طرح جامع
آسیب شناسی وراه کار برای حل اساسی مشکلات معلولین
پاییز۱۳۹۰
دفتر فرهنگ معلولین
مقدمه
مشکلات آحاد معلولین نسبت به افراد عادی در همه سطوح و ردههای فردی و اجتماعی قطعأ افزون است. البته کثرت مشکلات موجب ناامیدی نشده، زیرا اینان اگر چه در یک بعد دچار اختلال و نقصاند ولی در بسیاری از ابعاد استعدادهای بالقوه و بالفعل خارق العاده دارند. همین ویژگی موجب شده، خدمات تمدنی، فرهنگی و اجتماعی فراوانی را در طول تاریخ از آنان ثبت شود. مخترع برق، ادیسون و ناشنوا بود. اشعار زیبای فارسی و نجات ایران زمین درسدهِ ششمقمریتوسطرودکیِنابینادرآنشرائطبودهاست؛ مشاهیر دیگری مثل ابوالعلاء معری (۳۶۳-۴۴۹ق)؛ ابونصر فراهی(متولد۶۴۰ق)؛ ابوالعیناء(۱۹۰-۲۸۳ق)؛ طاش کبریزاده (۹۱۰-۹۶۸ق)؛ طه حسین(۱۸۸۹-۱۹۷۳م) و چند تن دیگر دارای نوعی نقص عضو بودند ولی این وضعیت در فعالیتها وکسب شهرت آنان تأثیری نداشت. یا حداقل میتوان گفت کم تأثیر بوده است.با این حال وجدان جامعه ونیکوکاران همه ملتها موظفاند، اینان را زیرپوشش حمایتی خودبگیرند. در همه کشورها صدها مرکز بررسی، رسیدگی به اینان فعالیت دارند. نیز دفتر فرهنگ معلولین برای همین منظورتوسط حضرت حجة السلام والمسلمین آقای شهرستانی نماینده تام الاختیارحضرت آیة الله العظمی سیستانی در چند ماه گذشته افتتاح شد. هدف اصلی این دفتر رسیدگی به فرهنگ دینی ومذهبی جامعه عزیزمعلولین است. اما همواره این سوءال مطرح بوده که بهترین روش برای مساعدت به این طبقه کدام است؟ وچگونگی رسیدن به هدف مهم ارتقای وضع مادی و معنوی آنان است. جامعه شناسان با بررسیهای دقیق کارشناسانه روشی پیشنهاد کردهاند که در این جزوه توضیح داده خواهد شد. این نوشتار درصددبیان وضعیتجامعه و آسیبشناسی مشکلات آنان و سپس یافتن راه کاری مناسب و در خور شأن و منزلت اینان است.
اصلی ترین معضل و راه کارها
مطابق چند آمار، اکثر معلولین اعم از ناشنوایان، روشندلان، معلولین حرکتی و ذهنی متعلق به اقشار کم درآمداند. گاه پس از بروز عارضهای مثلتصادف، نانآور خانوادهای دچار معلولیت شده، و درآمد آنان آسیب مختل شده است و گاه کودک معلول در خانوادهای کم بنیه اقتصادی متولد شده است. در تداوم حیات، این وضعیت در تحصیل، حرفه آموزی و بالاخره در پیدا کردن شغل مناسب و درآمدزایی تأثیر خواهدگذاشت. بنابراین اصلی ترین مشکل معلولین، فقدان بنیههای مالی ونداشتن شغل و درآمد مناسب است. مشکلات فرهنگی و اجتماعی در مرحله بعد ظهور و بروز دارند. البته به نوبه خود اینهاهم مهم اند، اما تا مشکلات اصلی معیشتی مرتفع نگردد، سخن از موضوعات فرهنگی بی فایده یا کم فایده است.
راه کار
در چند روایت از معصومین مأثور است که به جای پرداختن وجه نقد به افراد بی بضاعت، کار یا ابزارکار در اختیار آنان قرار دهید. این نکته بسیار راه گشا است. کارشناسان جدید نیز به این نتیجه رسیدهاند که با دو روش میتوان از آحاد جامعه معلولین، انسانهای خلاق و فعال و پویا ساخت که روی پای خود ایستاده و وابسته به دیگران نباشند.
راه کار نخست آموزش مهارتها یا مهارتافزایی است معمولأ افراد روشندل یا ناشنوا یا معلولینحرکتی دوره ابتدایی تا متوسطه را طی کردهاند ولی معمولاً حرفه و شغل ندارند چون در این زمینه تجربه ندارند. اینان را با آموزش کوتاه در رشتههای مورد علاقه مانند روزنامهنگاری، خبرنگاری، تهیهگزارش، دائرةالمعارف نویسی، مقالهنویسی، دوبلاژه، صحافی، نقاشی و انواع دیگر هنرهایدستی و مستظرفه میتوانند به نیروی انسانی خلاق و سودمند شده و جذب بازار کار شده و به درآمدهای مطلوب برسند.حتی در خانه خودشان نشسته و به تولید بپردازند. این دفتر حدود یکصد رشته که مناسب وضعیت انواع معلولیتها باشد، راشناسایی کرده است حتی استادان خبره نیز شناسایی شدهاند. بعد از این نوبت خود معلولین است که با مراجعه به سایت پر کردن فرم مهارت افزایی، زمینه اجرا را فراهم آورند.
اما راه کار دوم شناسایی فرصتهاست.
غیر از مهارت افزایی، شناسایی فرصتهای ملی، منطقهای و جهانی بسیار راهگشا است.چون پس از فراگیری مهارتها باید جذب بازار کار شوند و فرصت ها این امکان را میدهد که این افراد با بهترین شرایط جذب شوند. برای مثال، تواشیح و گروهای همخوانی را معلولین بهتر از افراد عادی می توانند مدیریت و اجرا میکنند. از طرف دیگر در ایران هر روز مراسم خاصی هست، اعم از مراسم ملی، قومی، علمی و خانوادگی، و به تواشیح و سرودهای قرآن و گروه هایکر نیاز دارند. بطوری که هرروز به این دفتر درخواستهای میرسد و گروه تواشیح میخواهند.
معلولین با آموزش و تجهیز چند گروه تواشیح میتوانند درآمد آبرومندی کسب کرده و نیز نیازهای جامعه را بر طرف نمایند. در عرصهِ آموزش قرآن از کشورهای آسیاییمیانه درخواست داریم. حتی برای تدریس و اشتغال در کرسیهای دانشگاهی در غرب توسط نابینایان نیازمندیهای هست. مهم شناسای این نیازمندیها و تجهیز و اعزام افراد مناسب است. این دفتر در صدد ایجاد مرکزیتی برای این منظور است.
نجف۲۰۱۲
رخداد فرهنگی پایتخت فرهنگی نجفاشرف در سال ۲۰۱۲ یکی از فرصتهای بسیار مهم است و معلولین میتوانند با استفاده از این فرصتها سرنوشت خود را تغییر دهند. چون پایتختفرهنگی نجف اشرف در سال ۲۰۱۲میلادی برای جهانیان حادثهای مبارک است. چون اولین بار است که یکی از عتبات و شهرعتباتی در جهان اسلام در چنین شأن و مقامی قرار میگیرد.
مسلمانان و شیعیان با استفاده از این فرصت جهانی میتوانند بسیاری از موانع رشد و توسعه خود را از میان برداشته و به مدارج عالی دست یابند. اما جامعه معلولین بیش از دیگران نیازمند این فرصت میباشند. زیرا با استفاده از این شرایط، بسیاری از این مشکلات مرتفع خواهد شد.
این دفتر درصدد برپایی نمایشگاهی بسیار بزرگ از آثار و خلاقیت های معلولین به نام نمایشگاه جهانی هنر و اندیشه معلولین.
زیرا معلولین میتوانند قابلیتها و استعدادهای خود و نیز آثار بسیار جذاب خود را به جهانیان معرفی کرده و خود را به سازمانهای بین المللی و NGOها بشناسانند.
با بررسیهای انجام شده در ایندفتر، معلولین حدود ۸هزار قطعهِ فرهنگی هنری را در همایش نجف ۲۰۱۲ عرضه کنند. این تعداد سالنی به مساحت ۳هزارمتر مربع طلب میکند. نیز معلولین نخبه جهان اسلام تا۵۰۰ نفر می توانند در این همایش شرکت کنند. موارد شناسای شده که قابلیت عرضه در نمایشگاه نجف را دارند عبارتاند از:
الف. هنرهای دستی و مستظرفه
تابلوسازی سنگهای قیمتی مثل تابلوهای یاعلی مدد ازسنگ فیروزۀ نیشابورتا نقاشیهای بسیار نفیس از اسدالله هو الغائب به عنوان لقب حضرتعلی(ع) و حکاکی وحجاری که توسط معلولین ساخته شده قابل عرضه در این همایش را دارد. همه این هنرها با گرایش امام علی(ع) است.
ب. فیلم
یک سالن فقط برای انواع فیلمها و نمایش نقش های معلولین است. این فیلمها علی محور است. تعزیه و نقادی فیلم هم مورد توجه است.
ج. کتاب و فرهنگ مکتوب
کتابهای که معلولین نوشتهاند یا مجلاتی که تولید و عرضه کردهاند همگی در سالن کتاب وفرهنگ مکتوب قابل عرضهاند.
تجربهها
تجربههایسودمندی در زمینه معلولین پیشروی ماست. یکیتجربه دانشگاه گالودت در آمریکاست. این دانشگاه توسط موسسات مالیمهم غرب مثل شرکت فولکسن و شرکتبنز تأسیس و پشتیبانی شده است.
هدف این دانشگاه جذب معلولین از سراسر جهان و آمادهسازی آنها برای اعزام به کشورهای خودشان یا کشورهای فقیر یا در حال توسعه است. اغلب از اینان برای تبلیغ میسیونری و تبلیغ مسیحی استفاده میشود. در ایران تاکنون چند تن از نخبهگان جامعه معلولین مثل دکتر قهرمان جذب این دانشگاه شدهاند.
تجربه دیگر مربوط به دهه بیست و بعد از آن است. یک کشیش مسیحی به نام خالقزی مدارسی را برای آموزش معلولین در چند شهر ایران دایر کرد. بیمارستان متعلق به جامعه مسیحی ایران برای تبلیغ مسیحیت به کار میگرفت.
تجربه دیگر مربوط به مدرسه آلمانهاست برای آموزش نابینایان و تبدیل آنان به مبلغ مسیحیت در اصفهان بود. روحانیون برجسته اصفهان مثل مرحوم آیة الله شمسآبادی با استیذان از آیة الله العظمیخوئی موُسسه ابابصیر را تأسیس کردن تا در مقابل اینان کار کنند. هم اکنون ابابصیر در تعطیلی است. در شرائطی که هیچ اقدام قابل توجه در مقابل حرکتهای جذب معلولین به پروژههای ضداسلامی نبود، حضرت آیة الله شهرستانی دفتر فرهنگ معلولین را تأسیس فرمودند. این دفتر در ماههای آغازین تولد خود گامهای بلندی برداشته است. جلسات زیادی برای شناخت و کارشناسی مشکلات و برنامه ریزی دقیق برای حل مشکلات برگزار شده است. حادثه نجف ۲۰۱۲ به عنوان یک فرصت مهم برای معلولین ما را بر آن داشت تا اکثر فعالیتهای این دفتر را به سوی این پروژه سوق دهیم تا بلکه با مدد جستن از ولایت آنحضرت، مشکلات این قشر تا اندازهای مرتفع گردد.