یادداشت سردبیر

اين شماره نشريه به كتاب گويا اختصاص يافت. كتاب گويا Talking Book، را از حيث شنوايي آن را Audio Books مي‌نامند. اهميت اين پديده در جامعه و فرهنگ نابينايان بر كسي پوشيده نيست. همانطور كه «يار مهربان» در فرهنگ عمومي، در كنار همه افراد از خردسالي تا پايان عمر با خوش زباني و دانايي حضور دارد جامعه روشندلان هم «یار مهربانی» دارند که «گوید سخن فراوان» و «پندآموز» است. با اين تفاوت كه درباره كتاب و يار مهربان عمومي بسيار گفته و نوشته‌اند، با دلسوزي از ضعف‌هاي آن گفته‌اند، نقش و جايگاه آن را تحليل و بررسي كرده‌اند، اما در باب كتاب گوياي روشندلان به رغم اهميت آن بسيار كم تحليل و بررسي كرده‌اند؛ گويا براي اينان، يار نامهربان شده است، يا بهتر است بگوييم نامهرباني‌ها نصيب و قسمت آن شده است. البته منظورم در ايران و نهايتاً جهان اسلام است. اما در كشورهاي ديگر، صدها مؤسسه به توليد و نشر آن اشتغال دارند و روشندلان بدون دغدغه به انواع كتاب گويا دسترسي دارند؛ نيازهاي آنان را به خوبي تأمين مي‌نمايند.
تصور بفرماييد يك نابينا، فاقد مهم‌ترين حسي است كه ارتباط انسان را با جهان و دنياي خارج سامان مي‌دهد. انسان از راه ديدن و مشاهده با جهان مرتبط است. اما نابينا حس شنوايي را جانشين بينايي كرده و درصدد است از طريق شنوايي و تا حدي لامسه (كتاب بريل) اطلاع‌يابي كرده و تمامي اطلاعات، تصورات و علوم و فنون را كسب كند. از اينرو همت عالي نابينايي كه در بين هزاران دانشجوي عادي، بهترين رتبه را در كنكور كسب كرده، بايد ستود. نيز بعضاً در مقطع دكتري يا كارشناسي ارشد توانسته‌اند حتي رتبه‌هاي نخست كسب كنند. با اينكه منابعی مثل كتاب گويا در اختيارشان نبوده است. دسترسی اینان به منابع صرفاً از طریق قرائت والدين، همسر يا يكي از نزديكان و استماع آنان بوده است. آيا افراد عادي مي‌‌توانند بدون اينكه به منابع دسترسي داشته باشند مي‌توانند به چنين موفقيت‌هايي دست يابند؟ بالاخره با اين مقايسه‌ها مي‌‌توان به اهميت كتاب گويا از يك طرف و همت بلند و تلاش‌هاي نابينايان براي دانش‌ آموختن پي بُرد. دیگر معلولین هر کدام به نوبه خود، مشکلات و موانع دارند؛ ناشنوا، سخنان معلم را سر کلاس نمی‌تواند گوش دهد و مجبور است با دیدن لب‌ها و از طریق حرکت لب‌ها سخنان معلم را یاد بگیرد.
كتاب گويا شامل ابعاد و مسائل متنوعي است، ولي فناوري توليد كتاب گويا و ضرورت تأمين نيازهاي جامعه كنوني نابينايان از همه مهم‌تر است. با اينكه جامعه روشندلان به سرعت مدارج علمي را طي كرده و به مقاطع عالي صعود كرده و به شدت نيازمند منابع علمي است؛ اما توليد كتاب گويا بسيار كند و به شيوه‌هاي قديمي و فاقد ضوابط مطلوب جريان دارد.
نابينايان از يك طرف در تمامي مراحل آموزش و پرورش و آموزش عالي مجبوراند، همان منابع و مواد درسي افراد عادي را امتحان دهند. يعني با افراد عادي در يك كنكور شركت مي‌كنند، كنكور و آزمون‌هاي ويژه براي آنان وجود ندارد. اين بي عدالتي بسيار كمرشكن است. تازه وقتي در چنين آزمون‌هايي شركت كرده و قبول شدند، به هنگام اشتغال يا هر نوع سهميه‌بندي اداري، نابينايي براي آنان يك شاخص منفي محسوب مي‌شود. تمامي مديران و دست‌اندركاران امور آموزشي و اجتماعی معلولین را به اين ظلم مضاعف جلب می‌نماییم. آري ظلم مضاعف، زيرا از يك طرف بايد در كنار افراد عادي تحصيل كنند اما وقتي نوبت، اشتغال مي‌رسد، نابينايان به دليل عدم صحت جسماني و فقدان سلامت كنار زده يا شغل‌هايي كه لايق آنها نيست به آنان تحميل مي‌كنند. نابينايي با زحمت فراوان در آزمون دكتري به رتبه عالي دست يافت، در دوره تحصيل هم با مساعدت همسرش كه منابع را برايش مي‌خواند، موفق شد تا بالاخره با تلاش فراوان در هيئت علمي دانشگاه عضو شد. ولي براي گذراندن فرصت مطالعاتي و موارد ديگر، همواره با ظلم و نابرابري مواجه بوده است. اين فقط يك نمونه از نمونه‌هاي فراوان است.
مديريت نشريه توان‌نامه درصدد است بدون ملاحظه و مجامله،‌ به بررسي مشكلات كتاب گويا بپردازد، راه‌كارهاي برون رفت از اين مشكلات را در گفتگو با كارشناسان تحليل نمايد.
به لحاظ كمي يك بخش مهم از جامعه معلولین، نابينايان هستند. اما نهادهاي فرهنگي، نسبت به ضروری‌ترین نیاز فرهنگی آنان یعنی كتاب گويا تا کنون، غفلت داشته‌اند؛ با اينكه در جامعه‌ اسلامی، رهبران دینی، آنان را صاحب حق دانسته‌اند. حضرت علی(ع) در فراز هفتم از فرمان به مالک اشتر درباره طبقه نابینا و ناشنوا و زمین‏گیران هشدار می‎دهدکه همواره به فکر مشکلات آنان باش و از آنان روی برمگردان. فراتر از مسلمانی، به عنوان یک انسان مسئول و متعهد، توجه به همنوعان و به ویژه توجه به افرادی که از وضعیت عادی مناسبی برخوردار نیستند، از وظایف همه انسان‌ها است. این شماره توان نامه شامل پرونده‌ای درباره کتاب گویا است. تلاش شده با نگاهی به گذشته کتاب گویا، تحولات این پدیده تا امروز رصد شود. آنگاه تجزیه و تحلیل مشکلات و مسائل کنونی کتاب گویا پرداخته‌ایم. رویه و خط‌مشی در این زمینه هم گریز از تحلیل‌های انتزاعی و در عوض پرداختن به معضلات عینی، مشکلات دست به گریبان و همه گیر بوده است. تقریباً نیمی از حجم این شماره را «پرونده کتاب گویا» فرا گرفته است. در دیگر فصول به مهم‌ترین موضوعات و حوادث حقوقی، فرهنگی، اجتماعی و اطلاع‌رسانی پرداخته‌ایم. اطلاع‌رسانی درهمه فصول و مباحث پیدا است. از ارباب دانش و معرفت و صاحبان خرد و عقلانیت استدعا داریم با نقدها و اظهار نظرهای خود این نشریه را یاری فرمایند. و پیشاپیش از محبت‌های آنان کمال تشکر را داریم.
سردبیر