دانشنامه نابینایان و نابینایی

دانشنامه نابینایان و نابینایی
اتمام تألیف و شروع ویرایش

این دانشنامه زیر نظر آقای محمد نوری به عنوان سر ویراستار و توسط گروهی که دانشنامه ناشنوایان(دانا) را در ۳ جلد تألیف و در سال ۱۳۸۸ منتشر نمودند، در حال تألیف و تدوین می‏باشد. کار تألیف «دانشنامه نابینایان و نابینایی» شامل ۱۲۰۰ مقاله در ۱۶۰۰ صفحه تقریباً به پایان رسیده و به ویرایش سپرده شده است.

مقدمه
تاكنون در جهان اسلام، دانشنامه‌اي درباره نابينايان تأليف نشده و اين اقدام، خدمت بزرگی به این قشر است. نابينايان يك قشر معتنابه از جامعه ايران و ديگر جوامع را تشكيل مي‌دهند. رشد و توسعه فرهنگي و اجتماعي اين قشر منوط به اطلاع‌رساني به معناي جامع آن است. اطلاع‌رساني در اين حوزه مي‌تواند تجارب جهاني را در اختيار نابينايان ايران قرار دهد و بسترهاي رشد و فرصتهاي شغلي و كارآيي را به آنها معرفي كند.
در دنياي امروز كه حجم اطلاعات روز به روز در حال افزايش است بهره‌مندي از اين اطلاعات به صورت بهينه در مورد نابينايان هم يك ضرورت است.
در عرصه نابينايان نيز با توجه به افزايش اطلاعات و مطالب فراوان كه صدها سال در اين حوزه انباشت شده؛ و از سوي ديگر نياز پژوهشگران به دستيابي سريع به اين اطلاعات تدوين دانشنامه نابينايان مطرح شد. غير از كاركرد سامان‌دهي به اطلاعات، دانشنامه نابينايان چون ديگر دانشنامه‌ها، تجارب جهاني را گردآوري مي‌كند و زمينه مساعدي براي ارتباطات و تعاملات به وجود مي‌آورد. بالمآل اين دانشنامه در جامعه نابينايان هم مؤثر است و روابط دروني اين جامعه را تحكيم و توسعه مي‌دهد. كاركرد ديگر اين دانشنامه معرفي كارنامه نابينايان در عرصه‌هاي فرهنگي، خدماتي، هنري و اجتماعي به ديگر قشرها و به جهانيان است. از طريق اين دانشنامه همه مردم با تلاشها، آثار علمي، دستاوردهاي بشري نابينايان آگاه مي‌شوند و جايگاه نابينايان در عرصه هر جامعه و كل جامعه بشري را درك خواهند كرد.

اهداف دانشنامه نابينايان و نابینایی
دو هدف كلان را منظور نموده است: نخست مقاصد اجتماعي و دوم مقاصد فرهنگي. دان درصدد توسعه شاخص¬هاي مثبت جامعه نابينايان و افزايش بهره‌ و سودمندي اين قشر در جامعه است. بنابراين اهداف اجتماعي دان را مي‌توان اينگونه فهرست كرد:
۱- گسترش ارتباط بين قشر نابينايان و ديگر اقشار جامعه
۲- توجيه نابينايان به سوي فرصتهاي اجتماعي
۳- معرفي ظرفيتها و استعدادهاي نابينايان به مديريت اجتماعي براي استفاده از آنها در مشاغل و حرفه‌ها.
۴- گسترش روابط بين نابينايان كشورها و ساخت يك جامعه جهاني با خاستگاه و اقتدار ويژه در عرصه جهاني. در نتيجه استفاده جامعه نابينايان از امكانات جهاني براي توسعه فرهنگ و جامعه خود.
۵- نفوذ بيشتر در ساختار جامعه جهاني نابينايان پس از اطلاع‌يابي از وضعيت آن جامعه از طريق اين دانشنامه.
اما اهداف فرهنگي «دان» عبارت است از:
۱- ارتقاي فرهنگ عمومي اين قشر از طريق افزايش اطلاعات و آگاهي ها
۲- توسعه فرهنگ تخصصي به ويژه در عرصه پزشكي، تعليم و تربيت، و جامعه‏شناسي به دليل اينكه نابينايان به اين دانشها نياز بيشتري دارند و رشد با بهره‌گيري از تجارب جهاني به ويژه تجربه‌هايي كه در جهان پيشرفته به دست آمده، مي‌توان سلامت، نظام آموزشي و سازمان اجتماعي نابينايان را بهبود بخشيد.
۳- ايجاد اعتماد فرهنگي و خودگرداني و استقلال توسط خود نابينايان.
همه اهداف فوق توسط دانشنامه تأمين مي‌شود، زيرا دانشنامه اطلاعات لازم را در اختيار قرار مي‌دهد و نابينايان را متوجه مسئوليت خود مي‌گرداند. همچنين مديران جامعه و مسئولان نهادها و مراكز جهاني را به اقتضائات و ضرورتهاي آنها جذب مي‌كند.
اين دانشنامه شناخت لازم از انجمن ها و نيز كسان مؤثر و به عبارتي خادمان اين قشر از جامعه را در اختيار قرار مي‌دهد و به اين ترتيب چرخه مساعدتها و فرايند مناسبات NGO ها با نابينايان را سامان مي‌دهد.
فعال كردن چرخه اطلاعات مربوط به نابينايان از طريق اين دانشنامه، مردم ايران و جهانيان را نسبت به اقدامات و فعاليتهاي انجام يافته در اين حوزه مطلع مي‌كند؛ پس از اين اطلاع، مديران و نخبگان در رده‌هاي مختلف به سوي طرحهاي خدماتي تا آموزشي و پژوهشي نابينايي جذب مي‌شوند؛ خود نابينايان ضعفها را مي‌شناسند و براي رفع آنها انگيزه‌ پيدا مي‌كنند؛ ارتباطات مراكز و مؤسسات نابينايي تسهيل مي‌شود.

قلمرو علمی
مقالات شامل محورهاي زير است:
۱- شخصيتهاي مبرز و فرهيخته نابينا
۲- خادمان نابينايي كه به نحوي براي جامعه و فرهنگ نابينايي تلاش كرده‌اند.
۳- موضوعات در زمينة مختلف مبناي مقاله‌نويسي قرار خواهند گرفت. براي نمونه فرهنگ ديني وضعيت اجتماعي، ويژگيهاي جامعه نابينايان و آمارهاي اقتصادي اشتغال آنها هر كدام يك مقاله به خود اختصاص مي‌دهند.
۴- نهادها، مراكز و سازمانها
۵- كتابهاي مهم، نشريات مستقل و مهم، سايتها و نرم‌افزارهاي مهم.
۶- تجهيزات و وسايل
لازم به ذكر است اين دانشنامه فقط به مسائل عمومي نابينايان و نابينايي مي‌پردازد و از مسائل صرف تخصصي مثل ژنتيك نابينايي پرهيز مي‌كند.
از نظر قلمرو جغرافيايي، اين دانشنامه جهاني است يعني مسائل نابينايان و موضوعات نابينايي را از سراسر جهان منعكس مي‌كند ولي به نابينايان ايران اهتمام بيشتري دارد. در واقع اصالتاً و اساساً براي جامعه نابينايان ايران تأليف مي‌شود و موضوعات جهاني كه براي آنها مفيد است را عرضه مي‌كند.

ساختار و رویکرد
این دانشنامه مقالات بلند چند هزار کلمه ای ندارد بلکه درصدد است در حداقل کلمات، اطلاعات ضروری مرتبط با یک موضوع را عرضه کند. امروزه کاربران وقت چندان برای مطالعه یک موضوع در چندین ده ساعت را ندارند بلکه می خواهند در چند ثانیه به مطلوب خود برسند و مجهول خود را تبدیل به معلوم نمایند. از اینرو ساختاری دقیق و علمی برای انواع مقالات در نظر گرفته خواهد شد. قالب و ساختاری که سیر تحولات مدخل را در طول دوره زمانی حیاتش نشان می دهد. البته اگر کابر نیاز به اطلاعات افزون داشته باشد به منابع پیشنهادی که در پایان مقاله می آید می تواند مراجعه نماید. مدخل های این دانشنامه با رویکرد حداکثری و جزئی انتخاب شده اند. یعنی تلاش کرده ایم هر کلید واژه ای که در فرهنگ نابینایی شامل حداقل اطلاعات در حد ۵۰ کلمه و حداکثر ۵۰۰ کلمه است، بیاوریم. از اینرو مثل برخی دانشنامه ها از انتخاب مدخل های کلی مشتمل بر انبوهی از اطلاعات پرهیز شده و به جای آن مدخل های جزئی تر گزینش شده اند. برای مثال مدخل کلی تاریخ نابینایی به چندین مدخل کوچکتر مثل تاریخ نابینایی ایران، تاریخ نابینایی عراق، تاریخ نابینایی آمریکا و دیگر کشورها که شامل رخدادهای نابینایی هستند، هر یک یک مدخل خواهند شد. البته ذیل تاریخ نابینایی، گزارش کلی عرضه خواهد شد. با این روش کاربران زودتر به خواسته خود می رسند.

مراحل و سير اجرا
اين دانشنامه همچون ديگر دائرة‏المعارفها مراحل زير را طي مي‌كند.
ـ مدخل‌يابی
– پرونده‏سازي علمي براي مدخلها
– شناسايي نويسندگان و مترجمان و سفارش مقاله و تأليف مقالات
– ويرايش و کنترل مقالات
– بررسي نهايي
– حروف چینی، صفحه آرایی و چاپ، انتشار

خروجی
اين دانشنامه به زبان فارسی تولید می شود، آنگاه به عربی و انگلیسی ترجمه خواهد شد. سپس تبدیل به کتاب گویا و در صورت امکان بریل می شود. همچنین به صورت متنی و گویا روی شبکه جهانی اینترنت عرضه می شود.

عناوین مدخل های (مقالات) دانشنامه نابینایان و نابینایی