معلولان و انتخابات
معلولان و انتخابات، علی نوری، انتشارات توانمندان و دفتر فرهنگ معلولین، ۱۳۹۷، ۲۰۰ ص.
ISBN: 978-600-99808-1-9 ؛ Disabled and Elections
موضوع(ها):
معلولان – وضع حقوقی و قوانین – ایران
انتخابات – ایران
انتخابات – قوانین و مقررات (فقه)
شوراهای اسلامی – ایران
معرفی مختصر کتاب
کتاب حاضر، به بررسی ادلّه دینی برای مشروعیت انتخابات معلولان، حضور معلولان در رأس نهادهای قدرت در طول تاریخ و معرفی کاندیدهای معلول ایران در انتخابات ۹۶ می‌پردازد. نویسنده در این اثر تلاش می‌کند از انتخابات به‌عنوان پلی جهت ورود معلولان و اشتغال آنها در دستگاه‌های اجرائی و سیاسی کشور، استفاده کند و این تجربه با ارزش را به معلولان نسل بعدی منتقل کنند. به این منظور، نویسنده کتاب حاضر را در پنج فصل گردآوری نموده است: پیشینه، کاندیداهای معلول در انتخابات ۹۶، قانون حضور معلولان در انتخابات، مبانی حقوقی اسلام و بازتاب‌های اجتماعی.
انتشارات توانمندان
ناشر تخصصی معلولیت و معلولان
تلفن: ۰۲۵۳۲۹۱۳۴۵۲ (ساعت ۸ الی ۱۷) ؛ تلگرام: ۰۹۳۹۸۳۷۳۴۳۵
آدرس: قم، بلوار محمد امین، خیابان گلستان، کوچه۱۱، پلاک۴، دفتر فرهنگ معلولین
ایمیل: info@handicapcenter.com
مقدمه
معلولان اعمّ از نابینایان، ناشنوایان، فاقدان حس حرکتی و افراد دارای ضایعات نخاعی و خلاصه همه اقشار دارای نوعی معلولیت در یکصد سال اخیر در ایران، مسیر پر سنگلاخ و پر حادثه و کاملاً صعب العبور را طی کرده‌اند. در دوره قاجاریه و پیش از آن معلولان سواد خواندن و نوشتن نداشتند و از کوچک‌ترین حقوق و امتیازات اجتماعی بهره‌مند نبودند. فاقد مدرسه و نظام آموزش و پرورش؛ نظام حقوقی مصوب ویژه خودشان بوده و بدون در نظر گرفتن حقوق انسانی حتی از سوی نخبگان جامعه، در وضعیت نامناسبی زندگی می‌کردند. با اینکه متون دینی و آموزه‌های اسلامی در قرآن و احادیث، حقوق آنان را به رسمیت شناخته و از مدیریت اجتماعی خواستار تأمین زیست و زندگی کاملاً مطلوب انسانی برای آنان شده است.
از وقتی معلولان به این واقعیت پی بردند که خودشان باید به رفع موانع و ساختن وضعیت مطلوب جامعه‌شان بپردازند و به آموزه‌های قرآنی «ان اللّه لا یغیر ما بقوم حتى یغیروا ما بانفسهم» توجه پیدا کردند، با پشتکار و تلاش خودشان توانستند مراحل صعود مدنی را مرحله به مرحله، پشت سر گذارند. نخستین مرحله سواددار شدن و فراگیری خواندن و نوشتن بود. بدون گذر از این مرحله، ورودشان به دنیای مدرن ممکن نبود؛ وقتی وارد مدنیت و حقوق‌گرایی می‌شدند که بتوانند سخنان دیگران را متوجه شوند و بتوانند با یکدیگر تفهیم و تفاهم برقرار نمایند و جامعه مدنی هر چند کوچک تشکیل دهند. عنصر اولیه چنین جامعه‌ای سواد خواندن و نوشتن است. افرادی مانند مرحوم باغچه‌بان و مرحوم رشدیه تلاش بی‌دریغ در سواددار کردن معلولان به خرج دادند.
پس از گذشتن از مرحله فراگیری خواندن و نوشتن، وارد تحصیلات متوسطه و همزمان وارد نهادهای مدنی اولیه مثل اشتغال و ورود در کسب و کار شدند. پس از چند سال تثبیت در مرحله میانی و ثبات در شغل و درآمدیابی و انتقال از طبقه ضعفاء به طبقه متوسط جامعه، راه ورودشان به تحصیلات عالی و حرکت به طرف نهادهای عالی اجتماعی مثل دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، تعاونی‌ها، تشکل‌های مدنی و مراکز شغل و اشتغال هموار گردید.
چند دهه از ورودشان به این مرحله گذشت؛ تا اینکه تجربه جدید در جامعه هدف مطرح شد و آن ضرورت ورود معلولان به سطح مرجع جامعه است. معلولانی که مشاغلی مثل وکالت، استادی دانشگاه و مدیریت نهادهای مدنی را تجربه کرده بودند، خود را بر حق می‌دانستند که جزء اقشار تصمیم‌ساز کلان جامعه شوند و بتوانند برای نیازها و مشکلات خودشان در سطح کلان و ملی تصمیم‌سازی نمایند. چون در این دوره نظریه‌هایی مطرح شده بود که مشکلات معلولان برطرف نمی‌شد مگر اینکه خودشان در مناصب عالی اجتماعی حضور و عضویت پیدا کنند. قانون جامع معلولان ایران وقتی سامان خواهد یافت که خود معلولان در قوه مقننه حضور داشته باشند و با یارگیری در این جبهه بتوانند تصمیم‌گیری و نهایتاً تصویب کنند. همینطور شغل و اشتغال، درآمد و کسب و کار، فرهنگ و آموزش و پرورش و ده‌ها مشکل معلولان بر اساس این نظریه فقط با عضویت و حضور آنان در مراکز عالی تصمیم‌گیری سامان‌دهی می‌گردد.
اما حضور آنان در قوه مجریه به عنوان رئیس جمهور یا معاونان ریاست جمهوری یا وزیران یا معاونان وزرا و در قوه مقننه و نهادهای همسو و وابسته به این قوه مثل شورای نگهبان یا در قوه قضائیه به دو شیوه امکان‌پذیر است: باید از بالا نصب شوند و یا توسط مردم انتخاب گردند.
منظور از نصب، تعیین توسط مقامات بالاتر مثل رهبری یا رئیس جمهور یا رئیس قوه قضائیه یا قوه مقننه است. اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی چنین نصبی مشاهده نشده، دیده نشده به نابینا یا ناشنوا یا معلول جسمی حرکتی برای منصبی، حکم داده شود. البته در مورد جانبازان مواردی بوده ولی در مورد معلولان مادرزاد و حادثه‌ای سراغ نداریم؛ حداقل برای مناصب عالی سراغ نداریم؛ اما برای مناصب رده چندم مواردی بوده است.
راه دوم انتخاب توسط مردم است. اغلب مردم وقتی رأی می‌دهند که کارایی و توانمندی فرد را دیده و تجربه کرده باشند. وقتی در سال ۱۳۴۲ مردم اراک به محمد خزائلی نابینا برای مجلس شورای ملی رأی دادند، در واقع توانایی‌های او را دیده بودند. وی چندین جلد کتاب منتشر کرده و در زمینه‌های فرهنگی توانایی‌های مناسب و مقبول از خودش بروز داده بود.
بنابراین در دهه‌های اخیر معلولان به این نتیجه رسیدند که، رفع مشکلات مدنی آنان با حضورشان در مراکز قدرت و در نهادهای اصلی تصمیم‌گیری امکان پذیر است. اما حضور آنان فقط از طریق انتخابات ممکن می‌باشد، البته راه‌های دیگر هم هست که زمان‌بر و طولانی است، مثل طی کردن روند اداری و تلاش برای رسیدن به مدیریت‌های بالاتر. به هر حال به نظر می‌رسد مشارکت معلولان در انتخابات مهم‌ترین و سریع‌ترین و مطمئن‌ترین راهی است که آنان را به مراکز اصلی قدرت نزدیک می‌کند.
با اینکه انتخابات نسبت به راه‌های دیگر برای معلولان مطلوب‌تر است ولی نیاز به آموزش و مطالعه تجارب گذشته دارد. در هر انتخابات چه انتخابات شوراها یا مجلس شورای اسلامی یا ریاست جمهوری، ده‌ها معلول ثبت نام می‌کنند و بسیاری با اعتقاد می‌آیند و بسیار تلاش می‌نمایند اما اغلب آنها موفق نمی‌شوند. یک دلیل آن، فقدان آموزش و عدم انتقال تجارب گذشته به آنان است. به همین دلیل در دفتر فرهنگ معلولین درصدد برآمدیم انتخابات گذشته را با محوریت معلولان مرور نماییم. اما بررسی همه انتخابات از دوره مشروطیت تاکنون بسیار وقت‌گیر و مشکل است. از این‌رو فعلاً در این کتاب افراد نامزد شده در همه انتخابات سال ۱۳۹۶ را شناسایی و تحلیل خواهیم کرد.
هدف و خط‌مشی از تألیف و انتشار این کتاب چند مطلب است:
۱ـ انتخابات به عنوان یک آزمون می‌تواند ارتباط و تعامل مردم و معلولان را نشان دهد. در این آزمون می‌توان به دیدگاه‌های مردم درباره معلولان پی برد و دانست چه مقدار به معلولان باور دارند؟ عدم باورشان به چه دلیل و تابع چه متغیرهایی است؟ احترام و اعتقاد مردم به نامزدهای دارای معلولیت را چگونه می‌توان ترمیم کرد و ارتقا بخشید؟
با مطالعه علمی انتخابات و روابط مردم و نامزدهای معلول می‌توان به تجارب و دستاوردهای سودمندی دست یافت و با به کارگیری آنها در انتخابات بعدی راه موفقیت را گشود.
۲ـ ورود معلولان در دستگاه‌های عالی نظام چه مشکلاتی به همراه دارد و چگونه و با اتکا بر چه داشته‌هایی می‌توانند موفق شوند؟
متأسفانه تجارب پیشین گردآوری نشده و به صورت مکتوب در نیامده، این کتاب اولین تلاش در این حوزه است.
۳ـ مشکلات معلولان برطرف نمی‌شود مگر اینکه خودشان در دستگاه‌های نظام سیاسی و اجرایی حضور و اشتغال داشته باشند. حضور فقط با رأی مردم ممکن است. اما معلول چکار کند و چه مسیری را طی نماید تا از صندوق رأی بتوانند با موفقیت بیرون بیایند؟
۴- انتخابات متکی بر سه محور انسانی است: نامزد و منتخب؛ مردم انتخابات کننده؛ مسئولان و مدیران تصمیم‌گیر و مجری یا قانون‌گذار برای انتخابات و مؤثر در آن.
موفقیت معلولان به عنوان نامزد، پیش از هر چیز به فرهنگ سازی نیاز دارد. یعنی اولاً خود معلولان باید این اقدام را مهم و سرنوشت ساز ببینند؛ مردم باید به کاندیداتوری معلولان احترام گذاشته و نگویند آدم نابینا یا ناشنوا و یا ویلچری نمی‌تواند کار کند، برعکس خدمات و شایستگی و صلاحیت آنان را دیده و بالاخره مدیران و مسئولان در بخش‌های مختلف توجیه شده باشند و این اقدام را مشروع و مقبول بدانند.
اگر به مردم گفته شود معلول توانایی کار و خدمت دارد و به همین دلیل رسول اکرم صلی اللّه علیه و آله و سلم عبداللّه بن ام مکتوم نابینا را به عنوان جانشین خود در شهر مدینه تعیین می‌کرد و هر وقت می‌خواست برای امور نظامی از مدینه خارج شود، امور شهر و مردم را به عبداللّه می‌سپرد، یا اگر زندگی‌نامه سفیران و پادشاهان و حتی انبیایی مثل حضرت یعقوب برای مردم و مسئولان گزارش گردد که با داشتن نوعی از معلولیت، وظایف خطیر اجتماعی را بر عهده داشتند، بسیار مؤثر است.
۵ـ ورود معلولان در عرصه‌های انتخابات مدنی مشتمل بر تجارب گران‌سنگی است که معلولانِ نسل‌های بعد با تکیه بر آنها می‌توانند به موفقیت برسند. این کتاب درصدد است تجارب را جمع‌آوری و به نسل‌های بعد منتقل کند.
۶ـ معلولان در طول تاریخ پروژه‌های بسیار داشته، خدمات و فعالیت گوناگون انجام داده‌اند ولی تاریخ نگاران به ثبت و نگهداری و گزارش آنها نپرداخته‌اند. مردم این زمان به دلیل در اختیار نداشتن آن گزارش‌ها، شناخت درستی از معلولان دوره‌های سابق ندارند. این کتاب درصدد است فعالیت معلولان در حوزه انتخاب را گردآوری و چهره‌های معلولان نامزد و کاندیدا شده و فعال در عرصه انتخابات را به تاریخ معرفی کند.
کتاب درصدد است اولاً ادله و مستندات دینی و ملی که انتخاب معلولان را مشروع می‌نماید، معرفی کند؛ دوم اینکه حضور معلولان در رأس نهادهای قدرت را در طول تاریخ نشان دهد؛ سوم کاندیداهای دارای معلولیت که در سال ۱۳۹۶ در ایران در جریان انتخابات مشارکت داشتند معرفی نماید. نظریات و آرای حقوقی مخالفان و موافقان را هم مطرح کند. هدف ما این است که مسیر و تجربه انتخاب معلولان را به صورت مکتوب در اختیار کاندیداهای نسل جدید قرار دهیم.
از فرهیختگانی که با راهنمایی‌های خود به ارتقای این اثر کمک کردند تشکر می‌کنیم. به ویژه از جناب حجت الاسلام والمسلمین سید جواد شهرستانی نماینده آیت الله العظمی سیستانی مدظله که با راهنمایی و مساعدت، انجام این تحقیق را میسر کردند تشکر می‌نماییم.
علی نوری
بهار ۱۳۹۷
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)