كتاب گويا در آينه انديشه‌ها
كتاب گويا ابعاد متنوع حقوقي، اقتصادي، هنري، اجتماعي و فني دارد. متخصصان درباره زواياي اين پديده اظهار نظرهايي كردهاند. هر چند هنوز مباحث فراوان مانده و هنوز بسياري از ابعاد و مسائل آن كاملاً روشن نشده است. از اينرو طرح ديدگاه‌ها براي در انداختن تعاملات فكري و تضارب انديشه‌وران ضروري است. اينجا به برخي از ديگاههايي كه رسانه‌ها جمع‌آوري و اطلاع‌رساني كردهاند، مي‌پردازيم.
مهجوریت کتابهای صوتی در بازار نشر ایران
تولید و توزیع کتابهای صوتی در دنیای امروز بخشی از صنعت نشر را تشکیل می‌دهد که متاسفانه در کشور ما از این ظرفیت بالقوه استفاده بهینه نشده و تنها برخی از ناشران در این زمینه حرکت‌های کوچکی را تجربه کرده‌اند.
اگر در هنگام رانندگی یا انتظار کشیدن در ایستگاه‌های اتوبوس و مترو، کسی با صدای دلنشین کتاب مورد علاقه‌ات را برایت بخواند، و ما فقط گوش بدهیم. در لابه‌لای فصل‌های مختلف، موسیقی ملایمی را بشنوی که تو را ببرد به فضای متنی که برایت خوانده شد و این وضعیت به دلخواه خودت قطع شود یا ادامه یابد و حتی در کمترین زمان ممکن و با حرکتی کوچک دست، متن کتاب دیگری جایگزین متن فعلی شود و این روند به هر میزان که خودت تمایل داری ادامه یابد یا قطع شود.
اکنون چنین وضعیتی در بسیاری از کشورهای جهان از حد یک رویای شیرین فراتر رفته و تقریباً اکثر کتابهای مورد علاقه کتاب‌خوان‌های آن جامعه به صورت کتابهای صوتی موجود است و هر کسی که بخواهد می‌تواند با پرداخت مبلغی معینی کتاب صوتی مورد نظر خود را تهیه در شرایط مختلف از آن استفاده کند.
این که چنین شرایطی در بازار نشر کشور ما به طور گسترده و فراگیر حاکم نیست، به عوامل متعددی بستگی دارد که یکی از آن‌ها، نبود قوانین مصوب کامل در زمینه حق مالکیت مرتبط با این موضوع است.
منبع: خبرگزاري فارس، 15 دی 1391
راديو ايران صدا و كتاب گويا
شباهت‌هاي بسيار بين پروژه‌هاي راديويي و كتاب گويا هست. واين دو مي‌توانند با تعامل و داد و ستد سازنده در توسعه يكديگر مؤثر باشند. مدير راديو ايران صدا به بخشي از تلاش‌ها در اين زمينه اشاره كرده است.
به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، پس از راه‌اندازي راديو اينترنتي «ايران صدا» در روزهاي آغازين سال 1386، واحدي به نام «كتاب‌هاي گويا» به عنوان يكي از بخش‌هاي اين راديو، فعاليت خود را آغاز كرد. تا امكان مطالعه در هر زمان و مكان با بهره‌مندي از كتاب‌هاي گويا را فراهم آورد.
خبرگزاري ايران كتاب، درباره اهداف و برنامه‌هاي راه‌اندازي بخش كتاب گويا در راديو اينترنتي ايران‌صدا به نشاني www.iranseda.ir با حميدرضا صحراگرد، مدير اين راديوي اينترنتي گفت‌وگو كرده است و اطلاعات سودمندي آورده است.
صحراگرد در آغاز به ضرورت ايجاد تغيير در برنامه‌هاي راديويي و تلويزيوني پرداخته است: رادیو اينترنتي‌هاي مختلفي در كشور و نقاط مختلف جهان به شيوه‌هاي مختلف فعاليت مي‌كنند، اما از آغاز با ورود به راديو اينترنتي ايران صدا دغدغه کاری را داشتم که رادیوهای دیگر نتوانند آن را انجام بدهند و يا بخشي وجود داشته باشد كه پيش از اين نبوده است.
ساخت كتاب گويا در سايت‌هاي مختلف به دو صورت انجام مي‌شوند، نوع اول، كتاب‌هاي رمان و داستانی هستند كه به صورت قصه روايت شده‌اند و نوع دوم كتاب‌هايي‌اند كه به صورت اجراي نمایشي تهيه مي‌شوند.
نيز برخی كتاب‌هاي گويا، شامل سخنرانی روساي جمهور و یا مباحث دانشگاهی است كه به نوعي تالیف صوتی ناميده مي‌شوند و به برنامه رادیویی شباهت دارند، اين كتاب‌هاي گويا را با اندكي تغيير مي‌توان به شكل مكتوب درآورد و چاپ کرد.
تولد كتاب‌هاي گويا از برنامه‌هاي راديويي مثل برنامه‌هاي «قصه ظهر جمعه»، «كتاب شب»، «روايت شب»، «روايت يك قصه»، «كيمياي خيال»، «هفت گنبد»، «ترانه آبي» را مي‌توان به كتاب گويا تبديل كرد.
اين برنامه‌ها گنجينه‌اي غني در آرشيو راديو بودند كه اگر از کنار آن‌ها بي‌تفاوت مي‌گذشتيم خطای استراتژیکي محسوب مي‌‌شد. به همین دلیل تصميم گرفته شد هر برنامه‌اي که بر مبنای یک کتاب مکتوب باشد استخراج، دسته‌بندی و با حداقل تغییرات به صورت كتاب گويا، روي سايت قرار گيرد.
گام بعدي گسترش استفاده از كتاب گويا در همه جا است. هم اکنون کتابهای گویا بر روی سایت به فروش می‌رسند و فرد می‌تواند با در اختيار داشتن كد كاربردي و رمز عبور، اين كتاب‌ها را دانلود كند و در هر زمان و مكاني كه مي‌خواهد، آن را بشنود. پس از دانلود نيز مي‌توانند فايل كتاب به روی تلفن همراه و يا mp3 خود بريزند و در اتوبوس، مترو و یا تاکسی به آن گوش دهند. البته سرعت پایین اینترنت موجب شده که بسیاری از افراد از دانلود کتاب‌هاي گويا منصرف شوند، زيرا در اغلب اينترنت‌هاي خانگي مشكل قطع و وصل شدن اینترنت و مشکل سخت افزاری وجود دارد.
برنامه آتی راديو اينترنتي ايران‌صدا براي توسعه كتاب‌هاي گويا اينست كه هر يك از پنج گروه اجتماعی و اقتصادی، دانش و فناوری، اندیشه و معارف اسلامی، ورزش و فرهنگ و ادب و هنر بر اساس موضوعات كه نظام‌مند شده‌اند، صداها را گردآوري و به تشكيل كتاب گويا بپردازند. يك موضوع جامع با موضوعات زير مجموعه آن دامنه وسيعي دارد و پس از ساخت و توليد سودمند مي‌باشند.
منبع: خبرگزاري كتاب ايران (IBNA)، 3 خرداد 1388
تولید کتاب بدون استفاده از کاغذ
در ماه اخیر با توجه به گرانی کاغذ که باعث بالا رفتن قیمت کتاب‌ها هم شده است، شرایط خرید شاید برای برخی‌ها متفاوت از سال‌های قبل باشد، یعنی با توجه با هزینه‌ای که برای این کار، خرید کتاب کنار گذاشته‌اند باید دنبال راه مناسبی برای تهیه کتابهای مورد علاقه‌شان باشند.
برای این کار ناشران هم دست کار شده‌اند تا شرایطی را فراهم کنند که علاقه‌مندان به کتاب بتوانند با بودجه مشخصی که در اختیار دارند کتابهای مورد نظر خود را تهیه کنند. یکی از راه کارهای موجود در این زمینه، تولید کتابهای الکترونیکی است که در ماه‌های اخیر توجه ویژه‌ای از سوی برخی از ناشران به این مسئله شده است. البته کتابهای الکترونیکی در کشور ما هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده که امید می‌رود به زودی به آن دست بیابد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند تولید و توزیع کتابهای الکترونیک از جمله صوتی در دنیای امروز بخشی از صنعت نشر را تشکیل می‌دهد که متاسفانه در کشور ما از این ظرفیت بالقوه تا به حال استفاده بهینه‌ای نشده و تنها در موارد خاص، برخی از شرکت‌های انتشاراتی در این زمینه حرکت‌های کوچکی را تجربه کرده‌اند. اخیراً این بحث در میان علاقه‌مندان به کتابهای صوتی مطرح است که می‌گویند حتی تصورش هم شیرین است که در هنگام رانندگی یا انتظار کشیدن در ایستگاه‌های اتوبوس و مترو، کسی با صدای دلنشین کتاب مورد علاقه‌ات را برایت بخواند و تو فقط گوش بدهی و در لا به لای فصل‌های مختلف، موسیقی ملایمی را بشنوی که تو را ببرد به فضای متنی که برایت خوانده شد و این وضعیت به دلخواه خودت قطع شود، یا ادامه یابد و حتی در کمترین زمان ممکن و با حرکتی کوچک دست، متن کتاب دیگری جایگزین متن فعلی شود و این روند به هر میزان که خودت تمایل داری ادامه یابد یا قطع شود.
منبع: خبرگزاري فارس، 26 مهر 1392
محدودیت فني تهيه كتاب‌هاي گويا به عنوان مهم‌ترين مشكل نابينايان
فرهاد صبوری، فعال حوزه تولید کتاب گویای نابینایان، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، مشکل اصلی نابینایان را محدود بودن حوزه مطالعه آن‌ها دانست و گفت: یکی از خواسته‌های نابینایان این است که روزی بتوانند هر کتابی را اراده کردند بخوانند و آثار متنوع و متعددی را در دسترس داشته باشند.
وی با بیان این نکته که کتابهای موجود برای این‌که مورد استفاده نابینایان قرار بگیرند باید به کتاب گویا تبدیل یا به خط بریل برگردانده شوند، افزود: بخشی از محدودیت‌های فنی در کشور سبب شده نتوانیم مانند کشورهای پیشرفته در این حوزه با سرعت و کیفیت مناسب خدمات ارایه دهیم.
صبوری‌‌فر، که مدرک دکترای خود را در رشته تاریخ دریافت کرده، یکی از مهم‌ترین مشکلات کتابهای گویا را دسترسی باواسطه نابینایان به متن عنوان کرد و افزود: فردی که کتاب با صدای او ضبط می‌شود ممکن است امانتدار، باسواد و مسلط بر متن نباشد و گاهی اشتباهاتی در هنگام خواندن متن اصلی کتاب رخ دهد که از نظر مفهومی شنونده را به اشتباه بیندازد.
دسترسی سریع به بخش خاصی از کتاب و کیفیت پایین کتابهای گویا از مشکلات دیگری بود که صبوری فر به آن‌ها اشاره کرد و افزود: نابینایان گاه نیاز دارند بخشی از این کتابهای گویا را به عنوان مرجع بیان کنند اما ارجاع دادن منطبق بر صفحه، به این‌گونه کتاب‌ها و یافتن صفحه دقیق متنی که خوانده شده دشوار است.
وی درباره نیازهای قشر دانشجو و نابینای کشور گفت: اغلب نابینایان برای ورود به دانشگاه، رشته‌های علوم انسانی را برمی‌گزینند و برای رفع نیازهایشان به کتاب‌هایی نیاز دارند که در چنین رشته‌‌هایی تدریس می‌شود.
بنابراین بخش زیادی از تقاضا برای گویا شدن کتاب‌ها از سوی دانشجویان است. علاوه بر این موارد، کتابهای مرجع و آثار بین‌رشته‌ای هم هستند که براي رفع نیاز نابینایان به صورت صوتی ارایه می‌شوند.
این فعال تولید کتابهای گویا درباره روند گویا کردن کتابهای دانشگاهی توضیح داد: کتاب‌هایی که توسط دانشجویان به انجمن‌ها و مراکز مرتبط آورده می‌شوند در کمیته کتاب مورد بررسی قرار می‌گیرند. گویا کردن برخی از کتاب‌ها عملا امکان‌پذیر نیست. برای مثال متنی که در آن از اصطلاحات آلمانی متعددی استفاده شده، به دلیل کمبود افراد آشنا به این زبان، قابلیت صوتی شدن را ندارد.
ضبط کتاب‌ها به دو صورت استودیویی و آزاد انجام می‌شود. برخی آثار هستند که عجله‌ای برای گویا شدن آن‌ها نیست و کیفیت اثر اهمیت بیشتری برای متقاضی دارد. این آثار اغلب جای مانور بیشتری نیز دارند و می‌توان به صورت گروهی نیز آن‌ها را ضبط کرد. ضبط آزاد در مواقعی انجام می‌شود که کتاب باید به سرعت در اختیار متقاضی قرار بگیرد؛ برای مثال کتاب درخواستی دانشجویی که به متن یک کتاب برای روز امتحان نیاز دارد به صورت آزاد ضبط می‌شود.
منبع: خبرگزاري كتاب ايران (IBNA)، 24 بهمن 1391
صنعت سودآور كتاب صوتي
امروزه با وجود اين كه كتاب‌هاي صوتي در بخش عمده‌اي از جهان به موازات صنعت نشر به عنوان يك صنعت و تجارت حركت كرده و ميلياردها دلار گردش مالي دارد، در ايران استفاده از اين كتاب‌ها چندان رايج نيست. به نظر مي‌رسد تقويت و رواج كتاب‌هاي صوتي در كشور، علاوه بر ارتقاي سرانه مطالعه، سود مالي قابل‌توجهي نيز براي ناشران به همراه خواهد داشت و به بازار كم‌رونق كتاب، جاني دوباره خواهد بخشيد.
كتاب صوتی یا Audio Book تلفیقی است از متن كتاب و صدای خوانده شده آن. دسترسی سریع، حمل آسان و قابلیت استفاده به شيوه‌هاي متفاوت، متنوع و آسان، از مزایای استفاده از این نوع كتاب‌هاست.
پیشینه کتاب گویا در جهان به سال 1931 برمی‌گردد که در آن سال كنگره آمریکا، برنامه کتاب سخنگو را در دستور کار قرار داد. این پروژه که «کتاب برای نابینایان» نام داشت، در ابتدا ـ همان‌طور كه از اسم آن برمي‌آيد ـ براي كمك به نابینایان در مطالعه شكل گرفت. بنیاد نابینایان نخستین‌بار کتاب سخنگو را در سال 1932 تولید کرد و سال بعد تولید انبوه کتاب سخنگو آغاز شد.
در سال 1933 جی. پی هارینگتون که در رشته مردم‌شناسی کار می‌کرد، آمریکای شمالی را درنوردید تا با استفاده از گرامافونی که با برق اتومبیل کار می‌کرد، تاریخ قبایل بومی آمریکایی را روی دیسک‌های آلومینیومی ضبط کند. کتاب سخنگو سنت قصه‌گویی را که هارینگتون سال‌ها پیش تحقیقاتی درباره آن انجام داده بود، زنده می‌کرد. تا سال 1935 که پس از آن کنگره تصویب کرد کتابهای سخنگو برای شهروندان نابینا به رایگان ارسال شود، پروژه «کتاب برای نابینایان بزرگسال» به طور جدی دنبال می‌شد.
ابتدا برخی از کتابهای آموزشی و درسی روی کاست پیاده شد و به دنبال آن کتابهای ادبی و داستان و حکایات ارايه شدند. در سال 1970 شرکت کتاب گویا شروع به اجرای طرح اجاره کتاب صوتی کرد و خدمات فروش محصولات خود را به کتابخانه‌ها توسعه داد. به این ترتیب کتاب گویا بيش از پيش جایگاه خود را میان مردم باز کرد و طرفداران بسیاری یافت. در اواسط دهه 1980 نشر کتاب گویا، فعالیتی با گردش مالی افزون بر چندین میلیارد دلار در سال بود.
با اختراع لوح فشرده (سی‌دی) طرفداران آثار صوتی بیشتر شدند. با توسعه اینترنت، فناوری‌های ارتباطی، فرمت‌های جدید فشرده صوتی و دستگاه‌های پخش صوتی MP3 که به‌راحتی قابل حمل هستند، محبوبیت کتابهای سخنگو به شکل شگفت‌انگیزی رو به افزایش گذاشت. این رشد با دسترسی به خدمات دانلود کتابهای گویا شدت یافت.
منبع: خبرگزاري كتاب ايران (IBNA)، 25 تیر 1391
اقتصاد كتاب گويا
خبرگزاري كتاب ايران، جنبه‌هاي مختلف اقتصادي Audio Book (كتاب گويا) را با صاحب‌نظران و خبرگان به گفتگو مي‌گذارد.
درباره مزيت‌هاي كتاب‌هاي گويا معتقد است: مهم‌ترين قابليت اين كتاب‌ها اين است كه از اوقاتي كه به صورت معمولي نمي‌توان براي مطالعه كردن بهره گرفت با گوش دادن به كتاب صوتي مي‌توان اين مشكل را برطرف كرد. به طور مثال زماني كه فرد در صف انتظار در اتوبوس، بانك و يا حتي پشت ترافيك است مي‌تواند از كتاب گويا استفاده كند. كتاب گويا از اين طريق به افزايش سرانه مطالعه در كشور كمك مي‌كند. با توجه به اين‌كه علاقه به كتاب كم شده و فرصت مطالعه نيز براي افراد كاهش پيدا كرده، اين كتاب‌ها مي‌توانند به افزايش مطالعه در جامعه كمك كنند.
امروز ابزارهاي شنيدن صدا فراگير شده‌اند و ابزارهايي مانند تلفن همراه و يا ركوردرها قابليت شنيدن انواع فايل‌هاي صوتي اعم از موزيك و كتاب صوتي را افزايش داده‌‌اند. با استفاده از اين وسايل افراد به جاي موسيقي مي‌توانند كتاب صوتي گوش بدهند.
محمدي در بخش ديگري از سخنانش به مشكلات توليد اين كتاب‌ها اشاره مي‌كند و مي‌گويد: جلب موافقت ناشران براي اين كار يكي از اصلي‌ترين مشكلات ما در اين حوزه بود. تلاش كرديم كتاب‌هايي را به كتاب‌هاي صوتي تبديل كنيم كه گستره وسيعي از مخاطبان را پوشش مي‌داد. از سوي ديگر نيز تلاش شده تا كتاب‌هاي صوتي در حوزه‌هاي كودك و نوجوان، ادبيات، تاريخ، روانشناسي و … منتشر شوند.
حوزه روانشناسي موفقيت را از حوزه‌هاي پرمخاطب كتاب‌هاي صوتي مي‌داند و مي‌گويد: شمار مخاطبان اين كتاب‌ها در ايران با ساير كشورهاي ديگر قابل مقايسه نيست. نشر كتاب‌هاي صوتي در كشورهاي ديگر جهان سالانه ميلياردها دلار گردش مالي دارد و يك صنعت قابل توجه در كنار صنعت چاپ است.
وي با اشاره به نبود متولي در اين حوزه نيز ادامه مي‌دهد: متاسفانه متولي مستقلي براي اين حوزه وجود ندارد. ما از سال 1385 فعاليت خود را در اين زمينه آغاز كرديم اما متاسفانه از همان ابتدا بخش مستقلي را در وزارت ارشاد يا ساير نهادها نيافتيم كه متولي اين حوزه باشند يا به طور جدي از اين نشر حمايت كنند.
محمدي همچنين تاكيد مي‌كند: با توجه به گراني كاغذ و نيز هزينه‌هاي بالاي توليد كتاب‌هاي صوتي، هزينه اين كتاب‌ها در مقايسه با نسخه چاپي آن كمتر نيست. تنها زماني هزينه كتاب صوتي كاهش مي‌يابد كه كتاب در شمارگان حداقل 20 هزارتايي منتشر شود. اين در حالي است كه كتاب‌هاي چاپي هم در ايران شمارگان پاييني دارند.
به گفته وي، ناشران در اين باره همكاري نمي‌كنند چون معتقدند كه اين كتاب‌ها بازخورد مناسبي ندارد و هزينه آن تامين نمي‌شود.
معصومه زارعي از ديگر افرادي است كه سال‌هاي زيادي درباره كتاب‌هاي صوتي پژوهش كرده و طرح‌هايي نيز به سازمان‌هاي مختلفي چون كتابخانه ملي ارايه كرده است.
وي درباره كاربرد كتاب‌هاي صوتي و مخاطبانش به خبرنگار ايبنا مي‌گويد: اين كتاب‌ها مي‌توانند براي كاربراني كه معلوليت جسمي دارند مانند نابينايان و يا كم‌شنوايان استفاده شوند. بخش ديگري از مخاطبان اين كتاب‌ها را نيز افرادي تشكيل مي‌دهند كه از اين كتاب‌ها در اوقات فراغت خود استفاده مي‌كنند.
به گفته زارعي، كتاب‌هاي صوتي در مقايسه با كتاب‌هاي چاپي قيمت پايين‌تري دارند و از سوي ديگر، حمل آن‌ها نيز آسان‌تر است.
وي ادامه مي‌دهد: متاسفانه ناشران در اين زمينه حاضر به سرمايه‌گذاري نيستند و مي‌گويند كه هزينه كتاب بر نمي‌گردد. اين حوزه نيازمند يك متولي براي ساماندهي است و متولي نيز بايد سازماني باشد كه نگراني از بازگشت سرمايه نداشته باشد.
منبع: خبرگزاري كتاب ايران (IBNA)، 25 تیر 1391
فناوري كتاب گويا
در ایران کتاب گویا نخستین‌بار و در پاسخ به نیاز نابینایان، در سال ۱۹۲۹ از سوی دکتر جواد شوکولات‌خور که خود نابینا بود ارایه شد و به دلیل جذابیت، مورد استقبال عموم مردم قرار گرفت. اما تاریخچه تولید این کتاب‌ها در جهان به سال ۱۹۳۱ میلادی می‌رسد، زمانی‌که در ایالات متحده آمریکا نخستین‌بار این نوع کتاب‌ها برای نابینایان در پروژه‌ای به نام «کتاب برای افراد نابینا» مطرح شد و نخستین کتاب گویا حدود ۷۹ سال پیش در سال ۱۹۳۲ میلادی تولید شد.
کتاب گویا، به دو صورت روخوانی و نمایشنامه تولید می‌شود. کتابهای گویا به اشکال مختلف بر روی نوار کاست، سی‌دی، ام‌پی‌تری (MP3) یا فایل رسانه‌ای ویندوز (Windows Media Audio) و گوشی‌های تلفن همراه استفاده می‌شوند. محبوبیت پخش‌کننده‌های صوتی همراه مانند آی‌پاد، کتابهای صوتی را برای استفاده مردم رایج‌تر کرده است. این امر منجر به گسترش ناگهانی کتابهای تولید شده از پروژه‌هایی نظیر «لیبریوکس» شده است که افراد داوطلب را برای خواندن کتاب‌ها سازماندهی می‌کند. کتابهای همچنین می‌توانند توسط نرم‌افزارهای گویا تولید شوند، هرچند کیفیت صدای تولید شده ممکن است در مقایسه با صدای انسان مطلوب نباشد. کتابهای صوتی همچنین توسط شرکت‌های انتفاعی به‌صورت برخط نیز منتشر می‌شوند.
جالب است بدانید در سال ۲۰۰۵، نوار کاست ۱۶ درصد، لوح فشرده ۷۴ درصد و لینک‌های قابل دانلود ۹ درصد از بازار کتابهای گویا را به خود اختصاص داده بود والبته سود حاصل از این صنعت در سال ۲۰۰۵ در کشور آمریکا بیش از ۸۷۱ میلیون دلار بوده‌است که این آمار در هشت سال گذشته به مراتب رشد داشته است. کتاب گویا جای خود را در میان مردم دیگر کشورها (به‌خصوص کشورهای توسعه یافته) پیدا کرده است و به‌نظر می‌رسد با تولید و ارایه کتابهای صوتی با موضوعات گوناگون، در کشور ما نیز مردم در بحث مطالعه کتاب اقبال بیشتری از خود نشان دهند و در نتیجه فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانی نیز در جامعه نهادینه شود.
منبع: خبرگزاري كتاب ايران (IBNA)، 1 آبان 1392
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.