استاد محمد رضا نامنی: نابینا و پژوهشگر خط بریل

محمد رضا نامنی
نابینا و پژوهشگر خط بریل

مریم قاسمی
او در 23 فروردین 1323ش در تهران متولد شد. وی در طول تحصیلات ابتدایی و متوسطه به تدریج بینایی خود را از دست داد و دوره لیسانس را با كم بینایی و فوق لیسانس را با نابینایی به پایان رسانید.
نامنی پایان‏نامه تحصیلی خود را با خط بریل تهیه نمود و با درجه خوب مورد تأیید اساتید خود قرار گرفت. او در كنار دكتر محمد خزائلی و با تأیید و پشتیبانی آن مرحوم خدمات بسیاری برای جامعه نابینایان داشت. نامنی بعد از درگذشت دکتر خزائلی در سال 1353 به مدت سیزده سال مدیریت علمی و توانبخشی آموزشگاه خزائلی را برعهده داشت و سپس برای شرکت در دوره تخصصی «آموزش كودكان نابینا» به امریكا عزیمت نمود. وی سالها عضو انجمن بین‏المللی نابینایان و نماینده ایران در آن بود.
نامنی بنیانگذار اولین كتابخانه گویا در وزارت آموزش و پرورش است. وی همچنین با جلب همكاری هنرمندان زمان خود گروههای هنری نابینایان را تشكیل داد و نسبت به آموزش افراد نابینا و كم بینا همت وافری مبذول داشت. وی همزمان با اداره آموزشگاه از سال 1355 به عنوان مدرس روانشناسی در دانشگاههای تربیت معلم، شهید بهشتی، علامه طباطبایی و الزهراء حضور داشت.
اولین كتاب وی با عنوان سیری گذرا در آموزش و بهزیستی معلولین بینایی در سال 1363 منتشر شد و به دنبال آن دومین كتاب با نام نخستین گام راهنمایی علمی پدران و مادرانی كه فرزند نابینا دارند عرضه شد. علاوه بر اینها وی مقالات و جزوات متعددی در زمینه كودكان استثنایی بویژه نابینایان تهیه و در اختیار دانشجویان خود قرار داده است.
استاد نامنی هم چنین به عنوان مشاور امور آموزشی كودكان استثنایی و معلولین بینایی با وزارت آموزش و پرورش و سازمان بهزیستی همكاری داشت. او پس از ازدواج با خانم شهره فلاح كسمایی در سال 1369 با سرمایه شخصی و به یاری همسر خود سرمایه خانوادگی خویش را صرف تأسیس مؤسسه استثنایی عصای سفید نمود و با تصدی مدیریت مؤسسه و عضویت در هیأت امنا و ارائه مشاوره‏های روانشناسی بخش اعظم اوقات خود را در خدمت نابینایان و كم‏بینایان می‏گذرانید.
مؤسسه استثنایی عصای سفید در حال حاضر در چندین رشته آموزشی با كمك و همدلی اساتید و هنرمندان برجسته و دلسوز به آموزش اعضای خود كه نابینا و كم بینا هستند می‏پردازد. گفتنی است كه گروه همخوان این مؤسسه با پشتیبانی و تلاش ایشان در اولین همایش معلولان كشور كه به همت سازمان بهزیستی برگزار شده بود موفق به كسب مقام اول و اخذ تندیس طلایی این همایش شد.
استاد محمدرضا نامنی، در 22 دی‏ماه 1380 درگذشت و مؤسسه عصای سفید را كه درخت باروری در میان مؤسسات خیریه غیردولتی است به عنوان ثمره عمر پر بركت خود برای خیل هنرجویان و كارآموزان نابیناو كم بینا به یادگار نهادند.
کارنامه پربار او عمدتاً در عرصه خط بریل، پژوهش و آموزش است. شادروان نامنی در همه یا اغلب آثارش به جنبه‌های مختلف خط بریل پرداخته است. او تلاش کرد تجارب مهم را از جهان پیشرفته با زبان بومی و فارسی در زمینه بریل به دانش‌آموزان و دانش‌جویان ایرانی تفهیم نماید. در کتاب نخستین گام در بخش مهارت خواندن و نوشتن به اهمیت بریل و ضرورت فراگیری خط بریل توسط دانش‌آموزان به تفصیل نکاتی آورده است. نیز در کتاب تحول روانی و در همه آثارش استفاده از خط بریل را مهم و مغتنم و یکی از ارکان فرهنگ نابینایی برشمرده است.
مآخذ
تحول روانی آموزش و توانبخشی نابینایان، محمدرضا نامنی و دیگران، تهران، انتشارات سمت، 1389؛ نخستین گام، محمدرضا نامنی و شهره فلاح کسمایی، تهران، سازمان آموزش و پرورش استثنایی، 1374، ص 12-14 و 112-115.