سفرنامه شارجه: گزارش خرید کتاب برای کتابخانه تخصصی معلولین
سفرنامه شارجه:
گزارش خرید کتاب برای کتابخانه تخصصی معلولین
دفتر فرهنگ معلولين/ محمد نوری
نمایشگاه بینالمللی کتاب در امیرنشین شارجه یا به قول خودشان شارقه در تاریخ 17 آبان 1391 بازگشایی شد. بنده از طرف دفتر فرهنگ معلولین برای خرید کتاب و بررسی مراکز فعال در حوزه معلولین کشور امارات، عازم شده و در این رخداد بزرگ منطقهای شرکت کردم. حدس اول ما این بود که چند عنوان انگشت شمار کتاب معلولین چاپ کشورهای عربی بیشتر نخواهیم یافت. اما همان روز اول متوجه رخداد عجیب شدیم. چون بیش از هزار عنوان کتاب درباره مسائل و موضوعات مرتبط به نابینایان، ناشنوایان، معلولین ذهنی و حرکتی توسط ناشران مختلف از سراسر جهان اسلام در این نمایشگاه عرضه شده بود. این حجم از کتاب، خود پدیدهای مهم و قابل توجه بود و مرا واداشت که ابعاد آن را بررسی کنم.
البته این سفرنامه مثل بسیاری از گزارشهای سفر نیست که به حوادث شیرین و خوشیها بپردازد بلکه براساس یافتهها و مشاهدات خود، تلاش کردهام به ذهن خواب رفتهی برخی مدیران تلنگری بزنم و با درد دلهایی که ریشه در واقعیتهای موجود دارد، وضعیت نابسامان معلولین را متذکر باشم.
اهمیت کتاب معلولیتی
یکی از دستاوردهای دوره جدید، تقدم مطالعه و کارشناسی قبل از هر نوع تصمیمگیری و اقدام است. در عرصه مسائل و مشکلات معلولین هم، ابتدا به بررسی ابعاد مشکل میپردازند، آنگاه به مرحله عمل و اجرا منتقل میشوند. به همین دلیل در دهههای اخیر، دانشکدهها، پایاننامهها، کتابها، مقالات، نشریات و … برای جامعه معلولین گسترش چشمگیر یافته است.
این رویکرد جدید موجب شد تا بسیاری از آسیبها شناسایی شده و ابعاد آنها ریشهیابی گردد و درمان صحیح و متناسب با آنها در اختیار افراد آسیبمند قرار گیرد. در نتیجه بسیاری از معضلات، آلام و دردها درمان اساسی شدهاند.
یک جنبه از این رخداد بزرگ، پیدایش گونهای از کتب به نام کتاب معلولیتی است، چنانکه کتاب پزشکی، کتاب قرآنی، کتاب حقوقی، کتاب مرجع، کتاب ادبی به عنوان انواع گونههای مختلف کتاب، اغلب محصول دوره جدید و ثمره تلاشهای دانشمندان و کاشفان دوره معاصر است.
متأسفانه در ایران هنوز «کتاب معلولیتی» به عنوان یک پدیده مستقل مورد توجه و اهتمام نیست. نمایشگاه «کتاب معلولیتی» تاکنون نداشتهایم؛ مأخذشناسی، رونمایی، همایش و انواع رخدادهای متناسب و مرتبط با کتاب معلولیتی هم نداریم. مهمترین دلیل جان نگرفتن این پدیده در ایران، فقدان تألیفات و تولید کتاب معلولیتی در همه زمینهها و موضوعات مرتبط است. واقعاً جای نگرانی است که آمار تألیف، ترجمه و بالاخره تولید کتب و مقالات درباره موضوعات معلولیتی اندک است و در حدی نیست که بتوان نمایشگاه کتاب دایر کرد. اما نمایشگاه بینالمللی کتاب شارجه با این که نمایشگاه عمومی برای مسلمانان و جهان اسلام است، مبحث و مقوله معلولین برای مدیریت این نمایشگاه یک ضرورت مهم و یک اولویت است و به این موضوع اهتمام خاص دارند. یک دلیل آن اینست که امیر شارجه آقای قاسمی، مدیر چند مؤسسه معلولیتی هم هست و به امور معلولین اهتمام ویژه دارد. هر ماه در جلسات آنان شرکت میکند و به درد دل آنان گوش میدهد و آنان را تفقد مینماید.
به همین دلیل مراکز معلولین در امارات، به ویژه شارجه رشد بسیار داشته و در همه زمینهها از جمله پژوهش، تألیف و انتشار کتاب و نشریه برای معلولین بسیار فعالاند.
ضرورت تألیف و نشر
جامعه معلولین ایران از دو مرحله سوادآموزی و دانش عمومی عبور کرده و اکنون به آستانه تخصصی رسیده است. چنانکه بسیاری از آنان هماکنون در رشتههای مختلف تحصیلات عالیه دانشگاهی را طی کردهاند، فوق لیسانس و دکترا اخذ کردهاند و در مراکز پژوهشی، آموزشی و خدماتی مشغول خدمترسانی میباشند. اینان نیاز به کتب مرجع، نشریات تخصصی، دائرةالمعارف، کتب راهنما و دهها نوع دیگر از کتاب دارند. اما چرخه کند و ناقص تولید و تألیف کتاب و نشریه برای معلولین، نمیتواند پاسخگوی نیازهای آنان باشد. با نگاه اجمالی به مراکز معلولین اعم از دولتی، خصوصی، خیریهای و مردمی نشاندهنده بسیاری از واقعیتها است. از بین همه این مراکز، کانون معلولین توانا در قزوین بسیار موفق و کارآمد ظاهر شده و توانسته مجله پیک توانا را طی چندین سال و در چند ده شماره با کیفیتی مطلوب به جامعه معلولین عرضه کند. دفتر فرهنگ معلولین نیز مشغول تألیف دانشنامه نابینایان و نابینایی، دایرتالمعارف پارالمپیک، دانشنامه معلولین حرکتی و چند عنوان کتابشناسی دیگر است ولی هنوز این آثار به مرحله چاپ و انتشار نرسیدهاند. در عرصه کتاب گویا با اینکه مؤسسههایی مانند رودکی، حسینیه ارشاد، دانشگاه اصفهان و … مشغول گویا سازی کتب هستند ولی فقط درصدی از نیازهای روشندلان و عموم معلولین برآورده شده است. در زمینه کتاب بریل و کتاب اشاره، کتاب الکترونیک، فیلمهای آموزشی هم نه مراکز دولتی و نه مؤسسههای مردمی پاسخگوی انبوه نیازهای جامعه معلولین نیستند. یعنی از یک سو روشندلان، ناشنوایان و معلولین حرکتی با اهتمام و جدیت خودشان با سرعت رو به کمال و تکاملاند و در آیندهای نه چندان دور هزاران فارغالتحصیل معلولین در مقاطع عالی دانشگاهی یا حوزوی داریم. اما از طرف دیگر رشد امکانات برای تأمین نیازهای آنان و بسترسازی مناسب برای ایجاد اشتغال مناسب بسیار کند و نازل است.
تجربه دیگر
بدون اینکه بخواهیم امارات و مدیریت کلان در این کشور را بیجهت بزرگنمایی کنیم، فقط واقعیتهایی که در این سفر مشاهده شد را گزارش میکنم.
مدیران دبی، ابوظبی و شارجه آنگونه که رؤیت شد، برای ارتقای معلولین و افزایش بهرهوری آنان در جایگاه مناسب اجتماعیشان، طرح، برنامه و تدبیرهای خاصی دارند و توانستهاند الگو و تجربه دیگری را در جهان اسلام مطرح سازند. اولین نکته این است که مسئولین و رهبران در همه سطوح اراده برای اصلاح امور در جامعه معلولین را دارند. برای نمونه روز نخست نمایشگاه بینالمللی کتاب شارجه که روز افتتاحیه بود، آقای قاسمی امیر شارجه بدون تیم حفاظتی، بدون بستن درها و خیلی عادی مثل بقیه آدمها به نمایشگاه آمد. تقریباً هرکس جلوی او قرار میگرفت دست میداد و احوالپرسی میکرد. مهمتر در بدو ورود به نمایشگاه اول به غرفه معلولین رفت، چند دقیقه آثارشان را بررسی و با آنان چای و شیرینی تناول کرد و به گفتههای آنان گوش داد. نیز بعد از روز افتتاحیه، تقریباً هر روز به نمایشگاه میآمد و هر روز در سالنی به غرفههای مؤسسات معلولیتی میرفت. حتی در روزهایی دیدم آنان را دعوت به ناهار یا شام و جلسه در کاخ خودش میکند.
مجلهای که نمایشگاه به عنوان ویژهنامه منتشر میکرد، تقریباً هر روز و در چند صفحه گزارشهایی از غرفههای معلولین و ناشرانی که برای معلولین کتاب منتشر میکنند، داشت. بالاخره فضا بهگونهای طراحی شده بود که معلولین احساس کنند در این کشور و جامعه، کسانی به آنان توجه دارند و درصدد رفع مشکلات آنان میباشند و البته باید خودشان هم کمک کنند تا معضلات مرتفع گردد.
خودکفایی
تجربهای که شرکتهایی مانند زیمنس آلمان دارند اینست که معلولین یک پارچه استعداد و تواناییاند، فقط باید به آنان مجال و امکانات اولیه دارد. شرکت زیمنس در حدود شصت سال قبل راهاندازی شده و اکثر کارمندان، مدیران و کارگران آن نابینا، ناشنوا و معلول حرکتی و بعضاً معلول ذهنیاند. این شرکت در دهههای اخیر بارها به عنوان بهترین سازنده وسایل الکترونیکی در جهان شناخته شده است. همین تجربه در ایران نیز اجرا شده است. کارخانه گروه بهداشتی فیروز که در شهرک صنعتی قزوین دایر است با تلاشها و مدیریت آقای سید محمد موسوی که که از کودکی بر اثر فلج اطفال دو پا و یک دستش دچار معلولیت شد به عنوان یکی از بهترین تولیدکننده کالاهای بهداشتی همه کارمندان و کارگران خود را از معلولین انتخاب کردهاند. این تجربهها قابل تعمیم است و میتوان در همه استانها و شهرستانها اجرا نمود و موجب خودکفایی و اشتغال معلولان گردد.
امید است تا دیر نشده و مشکلات جامعه معلولین تبدیل به بحران نگردیده، مسئولین در ردههای مختلف، گوشه چشمی به جامعه معلولین داشته و برای رفع مشکلات همت بیشتری نمایند.
در پایان
این روز 23 آبان (13 نوامبر 2012م) به اتمام رسید و به ایران بازگشتیم؛ البته با 12 کارتن کتاب و خاطرات سرنوشتسازی که بعضاً به عنوان درد دل بیان شد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.