به مناسبت انتشار منشور حقوق شهروندی توسط رئيس جمهور و جايگاه معلولیت و معلولین در این منشور

به مناسبت انتشار منشور حقوق شهروندي توسط رئيس جمهور و جايگاه معلوليت و معلولين در اين منشور
نامه دفتر فرهنگ معلولین به رئيس جمهور ایران جناب دكتر حسن روحانی

متن پيش‌نويس منشور حقوق شهروندي امروز (۵ آذرماه ۱۳۹۲) همزمان با گزارش يكصد روزه رئيس محترم جمهور جناب دكتر حسن روحاني ساعت ۱۰ تا ۱۱ شب در كانال يك صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران منتشر شد. البته اين متن در سايت ويژه رئيس جمهور يعني www.president.ir منتشر شد. اين متن كه منشور حقوق شهروندي و به عبارت ساده‌تر وظايف و خدمات دستگاههاي حكومتي و دولتي در برابر مردم است. براي اولين‌بار در تاريخ ايران، يكي از مقامات عالي رتبه اذعان و اقرار به وظايف خودش و مأمورين تحت فرمانش مي‌نمايد. گويا تا پيش از اين چنین نبوده است. و گاه در افواه شایعه هست که حاكمان فقط از مردم توقع داشتند؛ و آنان از مردم انجام خدمات و تعهدات مطالبه مي‌كردند؛ از مردم مي‌خواستند ماليات بپردازند، در حمايت از حاكميت تظاهرات كنند و ده‌ها كار ديگر از مردم مطالبه مي‌كردند بدون اينكه خودشان را متعهد به خدمت و اجراي وظايف بدانند؛ در حالی که چنین نیست و از صدر اسلام رهبران دینی خود را متعهد دانسته و همواره به فکر مردم و معلولین بوده‏اند. برای نمونه رساله عملیه مراجع تقلید به عنوان رهبر جامعه، گویای تلاش این رهبران برای هدایت جامعه می‏باشد. مهم‏تر در احادیث و آیات دلسوزی و تلاش رهبران برای مردم اشاره شده است.
آري امام همام شيعيان، امام علي(ع) به صراحت دولتمردان را موظف مي‌دانست و در مواضعي از نهج‌البلاغه به ويژه در فرمان به مالك اشتر وظايف حاكميت را بيان كرده است. اينك دكتر حسن روحاني با تأسي از آن امام،‌ وظايف مسئولين و مديران در رده‌هاي مختلف را تبيين نمود.
البته فقط بخشي از اين منشور منتشر شده و در عنوان آن چنين آمده (گام اول: اصول كلي، برنامه و خط مشي دولت). اما جايگاه معلولين در اين منشور چگونه است. دفتر فرهنگ معلولين به عنوان يك نهاد مردمي نگاه اجمالي دارد به جايگاه معلوليت و معلولين در اين منشور. معلولين ايران زمين از نظر كمي و آماري جمعيت انبوهي را تشكيل مي‌دهند و برخي جمعيت آنان را تا هفده درصد و حداقل ده درصد برشمرده‌اند.
يعني جمعيت كساني كه مادرزاد يا بر اثر تصادف جاده‌اي و حوادث شغلي يا علل ديگر ناتوان شده‌اند، ۷ تا ۱۱ و نيم ميليون دانسته‌اند. اينان ناشنوا، كم‌شنوا، نابينا، كم‌بينا، ناتوان حركتي از ناحيه دست و پا و ستون فقرات و بالاخره ناتوان ذهني‌اند. متأسفانه با ظهور بيماري هاي صعب‌العلاج و لاعلاج و بحران تغذيه و تأثيرات آن در توانايي‌هاي جسمي و روحي، مشكلات موجود در جاده‌ها و خودروها و پايين بودن شاخص‌هاي ايمني كار در مشاغل و ديگر علل و عوامل، روز به روز به آمار معلولين افزوده مي‌شود. مهم اينست؛ امروزه در دنياي پيشرفته به معلولين به چشم يك عنصر ناتوان و ذليل و گوشه‌نشين نگاه نمي‌شود بلكه آنان را سرمايه ملي و داراي استعدادهاي خاص و خارق‌العاده مي‌دانند كه توانايي‌هاي آنان منحصر به فرد است.
از اينرو جا داشت جناب آقاي حسن روحاني فصل ويژه‌اي براي معلولين گشوده و به مسائل و معضلات اين قشر گسترده اجتماعي بپردازد. قشري كه از يك نظر از همه اقشار جامعه نماينده دارد زيرا پزشك معلول داريم، كشاورز، بازاري،‌ طلبه، دانشجو و ديگر اقشار معلول داريم. از جهت ديگر معلولين امروز تا مراتب عالي در ورزش، در پزشكي، در استادي دانشگاه، در دروس حوزوي، در خلاقيت صنعتي و غيره پيش رفته‌اند.
جناب آقاي رئيس جمهور اين متن كه بيست صفحه است، فقط در دو مورد، كلمه معلولان (صفحه ۱۱) و معلوليت (صفحه ۳) را به كار برده است. البته در يك‌جا، واژه‌ي گروههاي آسيب‌پذير (ص۱۰)، در يك‌جا كودكان آسيب‌پذير (ص۱۳) و در دوجا توانمندسازي (ص۱۰ و ۱۱) استفاده شده است. ضمن تشكر از جنابعالي كه به فكر اين قشر مظلوم بوده‌ايد، امّا به هيچ وجه ابعاد و مسائل و مشكلات حقوقي شهروندي آنان در فاز كليات و خط مشي بيان نشده است و اميد هست به حقوق اين قشر فرهيخته اما مظلوم توجه جدي شود.
رئيس محترم جمهوري، معلولين ايران زمين حضرتعالي را انساني شريف، مؤمن، فرهيخته و دلسوز دانسته و به همين دليل مؤسسه‌ها و مراكز معلولين در سراسر كشور از موفقيت‌هاي حضرتعالي در انتخابات و ديگر توفيق‌هاي آن جناب مسروراند. مشكلات و موانع شما را درك مي‌كنيم و نمي‌خواهيم در اين شرايط سخت بر مشكلات بيفزاييم. فقط هدف اينست كه در اين منشور جايگاه حقوقي معلولين مشخص شود. دفتر فرهنگ معلولين چند پيشنهاد تقديم مي‌نمايد:
۱- مناسب است براي تدوين بخش معلولين اين منشور از خود معلولين و مؤسسات معلوليتي استفاده فرماييد. اگر اجازه بفرماييد، دفتر فرهنگ معلولين مؤسسه‌هاي معلولين را دعوت و در يك نشست يك‌روزه ديدگاه‌هاي آنان را جمع‌آوري و پيش‌نويس اين بخش را تدوين و تقديم حضرتعالي نمايد.
۲- مناسب است يك بخش مستقل شامل كليات، انواع معلولين و طبقه‌بندي آنان و نيز حقوق هر كدام، تدوين گردد.
معلولين شامل چهار گروه عمده يعني نابينايان، ناشنوايان، ناتوان حركتي و توان‌خواهان ذهني است. هر كدام اقتضائات و حقوق ويژه‌اي مطالبه مي‌كنند. از اينرو لازم است در بخش كليات، در يك بند تقسيم‌بندي آنها مطرح، آنگاه در چهارفصل به حقوق هر كدام مستقلاً پرداخته شود.
۳- قرآن كريم نسبت به همه متون مقدس، جدي‌تر به دفاع از معلولين پرداخته است. يك سوره در دفاع از نابينايي به نام عبدالله ابن ام مكتوم نازل شده است. منظور سوره عبس است كه برخي مفسرين، آن را سوره اعمي ناميده‌اند. مناسب است در طليعه بخش مرتبط به حقوق معلولين، اين سوره آورده شود.
۴- همانطور كه شعر فارسي بني آدم اعضاي يكديگرند در ورودي سازمان ملل حك شد، سخن امام علي(ع) و نيز سخن امام حسين(ع) درباره معلولين آنچنان زيبا است كه صلاحيت نصب در سر در يونسكو و ديگر سازمان‌هاي مدافع حقوق معلولين را دارد. دفتر فرهنگ معلولين اين سخنان را در قابي تقديم جنابعالي مي‌نمايد و اميدواريم در محلي نصب فرماييد كه نصب‌العين روزانه باشد.
۵- البته معلولین نیز باید با تلاش و پشتکار مدافع نظام جمهوری اسلامی باشند. این نظام طی سه دهه گام‏های بلندی برای معلولین برداشته است. البته کارنامه و بیلان این اقدامات لازم است منتشر شود تا معلولین اطلاعات و آگاهی لازم را به دست آورند. این دفتر در یک کتاب قوانین معلولیتی در جمهوری اسلامی را گردآوری کرد و درصدد است مجموعه کاملی از اقدامات از سال ۱۳۵۸ تاکنون را جمع آوری و تدوین نماید. 

نيز اين دو سخن را اينجا هم براي استحضار عمومي مي‌آوريم:

فرمان امام علي(ع) به مالك اشتر درباره معلولين:
آنگاه در خصوص طبقه گرفتار و محروم جامعه، كه همه درها به روي آنها بسته است به تو هشدار مي‌دهم؛ اين طبقه عبارتند از: فقيران، نيازمندان، افراد زمين‌گير، خاطر پريشان‌ها يا دردمندان. همانا گروهي از این طبقه، خویشتن دارى کرده، اما گروه ديگر به گدایى اقدام كرده‌اند. پس به خاطر خدا پاسدار حقّى باش که خداوند براى این طبقه معیّن فرموده است: بخشى از بیت المال، و بخشى از غلّه‏هاى زمین‏هاى غنیمتى اسلام را در هر شهرى به اين طبقه اختصاص ده. زیرا تفاوتي بين خودي و غير خودي نيست و دورترین مسلمانان همانند نزدیک‏ترین آنان سهمى مساوى از بيت المال دريافت مي‌كنند. مبادا سر مستى حکومت تو را از رسیدگى به آنان باز دارد، بلکه همواره در فكر مشكلات آنان باش و به آنان اخم مكن. به ویژه کسانى كه از چشم‌ها دوراند و در منظر و مرئي نيستند، اولويت داشته و بيشتر سزاوار رسيدگي مي‌باشند، چون دیگران آنان را کوچک مى‏شمارند و کمتر به تو دسترسى دارند. براى این گروه، افرادي مطمئن، خدا ترس و فروتن را انتخاب كن تا درباره آنان تحقيق و مسائل را به تو گزارش کنند. نيز پيوسته از آنان دلجويي كن چون مسئوليتي سنگين بر دوش زمامداران است. پس بخشي از وقت خود را به كساني اختصاص ده كه به تو نياز دارند، و شخصاً به امور آنان رسيدگي كن، و در مجلس عمومي با آنان بنشين. سربازان و یاران و نگهبانان خود را از سر راهشان دور کن تا بدون اضطراب با تو سخن بگويند. من از رسول خدا(ص) بارها شنيدم كه مي‌فرمود «ملتي كه حقوق ناتوانان را از زورمندان، بدون ترس و لرز نتواند بازستاند، رستگار نخواهد شد». پس درشتى و سخنان ناهموار آنان را تحمل كن. البته اگر اموري را نتوانستي مهيا كني با مهرباني، معذرت خواهي كن. (نهج‌البلاغه، عهدنامه مالک اشتر، فراز هفتم، ترجمه مرحوم محمد دشتی)

سخن امام حسين(ع) درباره معلولين:
ای مردم مشاهده می شود که بدون بیم و نگرانی پیمان‏ خود را با خداوند شکسته اید؛ در حالی که از نقض تعهدات پدران خود هراسناک هستید، اما پیمان خودتان با رسول خدا و التزام به فرامین آن حضرت را عملاً معتبر نمی شمارید. به همین دلیل نابینایان و ناشنوایان و معلولین در شهرها پشتیبان و یاور ندارند و به امور آن‏ها رسیدگی نمی‏شود.
ای مردم به اندازه شرایط و موقعیت خودتان، برای معلولین احساس مسئولیت نکرده و تلاش نمیکنید؛ اگر توانایی هیچ کاری ندارید، حداقل از خادمان معلولین‌ تشکر نمایید. (تحف العقول، ص۲۳۷)

مردم مسلمان و مؤمن بدانند رئيس جمهوري انتخاب كرده‌اند كه عامل به سخنان ائمه(ع) و رهبران ديني است و در زمينه معلولين هم دستورات بزرگان دين را راهنماي عمل خود دانسته است. به همين دليل در قلوب همه مردم، از جمله معلولين جاي دارد.
در پايان مجدداً از زحمات يكصد روزه جنابعالي متشكريم و همواره آرزوي موفقيت براي حضرتعالي مي‌نماييم.

دفتر فرهنگ معلولين/ محمد نوري/ ۶ آذر ۱۳۹۲