیانه فقط به افراد دارای معلولیت شدید تعلق میگیرد) در تمام كشور یكسان بوده و این مبلغ برای مددجویان كمیته امداد و بهزیستی به یك شكل و به یك میزان پرداخت می‌شود. لذا این موضوع استانی نبوده و از اختیارات مدیر كل استان نیست اما مدیران كل استانها بارها به مقامات كشوری و ریاست محترم بهزیستی كشور نیز در مصاحبه‌ها كم بودن این مبلغ را مطرح نموده‌اند اما افزایش آن به عوامل مختلفی كه اصلی‌ترین آن تأمین بودجه است بر می‌گردد.
در موضوع بیمه تأمین اجتماعی نیز همانگونه كه اطلاع دارید این بیمه فقط به افراد شاغل و از طریق كارفرمایان قابل انجام بوده و از وظایف این اداره كل نیست ولی اگر از معلولین افرادی تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی باشند بخشی از هزینه حق بیمه كارفرمایی و خویش فرمایی آنها از طریق این اداره پرداخت می‌شود. بهزیستی فقط در خصوص بیمه زنان سرپرست خانوار زیر 50 سال مسئولیت دارد كه تا سال گذشته نزدیك به 60 درصد آنها بیمه بودند كه با پیگیریهای اینجانب در سال جاری 100 درصد آنها بیمه شدند.
* در پایان اگر نکته‌ای دارید بفرمایید.
– در پایان ضمن اعلام آمادگی جهت هرگونه همكاری و تشكر از دغدغه‌های مدیریت محترم دفتر فرهنگ معلولین و همكاران زحمت‌كش در خصوص مشكلات معلولین اینجانب آمادگی انجام گفتگو با مجله توان‌نامه را نیز دارم و به این نكته نیز اشاره می‌كنم اهم وظایف بهزیستی در خصوص معلولین عزیز توانمندسازی از طرق مختلف از جمله تحصیلی، فرهنگی، اشتغال، مناسب‌سازی محیط شهری، خدمات مددكاری، گسترش انجمن‌های معلولین و … و پیشگیری از معلولیتها می‌باشد. ارائه خدمات و مساعدت‌های مالی نیز بخش كوچكی از وظایف بهزیستی می‌باشد كه اغلب از طریق مساعدت‌های خیرین صورت میگیرد كه استان قم از استان‌های بسیار موفق در جلب این كمك‌ها از خیرین و تحویل آن به مددجویان بوده كه حتی موجب ترغیب مهاجرت معلولین به استان شده است. در این امر مهم دفاتر مراجع عظام تقلید به خصوص دفتر مرجع عالیقدر جهان تشیع حضرت آیت الله العظمی سیستانی (دام ظله العالی) نیز خدمات قابل توجهی به معلولین ارائه نموده‌اند.
* جناب آقای دكتر سلیقه از وقتی که در اختیار مجله توان نامه قرار دارید، سپاسگذاریم.
برخی مسوولین بهزیستی برخلاف نظرات فوق دشمن معلولین هستند، گاهی تخصص ژنتیک باعث دید ضد انسانی به معلولین می شود.