دفتر فرهنگ معلولین | حضرت شعیب، پیامبر جامعه ساز

حضرت شعیب
پیامبر جامعه ساز

مقدمه
حضرت شعیب از انبیاء و شخصیت‏هایی است که بسیار در قرآن کریم تکریم شده است. چهل و هفت آیه درباره اخلاقیات، فعالیت‎ها و مجاهدات، درگیری‏ با ظالمان، شیوه او در هدایت قومش و بالاخره سرنوشت او و یارانش است. سیره او بر اساس گزارش قرآن پندآموز و عبرت‎افزا است. با توجه به اینکه متون قدیمی او را نابینا معرفی کرده‏اند، ولی زمان نابینایی او مشخّص نیست، اما به رغم نابینایی شخصیتی بسیار مؤثر داشته است. کمتر شخصیتی در قرآن با این صفات و چنین کارآیی‌ها معرفی شده؛ و در حالی که او را مؤمن و موحد می‌شمارد، به دلیل تلاش‎هایش در ایجاد جامعه مطلوب، او را انسانی اصلاح طلب شمرده است. خود شعیب می‏گوید هدفم اصلاح امور مردم است. جمعاً ۴۷ آیه در پنج سوره اعراف، هود، شعراء، عنکبوت و قصص به شرح سرگذشت او و پیروان و مخالفانش پرداخته است.
شعیب برنامه‏های وسیع برای جامعه‏سازی، اصلاح اخلاقیات، سامان‏دهی به اعتقادات و باورهای مردم داشت. مبتکر عدالت اقتصادی با ابداع ترازو و توزین کالاها بوده. و با این ابتکار یکی از سنگ بناهای زیربنایی تمدن و مدنیت انسانی را پایه‎گذاری کرد.
با توجه به اینکه برخی متون بر نابینایی او اشاره کرده‏اند اما قرآن نهایتاً او را شیخ کبیر یعنی پیرمرد سالخورده دانسته و هیچ جای قرآن به نابینایی شعیب اشاره نشده است. البته از قرائنی می‏توان به نابینایی او را پی بُرد. در متن به این قرائن اشاره خواهیم کرد. اما نابینایی چنین شخصیت‎هایی گویای این است که آسیب‎های جسمانی با اصالت انسانی نباید اشتباه گرفته شود. انسانیت می‎تواند با آسیب‎مندی جسمی جمع شود.
کسانی که بیماری‏ها و آسیب‏هایی مثل نابینایی را با رسالت و نبوت در تضاد می‏بینند، در واقع به این پیش‏فرض باور دارند که معلولیت موجب نقض و عدم کمال است. از این‎رو نتیجه می‎گیرند که انسان کامل و تمام باید جسمی کامل و بی‎نقص هم داشته باشد. در حالی که این نتیجه‎گیری اشتباه است. اساساً طرح این پیش‏فرض درست نیست. اگر پیامبر انسان باشد و بعد جسمانی داشته باشد، قطعاً بیماری و دیگر عوارض جسمانی و آسیب جسمانی مثل پیری هم دارد. از سوی دیگر پیامبر باید از نظر شخصیتی کامل و تمام باشد و شخصیت ربطی به بُعد جسمانی ندارد. بله اگر در عقیده و تفکّر نقص داشته باشد، شخصیتش ناتمام خواهد شد. اما طبیعت جسم عبور از مراحل مختلف تا پیری و پذیرش آسیب‏های متعدد مثل بیماری و نیز مرگ و آسیب در جنگ‏ها و غیره است. همه اینها موجب نقص شخصیت نمی‏شود. مثلاً اگر گفته شود فلان آدم فوت کرده، هیچ کسی فوتش را ناقص شخصیت او نمی‏داند. پیش‏فرض‏های اشتباه در طول تاریخ موجب نتیجه‏گیری‏های خطا و داوری‏های اشتباه شده و بسیاری از امور را برای مردم مشتبه نموده است. همین اشتباهات موجب شده مردم عادی نابینایان و ناشنوایان را از خود برانند و آنها را ناقص و دور شده از رحمت الهی بدانند. گاه آنها را در محل‏های حیوانات و دور از زندگی خودشان نگهداری می‏کردند.
اما نظر قرآن کریم در باب آسیب‏ دیدگی جسمی برخی انبیاء قطعی است. حضرت یعقوب به دلیل کثرت گریه بر اثر فراق یوسف، چشمانش سفید و نابینا شد. این عارضه جسمی صریحاً در قرآن کریم آمده است. نیز در مورد ایوب بیماری‏هایی موجب ناتوانی جسمی او شده و قدرت حرکت را از او سلب کرده بود.
دفتر فرهنگ معلولین برای فرهنگ‎سازی و گسترش دیدگاه‎های صحیح دینی در موضوعات معلولان، به بازخوانی قصص انبیاء در قرآن و روایات پرداخته است. زیرا در برابر مطالب صریح قرآن کریم، بیان دیدگاه‏های شخصی و مخالف قرآن صحیح نیست. از این‌رو در چارچوب منابع قطعی مثل قرآن مجید و روایات صحیح تلاش شده گزارش درستی از سیره انبیاء خاص تبیین گردد. از جمله انبیاء مطرح حضرت شعیب است. این دفتر بر اساس تفاسیر مقبول همگان و متون تاریخی صحیح مروری بر سرگذشت و سیره حضرت شعیب(ع) دارد.
در پایان این دفتر، قسمت‎هایی از تفاسیر یا کتب تاریخی آمده تا پژوهشگران دسترسی آسان‎تر به منابع داشته باشند.