پکتوس: تولید کننده انواع تجهیزات ویژه روشندلان

تأمین ابزارهای مورد نیاز معلولان
تأمین وسایل موردنیاز مددجویان توسط دولت یا مراکز مردمی و نیکوکاران نوعی توان‌بخشی و ارتقای مهارت‌های معلولان است. آنان از عصا، ویلچر، کامپیوتر گرفته تا وسایل پیشرفته‌تر و مدرن نیاز مبرم دارند. اما تولیدکنندگان این وسایل کمتر معرفی شده‌اند. توان‌نامه ضرورت معرفی شرکت‌های مولد ابزارهای معلولیتی را دریافت و از این شماره بخشی به نام شرکت‌ها گشود. امید است معلولان دیدگاه‌های خود را درباره وسایل و نیز شرکت‌ها از تولیدات خودشان گزارش دهند. اما چند جمله‌ای در باب ضرورت و اهمیت ابزارهای مختلف معلولیتی.
معلولان مددجو از نظر توانایی‌های فردی، بالقوه، همه چیز و انواع استعدادهای خدادادی را دارند؛ بیش از انسان‌های عادی هم دارند. اگر دو نیاز آموزشی و ابزار کار آنان تأمین گردد، مشکلات معیشتی، اجتماعی، خانوادگی و مسائل دیگر را خودشان مرتفع می‌کنند. نابینایانی هستند که استعداد نویسندگی دارند و می‌توانند برای نشریات مقاله و گزارش تهیه کنند. یکی از آنان می‌گفت من هر روز، پنجاه صفحه مطلب می‌نویسم. اگر یک دستگاه برجسته‌نگار و یک دستگاه کامپیوتر به اینگونه نابینایان داده شود، قطعاً می‌توانند منشأ خدمات سودمندی برای کشور باشند، علاوه بر آن اشتغال و درآمد هم داشته باشند.
نابینایان می‌توانند به راحتی با یک دستگاه گویاساز (تک‌گو)، با ناشران و نویسندگان قرارداد بسته و آثار آنان را گویا نمایند. این کار هم نیاز ملی است، هم حیثیت و پرستیژ خوبی دارد، هم اشتغال و درآمد ایجاد می‌کند، هم چند نفر را به کار می‌گیرد و کارآفرینی ایجاد می‌کند.
چرا مسئولین و مدیران و وزرای مرتبط به امور معلولان راه دور می‌روند و می‌خواهند قانون اشتغال بنویسند، تصویب کنند، بودجه آن را فراهم نمایند و کارهای دیگر و در نهایت جواب بدهد یا نه؟ اینان به راحتی می‌توانند نیازهای اولیه آنان را مرتفع کنند و بقیه راه را به دوش خود معلولان بگذارند. یعنی دستگاهی به آنان داده شود و چند جلسه آموزشی و توجیهی هم برگزار گردد. آنان می‌توانند با تلاش و کوشش و تدبیر دیگر مشکلات خود را مرتفع نمایند.
ما به عنوان مسلمان حداقل باید به سخنان قرآن کریم و معصومین(ع) گوش دهیم و اطاعت کنیم. حضرت علی(ع) به مالک اشتر به عنوان استاندار مصر دستور می‌دهد باید نیازهای اولیه معلولان را برطرف کنی و دائم از آنان اطلاع بگیری و اداره‌ای برای رسیدگی به امور آنان ایجاد کنی. نیز امام صادق(ع) می‌فرماید به جای دادن صدقه (پول) به انسان نیازمند به او وسیله کار بدهید.
این دو دسته روایات را کنار هم بگذاریم نتیجه می‌گیریم دولت اسلامی موظف است وسایل کار و تولید معلولان را فراهم آورد.
پکتوس و دیگر تولیدکنندگان وسایل و تجهیزات کار دولت را آسان کرده‌اند. اگر اینان نبودند دولت موظف بود خودش وسایل را تولید کند. حال که این شرکت‌ها به کمک دولت و مردم شتافته‌اند و با مشقت بسیار، تجهیزات مورد نیاز معلولان را تولید کرده‌اند، مردم موظف هستند از آنان تقدیر و تشکر نمایند و دولت موظف است از آنها حمایت نماید.

پکتوس
تولید کننده انواع تجهیزات ویژه روشندلان

1.
افرادی از شهرهای مختلف و حتی خارج از کشور با دفتر فرهنگ معلولین تماس گرفته‌اند و درباره تجهیزات و وسایلی که معلولان را در عرصه‌های آموزش و یادگیری، توان‌بخشی و جامعه فعال‌تر می‌نماید، پرسش‌هایی داشتند. از این‌رو در هر شماره مجله، درباره تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری اطلاع‌رسانی کرده‌ایم و قرار شد از این شماره درباره شرکت‌ها و تولیدهای مهم داخلی و خارجی هم اطلاع‌رسانی نماییم.
همگان استحضار دارند که علم و فناوری به سرعت رو به پیشرفت است و تقریباً هر ماه چند طرح جدید تکمیل و آماده تولید می‌شود. از طرف دیگر نابینایان، ناشنوایان و حرکتی‌ها مجبور هستند از این وسایل استفاده کنند. اما هزینه‌های وسایل و نیز کیفیت آنها همواره دغدغه بوده است. اتفاقاً هدف ما هم همین دو نکته است و با اطلاع‌رسانی به روز درصدد یافتن حامیانی نیکوکار یا طرح راه‌کارهای دیگر هستیم تا معلولان بتوانند از این وسایل استفاده کنند. از طرف دیگر چون اطلاع‌رسانی در ایجاد رقابت سالم و بالاخره در افزایش کیفیت مؤثر است، از این‌رو از تمامی شرکت‌ها و سازندگان و نیز از مصرف کنندگان تقاضا داریم اطلاعات خود را در اختیار این مجله قرار دهند. اگر کارکرد یک ابزار مطلوب بوده و نابینایان توانسته‌اند به خوبی از آن استفاده کنند و در زندگی آنان مؤثر بوده، لازم است همین نکات را برای ما بنویسند تا موجب دلگرمی دیگر نابینایان شود؛ همچنین اگر وسیله‌ای مشکل داشته، باید خبر دهند تا ما منتشر کنیم و بقیه را آگاه سازیم.
در پی این خط‌مشی از مهندس فرجاد استدعا کردیم گزارشی از تولیدات شرکت پکتوس ارائه کنند. گزارش زیر پاسخی به این تقاضا است. کسانی که پرسشی دارند و اطلاعاتی از تجهیزات می‌خواهند به آدرس‌های ذکر شده در پایان گزارش مراجعه فرمایند.
2.
تاریخچه
شركت دانش بنیان پكتوس (مشهور به پکتوس) در سال 1370 توسط 4 نفر از فارغ‌التحصیلان دانشكده برق دانشگاه صنعتی شریف تأسیس شد. اکنون مدیرعامل آن بر عهده مهندس سعید صادق‌پور وجدی است.
زمینه اصلی فعالیت شركت عبارتند از: طراحی و تولید تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و تولید محتوی و اجرای دوره‌های آموزش رایانه ویژه نابینایان.
تولیدات نرم‌افزاری شركت به‌ صورت فهرست‌وار شامل نرم‌افزارهای DSR (Dos Screen Reader) و WSR (Windows Screen Reader) مجموعه نوید، پكجاز، تولید كتاب گویا (تك‌گو) و پخش فایل‌های دیزی (دكلمه) می‌باشند. تولیدات سخت‌افزاری عبارت‌اند از: كیبورد نوید، اسفندیار (یادداشت الكترونیكی بریل گویا)، فرهاد (چاپگر بریل)، سپیدار (عصای سفید تلسكوپی)، سروش (انتقال مفاهیم تصویری) و برجسته‌نگار (نمایشگر و صفحه كلید بریل). البته برخی از محصولات فعلاً تولید نمی‌شوند.
ویژگی‌های ممتاز این طرح‌ها در مقایسه با دستگاه‌های خارجی گویایی فارسی آنها است. به طوری که دستگاه‌های خارجی چنین امکانی را ندارند. طرح‌های تولید شده در این شركت حاصل بیش از 20 سال كار تحقیقاتی، بررسی نیاز، ساخت نمونه آزمایشی، رفع اشكال و تكمیل آنها است. پکتوس به نیازهای کاربران توجه و اهتمام دارد و درصد تولید آثاری بوده که تمامی نیازهای آنان در حداقل زمان و به روش آسان برآورده گردد.

3.
تولیدات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری
تجهیزات بسیاری در این شرکت تولید شده است. اما در حال حاضر هفت دستگاه زیر موجود است. البته دیگر تجهیزات را در صورت توافق با خواهان و مشتری می‌توان تولید و در اختیار قرار داد.
ـ برجسته‌نگار (2)
ـ برجسته‌نگار (3)
ـ ارتقای برجسته‌نگار (1) به مدل (8/1)
ـ سروش
ـ پكجاز
ـ تك‌گو
ـ دکلمه
نمایشگر و صفحه کلید بریل برجسته‌نگار:
نمایشگرهای بریل، به همراه خروجی صوتی بهترین جایگزین برای صفحه نمایش بینایی بوده و بهترین ابزار ارتباطی نابینایان با رایانه می‌باشد. برجسته‌نگار تنها نمایشگر بریل تولید شده در ایران می‌باشد.
مهم‌ترین كار برای كاربردی شدن دستگاه، تهیه نرم‌افزارهای مناسب می‌باشد. نمایشگرهای لمسی بریل برجسته‌نگار از پشتیبانی نرم‌افزاری كامل، بخصوص برای استفاده در محیط‌های فارسی برخوردار است. این پشتیبانی در دو بخش ارائه می‌گردد:
1- تهیه درایور برای نرم‌افزارهای معتبر خارجی و همساز نمودن آنها با زبان فارسی.
2- تهیه برنامه‌های خاص برای پوشش کاربردهای خاص بومی.
درایور استاندارد برجسته‌نگار، برای صفحه‌خوان‌های پركاربرد و متداول در ایران، مانند جاز و هل تهیه شده و بر روی تمامی برنامه‌های متداول مانند كرزوایل و … خروجی استاندارد فراهم گردیده است. علاوه بر آن تصحیحات لازم برای پشتیبانی زبان فارسی نیز صورت گرفته است.
از مزایای عمده برجسته‌نگار نسبت به نمونه‌های خارجی پشتیبانی فنی در داخل از كشور، ارزبری كمتر، استفاده از دو ردیف routing keys (كلیدهای بالای سلول‌ها)، داشتن صفحه كلید بریل، قیمت ارزان‌تر از مشابه‌های خارجی، پشتیبانی بهتر از زبان فارسی، امكان ارتقاء و سفارش‌پذیری بر اساس نیازهای خاص را می‌توان نام برد.
مدل‌های مختلف برجسته‌نگار عبارتند از:
ـ برجسته‌نگار (2)

مشخصات فنی:
* صفحه كلید بریل شامل 16 كلید، قابل تعریف در نرم‌افزارهای مختلف
* سلول‌های برجسته از نوع پیزوالكتریك (تكنولوژی بالا، قابلیت اطمینان، سادگی و عمر بسیار زیاد و مصرف بسیار پایین با حداقل صدا)
* 40 سلول 8 پینی از جنس پلاستیك ضد حساسیت
* درگاه USB، مستقل از برق مستقیم همراه با كیف محافظ
* وزن 4/1 كیلوگرم، با شكل و طراحی زیبا و كارا
* ابعاد 5/4 * 3/20 * 6/31 سانتیمتر
* دارای دو ردیف كلیدهای راهنما (cursor routing keys) بالای سلول‌ها
کاربردها:
* تجهیز مراکز عمومی از قبیل مراکز سازمان بهزیستی
* تجهیز قرائت خانه‌های کتابخانه‌های عمومی
* تجهیز مراکز علمی ، آموزشی از جمله: مدارس نابینایان کشور، دانشگاه‌ها، مراکز سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور
* تجهیز مراکز فرهنگی از جمله فرهنگسراها و خانه‌های فرهنگ
* انجمن‌ها و مؤسسات مردم نهاد ویژه نابینایان
ـ برجسته‌نگار (3)

مشخصات فنی:
* صفحه كلید بریل شامل 12 كلید، قابل تعریف در نرم‌افزارهای مختلف
* سلول‌های برجسته از نوع پیزوالكتریك (تكنولوژی بالا، قابلیت اطمینان، سادگی و عمر بسیار زیاد و مصرف بسیار پایین با حداقل صدا)
* 20 سلول 8 پینی از جنس پلاستیك ضد حساسیت
* درگاه USB، مستقل از برق مستقیم همراه با كیف محافظ
* وزن 700 گرم، با شكل و طراحی زیبا و كارا
* دارای دو ردیف كلیدهای راهنما (cursor routing keys) بالای سلول‌ها
کاربردها:
* کاربری انفرادی به ‌واسطه حمل و نقل آسان
* تجهیز مراکز علمی ، آموزشی و عمومی از جمله: مدارس نابینایان کشور، دانشگاه‌ها، انجمن‌ها و مؤسسات مردم نهاد ویژه نابینایان

ـ ارتقای برجسته‌نگار (1) به مدل (8/1)
ـ از آنجا كه نمایشگرهای لمسی برجسته‌نگار 1 تنها دارای پورت پارالل بوده و امكان اتصال به سیستم‌های جدید كه دارای پورت USB هستند را ندارند، این شركت راه‌كار ارتقای سیستم‌های برجسته‌نگار 1 به مدل برجسته‌نگار 1.8 با مشخصات زیر را فراهم آورده است:
مشخصات فنی:
* صفحه كلید بریل شامل 16 كلید، قابل تعریف در نرم‌افزارهای مختلف
* سلول‌های برجسته از نوع پیزوالكتریك (تكنولوژی بالا، قابلیت اطمینان، سادگی و عمر بسیار زیاد و مصرف بسیار پایین با حداقل صدا)
* 40 سلول 8 پینی از جنس پلاستیك ضد حساسیت
* درگاه USB، مستقل از برق مستقیم همراه با كیف محافظ
* وزن 1500 گرم
کاربردها:
* تجهیز مراکز عمومی از قبیل مراکز سازمان بهزیستی
* تجهیز قرائت‌خانه‌های کتابخانه‌های عمومی
* تجهیز مراکز علمی، آموزشی از جمله: مدارس نابینایان کشور، دانشگاه‌ها
* تجهیز مراکز فرهنگی از جمله فرهنگسراها و خانه‌های فرهنگ
* انجمن‌ها و مؤسسات مردم نهاد ویژه نابینایان

ـ سروش(سیستم انتقال مفاهیم تصویری):
سروش دستگاهی جانبی برای كامپیوتر است كه به همراه نرم‌افزارهای گویا، آموزش لمسی ـ صوتی را تحقق می‌بخشد. این دستگاه قادر است مفاهیم تصویری را به نابینایان انتقال دهد. در این روش پس از تهیه تصاویر برجسته و تدوین موضوع آموزشی توسط مربیان و نرم‌افزارهای طراحی، این تصاویر بر روی دستگاه سروش قرار داده می‌شود و كاربر در گام اول تصویر را لمس نموده و تصوری ذهنی از مورد را برای خود ایجاد می‌نماید، سپس با فشار دادن بر سطح تصویر در محل‌هایی كه نیاز به اطلاعات دارد، توضیحات بیشتری را به‌ صورت گویا و یا بریل بر روی دستگاه برجسته‌نگار، دریافت می‌دارد.
از موارد كاربری دستگاه سروش می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
آموزش جغرافی: در سطح جهان، قاره‌ای، كشوری، استانی، شهری و با موضوعات تقسیمات سیاسی، رودها، ناهمواری‌ها و. ..
آموزش ریاضیات: آموزش هندسه ترسیمی و تحلیلی و انتقال مفاهیمی از قبیل محورهای مختصات و محور‌های دو بعدی و سه بعدی و. ..
داستان‌های گویا: به منظور تأمین داستان‌های مصور گویا برای كودكان و دانش آموزان نابینا.

پکجاز:
برنامه متن خوان پكجاز كه نسخه قابل تكثیر آن توسط سازمان بهزیستی كشور خریداری و برای استفاده رایگان نابینایان توزیع گردیده است، برنامه‌ای است كه در كنار برنامه جاز اجرا شده و خروجی آن را به صورت صوتی فارسی و انگلیسی و همچنین به صورت بریل بر روی دستگاه برجسته‌نگار (مانیتور لمسی بریل)، هم برای متون فارسی و عربی و هم برای متون انگلیسی فراهم می‌آورد. بدین ترتیب مشكل دیگر نرم‌افزار جاز كه عدم خروجی همزمان چند زبان است، برطرف می‌گردد.
برنامه پكجاز كه با صداهای امید ـ آوا و نوید عرضه می‌شود، بسیاری از قواعد زبان فارسی را در خواندن متون رعایت كرده و با خروجی جمله خوان مطالب فارسی را به صورت روان و کاملاً قابل فهم ارائه می‌كند به طوری كه می‌توان گفت مشكلات نابینایان در دسترسی به كامپیوتر را حل می‌كند.
مزیت عمده برنامه پكجاز این است كه بدون آنكه تغییری در برنامه جاز ایجاد كند، در كنار آن اجرا شده و امكانات گویایی و بریل فارسی را به آن اضافه می‌كند.

تک‌گو؛ نرم‌افزار تولید کتاب گویا با استاندارد دیزی
تك‌گو (تولید كتاب گویا) برای ایجاد فایل كتابخانه دیجیتال با استاندارد دیزی طراحی شده است.
كلمه دیزی (Daisy) مخفف عبارت: Digital Accessible Information System و استانداردی برای منابع مطالعاتی است. در این استاندارد یك متن ساخت یافته با صوت همان متن، کاملاً همگام شده و در دسترس استفاده كننده است. بدین ترتیب دسترسی همزمان به صوت و متن امکان‌پذیر شده و امكانات دسترسی اتفاقی (جستجو، فهرست بندی و غیره) را كه مختص متن است، برای صوت هم خواهیم داشت.
با داشتن فایل صدای ضبط شده و فایل متنی از یك مطلب، می‌توان فایل دیزی را ایجاد كرد. مشخصه ویژه این نرم‌افزار این است كه در مواردی كه دسترسی به صوت ضبط شده وجود ندارد، با داشتن فایل متنی، به‌ وسیله برنامه تبدیل متن به گفتار نیز امكان تهیه فایل دیزی امکان‌پذیر است. به عبارت دیگر با داشتن فایل Ms Word (و یا هر فایل متنی دیگر) بدون داشتن فایل صدا، می‌توان فایل دیزی كامل را ایجاد كرد. كیفیت صوت خروجی در این بخش بسیار مناسب و بر اساس صداهای امید و آوا بوده و كاربرد آن هنگامی بارز است كه نیاز به ایجاد سریع فایل دیزی داشته باشیم. این برنامه در تمامی نگارش‌های ویندوز قابل نصب و استفاده بوده و دارای فایل راهنمای گام به گام نصب و راه‌اندازی و همچنین راهنمای کاربری کامل نرم‌افزار می‌باشد.
مزایا:
* کاهش هزینه و زمان تولید
* تنوع در صدای گوینده
* تغییرات سریع در فایل‌های تولیدی
* امکان جستجوی متن
* قابلیت نشانه‌گذاری
* قابلیت مرور
* استاندارد بودن فایل تولیدی کاربردها:
* استفاده در مراکز عمومی از قبیل مراکز سازمان بهزیستی، کتابخانه‌های عمومی
* تولید محتوا در مراکز علمی ، آموزشی از جمله: مدارس نابینایان کشور، دانشگاه‌ها، مراکز سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور
* مراکز فرهنگی از جمله فرهنگسراها و خانه‌های فرهنگ
* انجمن‌ها و مؤسسات مردم نهاد ویژه نابینایان

دکلمه، نرم‌افزار پخش کتاب گویا (با استاندارد دیزی):
نرم‌افزار دیزی خوان دكلمه برای مطالعه آسان و سریع‌تر کتاب‌های گویا و مبتنی بر استاندارد دیزی می‌باشد.
کتاب‌های گویای دیزی می‌توانند هم با نرم‌افزار تبدیل متن به گفتار فارسی (با صداهای امید و آوا) و هم با استفاده از فایل‌های صوتی تولید شده در استودیو تولید شده باشند.
این برنامه در تمامی نگارش‌های ویندوز قابل نصب و استفاده بوده و دارای فایل راهنمای گام به گام نصب و راه‌اندازی و همچنین راهنمای کاربری کامل نرم‌افزار می‌باشد.

4.
مشكلات و موانعی برای تولید و دسترسی نابینایان كشور به محصولات:
همان‌طور كه می‌دانید دسترسی معلولان به تجهیزات توان‌بخشی در همه كشورها با حمایت دولتی انجام می‌شود. در كشورهای مختلف این حمایت از طریق سیستم بیمه و یا انجمن‌ها و یا مستقیم توسط سازمان‌های حمایتی همانند سازمان بهزیستی می‌باشد.
در كشور ما و بر اساس قانون جامع معلولان تأمین تجهیزات معلولان به عهده سازمان بهزیستی كشور است. در 5 سال گذشته بودجه خرید تجهیزات توسط ستاد سازمان بهزیستی به استان‌ها برای تأمین وسایل توان‌بخشی معلولان واگذار می‌شد. متأسفانه در این مدت كمترین توجه به تجهیزات نابینایان و کم‌بینایان صورت گرفت و كمترین خرید تجهیزات طی 22 سال همكاری این شركت با سازمان بهزیستی، در این زمان بوده است.
اخیراً آقای دكتر نحوی نژاد معاونت محترم توان‌بخشی در مصاحبه‌ای اعلام نمودند كه بخشی از خرید تجهیزات توان‌بخشی توسط ستاد سازمان بهزیستی و به صورت متمركز انجام می‌شود امیدوارم كه با این روش تأمین تجهیزات نابینایان و همچنین تولید و عرضه محصولات شركت پكتوس كه اولین تولید كننده تجهیزات رایانه‌ای ویژه نابینایان در كشور است، رونق بیشتری پیدا كند.
در قانون جامع معلولان تجهیز و راه‌اندازی مراكز علمی، آموزش و اطلاع‌رسانی از جمله مدارس معلولان، دانشگاه‌ها، كتابخانه‌ها و فرهنگسراها و مراكز آموزش فنی و حرفه‌ای می‌بایست توسط سازمان‌ها و وزارتخانه‌های ذی‌ربط انجام شود. در این زمینه هم پیگیری‌های مشترك ما و انجمن‌های نابینایان در بیشتر موارد به نتیجه قابل قبولی نرسیده است؛ به نظر می‌رسد نیاز به پیگیری از طرف سازمان بهزیستی كشور داشته باشد.
طرح‌های جدید در دست انجام
در بخش نرم‌افزار، ارتقای نرم‌افزار پكجاز، تبدیل متن به گفتار در محیط اندروید و نرم‌افزار پخش فایل‌های دیزی در محیط اندروید و همچنین در بخش سخت‌افزار طراحی و ساخت برجسته‌نگار مدل اسفندیار (Note Taker) را در دست انجام داریم.

5.
بعضی از کشورها استعدادهای بالقوه و خدادادی افراد دارای معلولیت را به سوی مشارکت اجتماعی و فعالیت‌های اقتصادی سوق داده و آنان را تبدیل به عناصر فعال و خلّاق نموده‌اند. به طوری که مشکلات بیکاری، عدم اشتغال و فقر و ده‌ها مشکل اجتماعی را مرتفع نموده‌اند.
تجربه این کشورها به ما می‌گوید اگر دولت‌ها یا تشکل‌های مردمی دو کار برای معلولان انجام دهند، کفایت می‌کند: یکی آموزش مشاغل و حرفه‌آموزی و دوم تهیه و تأمین ابزار و وسایل. به ویژه نسبت به مشاغل فرهنگی در خانه مثل نوشتن مقاله و گزارش برای جراید و سایت‌ها، نوشتن کتاب، چکیده نویسی، ویراستاری و ده‌ها شغل دیگر را به راحتی و با صرف حداقل هزینه‌ها؛ معلولان در این زمینه‌های کاری شرایط و آمادگی خوبی دارند. به ویژه نابینایان به دلیل شرایط و استعدادهایی که دارند، آمادگی بیشتر دارند. تشکل‌ها به جای جلسات متعدد در هر ماه و هر سال و خرج‌هایی برای راه‌اندازی نشست‌ها و همایش‌ها شروع به آموزش حرفه‌های ضروری و مورد نیاز جامعه به معلولان و نابینایان کنند.
از طرف دیگر سازمان بهزیستی به جای طرح‌های دور از واقع، دستگاه‌ها و ابزارهایی مثل تولیدات پکتوس را در اختیار روشندلان به صورت قسطی یا تبرعی یا امانی قرار دهد. آنان نیز باید با آموزش و داشتن ابزار همت کنند و به شغل و درآمد برسند.