سخن سردبیر

سخن سردبیر
به چشم ظاهر اگررخصت تماشا نیست/ نبسته است کسی شاه راه دل‌ها را
اين شماره توان‌نامه با تأخير منتشر مي‌شود، علت اصلي دیر رسیدن، ماهيت و اهمیت موضوع ويژه نامه و پرونده اين شماره است که اختصاص به بريل دارد. که گفته‌اند: دیر آی و درست آی! خط بريل مثل كتاب گويا و زبان اشاره دارای دو طرف مصرف كننده و توليد کننده است. مصرف كننده كتاب گويا با حس شنوايي، از آن استفاده مي‌كند؛‌ ولي توليد كننده با قرائت متن و خواندن آن را توليد مي‌كند. از اينرو اين كتاب، گويا ناميده مي‌شود. بريل را از حيث توليد مي‌توان كتاب برجسته ناميد و از نظر مصرف كننده، آن را كتاب بساوايي (لمسي) مي‌نامند. البته در فرهنگ غربي و در جهان عرب به دليل اينكه مخترع آن بريل بود، آن را بريل (ضبط اکثر متون عربی، برایل است) خوانده‌اند. در فرهنگ عربی به جای بریل یا برایل گاه آن را خط منقوط یا خط نقطیة می‌نامند. لغت‌نامه دهخدا بساوايي را لامسه يا قوه لامسه و بسودني را لمس كردني و قابل لمس يا ملموس دانسته است . در زبان انگلیسی آن را Touch Reading، Braille Reading، Braille Book،Braille Writing، Braille System، Braille Text book، Braille Codes می‌نامند.
از اينرو كتاب بساوايي غلط و كتاب بسودني صحيح است. يعني متني كه قابليت لمس دارد و با لمس كردن قرائت مي‌شود. اما كتابي را مي‌توان لمس كرد يا قوه لامسه وقتي چيزي همچون كلمات و حروف را مي‌تواند لمس كند كه بُعد (طول و عرض و ارتفاع) داشته باشد. به عبارت ديگر حروف و كلمات در صورت برجسته بودن، مي‌تواند لمس پذير باشد. به همین دلیل گاه آن را خط برجسته و بعضی آن را خط نابینایی می‌نامند.
لویي (يا لویيس) بريل (۱۸۰۹-۱۸۵۲م) معلم فرانسوي در ۱۸۲۹م الفبايي مخصوص نابينايان اختراع كرد. او از سه سالگي نابينا شده بود و درصدد بود تا نابينايان همانند افراد عادي به تعليم علوم بپردازند. حروف بريل در واقع نقطه‌های برجسته‌اي هستند كه هر نقطه يا چند نقطه نماد حرف خاصي است. اين نقطه‌ها با شابلون يا ماشين برجسته مي‌شود بطوري كه با لامسه قابل تشخيص است.
امروزه نابينايان در سراسر جهان از خط بريل براي خواندن متون و آموزش استفاده مي‌كنند. خط بريل فارسي از سال ۱۳۳۹ش در ايران پذيرفته شد. اما مشكلات و نواقصي داشت. سپس در سمينار مربيان نابينايان ايران در شهريور ۱۳۴۸ (تهران) اصلاح شد و بخشي از مشكلات آن مرتفع گرديد. پس از آن هم تلاش‌هايي براي كارآمدتر كردن صورت گرفته است. اما اين خط هنوز هم با مشکلاتی مواجه است. در يك بررسي سريع، اين مشكلات را اينگونه مي‌توان شمارش كرد:
۱ـ فقدان تشكل آموزگاران و مدافعان خط بريل در ايران ۲ـ فقدان متصدي كه با روش علمي به همه مسائل و امور آن اهتمام داشته باشد ۳ـ عدم همسان سازي ۴ـ گراني وسايل بريل ساز و عدم توانايي همه روشندلان براي تهيه آن ۵ـ فراگير نبودن آموزش بريل ۶ـ عدم دسترسي به فناوري‌هاي مدرن بريل ۷ـ ضعف پژوهش‌ها در زمينه بريل و عدم بررسي مشكلات و ارائه راه‌كار براي به روز شدن.
اينها برخي از مشكلات ريشه‌اي و مبنايي خط بريل در ايران است. مجله توان‌نامه با درك اين شرايط، اقدام به تهيه ويژه نامه بريل نمود؛ تا بدین وسیله اطلاع‌رساني شود و مشكلات در دید و نظر مردم، مسئولين و كارشناسان برجسته گردد. اين ويژه نامه به توصيه حجة الاسلام والمسلمين آقای سيدجواد شهرستاني رئيس محترم مؤسسه جهانی آل البيت(ع) و نماینده تام الاختیار آیت الله العظمی سیدعلی سیستانی دامت برکاته اجرا شد. چرا که ايشان همواره به امور معلولين اهتمام ويژه داشته‌اند.
پرونده بریل گویای حقایق بسیار است. پژوهشگران از زوایای مختلف می‌توانند، این پرونده را بررسی کرده و اطلاعات مورد نظر خود را پیدا کنند.
البته تمامي حجم اين شماره به بريل اختصاص ندارد و بخش عمومي آن به اطلاع‌رساني و جنبه‌هاي ديگر فرهنگ و جامعه توان خواهان عزيز پرداخته است و امیدواریم که مورد توجه و استفاده علاقه‌مندان قرار گیرد.
حوادث مهم مرتبط به عموم معلولین،حوزه چاپ و نشر، عرصه نشریات، مباحث حوزه فقه، حقوق و احکام معلولین و خلاصه تلاش کرده‌ایم تمامی عرصه‌ها و حوزه‌ها کاوش گردد و اطلاع‌رسانی جامع داشته باشیم. اطلاع‌رسانی توان‌نامه گویای اینست که جامعه معلولین پویایی و تحرک رو به گسترش و ازدیاد دارد. به قول معروف آب زیر پوستش رفته است. روشندلان، ناشنوایان و دیگر اقشار این جامعه در حال طی مدارج ترقی هستند. ما اصحاب توان‌نامه در خدمت این عزیزان بوده و درصدد معرفی محاسن آنان به اولاً ایرانیان و دوم به جهان هستیم. اما شرط تحقق این هدف همکاری توان‌خواهان در تمامی زمینه‌ها با مجله است. امید است با نقد و راهنمایی‌های مشفقانه خود ما را در این رسالت خطیر یاری فرمایید.