مقدمه

مشکلات آحاد  معلولین نسبت به افراد عادی در همه سطوح و رده­های فردی و اجتماعی قطعأ افزون است. البته کثرت مشکلات موجب ناامیدی نشده، زیرا اینان اگر چه در یک بعد دچار اختلال و نقص­­­اند ولی در بسیاری از ابعاد استعدادهای بالقوه و بالفعل خارق العاده دارند. همین ویژگی موجب شده، ­خدمات تمدنی، فرهنگی و اجتماعی فراوانی را در طول تاریخ از آنان ثبت شود. مخترع برق، ادیسون و ناشنوا بود. اشعار زیبای فارسی و نجات ایران زمین درسدهِ ششم­قمری­توسط­رودکیِ­نابینا­در­آن­شرائط­­بوده­است؛ مشاهیر دیگری مثل ابوالعلاء معری (363-449ق)؛ ابونصر فراهی(متولد640ق)؛ ابوالعیناء(190-283ق)؛ طاش کبری­زاده (910-968ق)؛ طه حسین(1889-1973م) و چند تن دیگر دارای نوعی نقص عضو بودند ولی این وضعیت در فعالیتها وکسب شهرت آنان تأثیری نداشت. یا حداقل می­توان گفت کم تأثیر بوده است.با این حال وجدان جامعه ونیکوکاران همه ملت­ها موظف­اند، اینان را زیرپوشش حمایتی خودبگیرند. در همه کشورها صدها مرکز بررسی، رسیدگی به اینان فعالیت دارند. نیز دفتر فرهنگ معلولین برای همین منظورتوسط حضرت حجة السلام والمسلمین آقای شهرستانی نماینده تام الاختیارحضرت آیة ­الله ­العظمی سیستانی در چند ماه گذشته افتتاح شد. هدف اصلی این دفتر رسیدگی به فرهنگ دینی ومذهبی جامعه عزیزمعلولین است­. اما همواره این سو^ءال مطرح بوده که بهترین روش برای مساعدت به این طبقه کدام است؟ وچگونگی رسیدن به هدف مهم ارتقای وضع مادی و معنوی آنان است. جامعه شناسان با ­بررسی­های دقیق کارشناسانه روشی پیشنهاد­ کرده­اند که در این جزوه توضیح داده خواهد­ شد. این نوشتار درصدد­بیان وضعیت­جامعه و آسیب­شناسی مشکلات آنان و سپس یافتن راه کاری مناسب و در خور شأن و منزلت اینان است.

اصلی ترین معضل و راه کارها

مطابق چند آمار، اکثر معلولین اعم از ناشنوایان، روشندلان، معلولین حرکتی و ذهنی متعلق به اقشار کم درآمداند. گاه پس از بروز عارضه­ای مثل­تصادف، نان­آور خانواده­ای دچار معلولیت شده، و در­آمد آنان آسیب مختل شده است و ­گاه کودک معلول در خانواده­ای کم بنیه اقتصادی متولد شده است. در تداوم حیات، این وضعیت در تحصیل، حرفه آموزی و بالاخره در پیدا کردن شغل مناسب­ و درآمدزایی تأثیر خواهد­گذاشت. بنابراین اصلی ترین مشکل معلولین، فقدان بنیه­های مالی ونداشتن شغل و درآمد مناسب است. مشکلات  فرهنگی و اجتماعی در مرحله بعد ظهور و بروز دارند. البته به نوبه خود اینها­هم مهم اند، اما تا مشکلات اصلی معیشتی مرتفع نگردد،  سخن از موضوعات فرهنگی بی فایده یا کم فایده است.

راه کار

در چند روایت از معصومین مأثور است که به جای پرداختن وجه نقد به افراد بی بضاعت، کار یا ابزارکار در اختیار آنان قرار دهید. این نکته بسیار راه گشا است. کار­شناسان­ جدید نیز به این نتیجه رسیده­اند که با دو روش می­توان از آحاد جامعه معلولین، انسان­های خلاق و فعال و پویا ساخت که روی پای خود ایستاده و وابسته به دیگران نباشند.

راه کار نخست آموزش مهارت­ها یا مهارت­افزایی است معمولأ افراد روشن­دل یا ناشنوا یا معلولین­حرکتی دوره ابتدایی تا متوسطه را طی کرده­اند ولی معمولاً حرفه و شغل ندارند چون در این زمینه تجربه ندارند. اینان را با آموزش­ کوتاه در رشته­های مورد علاقه مانند روز­نامه­نگاری، خبر­نگاری، تهیه­گزارش­، دائرةالمعارف نویسی، مقاله­نویسی، دوبلاژه، صحافی، نقاشی و انواع دیگر هنرهای­دستی و مستظرفه می­توانند به نیروی انسانی خلاق و سودمند شده و جذب بازار کار شده و به در­آمدهای مطلوب برسند.حتی در خانه خودشان نشسته و به تولید بپردازند. این دفتر حدود یکصد رشته که­ مناسب وضعیت انواع معلولیت­ها باشد، راشناسایی کرده است حتی استادان خبره نیز شناسایی شده­اند. بعد از این نوبت خود معلولین است که با مراجعه به سایت پر کردن فرم مهارت افزایی، زمینه اجرا را فراهم آورند.

 اما راه کار دوم شناسایی فرصت­هاست.

غیر از مهارت افزایی، شناسایی فرصت­های ملی، منطقه­ای و جهانی بسیار راه­گشا است.چون پس از فراگیری مهارت­ها باید جذب بازار کار شوند و فرصت ها این امکان را می­دهد که این افراد با بهترین شرایط جذب شوند. برای مثال، تواشیح  و گروهای همخوانی را معلولین بهتر از افراد عادی می توانند مدیریت و اجرا می­کنند. از طرف دیگر در ایران هر روز مراسم خاصی هست، اعم از مراسم ملی، قومی، علمی و خانوادگی، و به تواشیح و سرودهای قرآن و گروه های­کر نیاز دارند. بطوری که هرروز به این دفتر در­خواست­های می­رسد و گروه تواشیح می­خواهند.

معلولین با آموزش و تجهیز چند گروه تواشیح می­توانند درآمد آبرومندی کسب کرده و نیز نیازهای جامعه را بر طرف نمایند. در عرصهِ آموزش قرآن از کشورهای آسیایی­میانه درخواست داریم. حتی برای تدریس و اشتغال در کرسی­های دانشگاهی در غرب توسط نابینایان نیازمندی­های هست. مهم شناسای این نیازمندی­ها و تجهیز و اعزام افراد مناسب است. این دفتر در صدد ایجاد مرکزیتی برای این منظور است.

نجف2012

رخداد فرهنگی پایتخت فرهنگی نجف­اشرف در سال 2012 یکی از فرصت­های بسیار مهم است و معلولین می­توانند با استفاده از این فرصت­ها سرنوشت خود را تغییر دهند. چون پایتخت­فرهنگی نجف اشرف در سال 2012میلادی برای جهانیان حادثه­ای مبارک است. چون اولین بار است که یکی ­از عتبات و شهر­عتباتی در جهان اسلام در چنین شأن و مقامی قرار می­گیرد.

مسلمانان و شیعیان با استفاده از این فرصت جهانی می­توانند بسیاری از موانع رشد و توسعه خود را از میان بر­داشته و به مدارج عالی دست یابند. اما جامعه معلولین بیش از دیگران نیازمند این فرصت می­باشند. زیرا با استفاده از این شرایط، بسیاری از این مشکلات مرتفع خواهد شد.

این دفتر درصدد برپایی نمایشگاهی بسیار بزرگ از آثار و خلاقیت های معلولین به نام نمایشگاه جهانی هنر و اندیشه معلولین.

زیرا معلولین می­توانند قابلیت­ها و استعدادهای خود و نیز آثار بسیار جذاب خود را به جهانیان معرفی کرده و خود را به سازمان­های بین المللی و NGOها  بشناسانند.

با بررسی­های انجام شده در این­دفتر، معلولین حدود 8­هزار قطعهِ فرهنگی هنری را در همایش نجف 2012 عرضه کنند. این تعداد سالنی به مساحت 3هزار­متر مربع طلب می­کند. نیز معلولین نخبه جهان اسلام تا500 نفر می توانند در این همایش شرکت کنند. موارد شناسای شده که قابلیت عرضه در نمایشگاه نجف را دارند عبارت­اند از:

الف. هنرهای دستی و مستظرفه

تابلوسازی سنگ­های قیمتی مثل تابلوهای­ یا­علی مدد ازسنگ فیروزۀ نیشابورتا نقاشی­های بسیار نفیس از اسدالله هو الغائب به عنوان لقب حضرت­علی­^(ع) و حکاکی وحجاری که توسط معلولین ساخته شده قابل عرضه  در این همایش ­را دارد. همه این هنرها با گرایش امام علی^(ع) است.

ب. فیلم

یک سالن فقط برای انواع فیلم­ها و نمایش نقش های معلولین است. این فیلم­ها علی محور است. تعزیه و نقادی فیلم هم مورد توجه است.

ج. کتاب و فرهنگ مکتوب

کتابهای که معلولین نوشته­اند یا مجلاتی که تولید و عرضه کرده­اند همگی در سالن کتاب وفرهنگ مکتوب قابل عرضه­اند.

تجربه­ها

تجربه­های­سودمندی در زمینه معلولین پیش­روی ­­ماست. یکی­تجربه دانشگاه گالودت در آمریکاست. این دانشگاه توسط موسسات مالی­مهم غرب مثل شرکت­ فولکسن و شرکت­بنز تأسیس و پشتیبانی شده است.

هدف­ این­ دانشگاه ­جذب­ معلولین از سراسر جهان و آماده­سازی آنها برای اعزام­ به ­کشورهای خودشان ­یا ­کشورهای فقیر یا ­در حال توسعه است. اغلب ­از­ اینان برای تبلیغ میسیو­نری و تبلیغ مسیحی استفاده می­شود. در ایران تا­کنون چند تن از نخبه­گان جامعه معلولین مثل دکتر قهرمان ­جذب این­ دانشگاه ­شده­اند.

تجربه دیگر مربوط به دهه بیست و بعد از آن است. یک­ کشیش­ مسیحی­ به ­نام ­خالقزی مدارسی را برای آموزش معلولین در چند شهر ایران دایر کرد. بیمارستان متعلق به جامعه مسیحی ایران برای  تبلیغ مسیحیت به کار می­گرفت.

تجربه ­دیگر ­مربوط ­به­ مدرسه ­آلمان­هاست ­­برای ­آموزش ­نابینایان ­­­و _­­تبدیل ­آنان­ به ­مبلغ مسیحیت در اصفهان بود. روحانیون بر­جسته اصفهان مثل مرحوم آیة ­الله شمس­آبادی با استیذان از آ­یة ­الله العظمی­خوئی موُسسه ابابصیر را تأسیس کردن تا در مقابل اینان کار کنند. هم اکنون ابابصیر در تعطیلی است. در شرائطی که هیچ اقدام قابل توجه در مقابل حرکت­های جذب معلولین به پروژه­های ضد­اسلامی نبود، حضرت آیة الله شهرستانی دفتر فرهنگ معلولین را تأسیس فرمودند. این دفتر در ماه­های ­آغازین تولد خود گام­های بلندی برداشته ­است. جلسات زیادی برای شناخت و کارشناسی ­مشکلات و برنامه ریزی دقیق برای ­حل­ مشکلات برگزار شده است. حادثه نجف­ 2012 به عنوان یک فرصت مهم برای معلولین ما را بر آن داشت تا اکثر فعالیت­های این دفتر را به سوی این پروژه سوق دهیم تا بلکه با مدد جستن از ولایت آن­حضرت­، مشکلات این قشر تا اندازه­ای­ مرتفع گردد.