کتاب صوتی، مکمل يا جايگزين؟

تاثير کتاب‌های صوتی بر سرانه مطالعه در کشور
کتاب صوتی، مکمل يا جايگزين؟

رضا آرمانيان- کتاب‌های صوتی برای اولين بار در سال ۱۹۳۱ به‌منظور بهره‌مندی نابينايان در آمريکا توليد شد. در ابتدا از کتاب‌های آموزشی و درسی آغاز و با استقبال از روند آن کتاب‌های ديگری چون کتب ادبی، داستانی و ديگر حوزه‌ها به شکل کتاب‌های گويا روی کاست پياده شد. به‌تدريج اين نمونه جديد از کتاب‌ها با پيشرفت روزافزون تکنولوژی، ظهور اينترنت و فضاهای سايبری و مجازی به شکل فرمت‌های قابل دانلود بر فضای اينترنت قرار گرفت. با افزايش ميزان علاقه‌مندی و استقبال از آن‌ها خيلی زود به صنعتی پررونق با گردش مالی و اقتصادی قابل‌قبول در سطح دنيا مبدل و توليد انبوه کتاب‌های گويا رواج يافت.
به گزارش بولتن نيوز، تحقيقات نشان می‌دهد که اين روش نوين کتاب‌خوانی در کشورهای غربی جای خود را به‌خوبی بازکرده است و سالانه علاوه بر کمک به افزايش سرانه مطالعه در اين کشور‌ها، عايدی اقتصادی زيادی را هم برای ناشران اين‌گونه کتاب‌ها در اين کشور‌ها به دنبال دارد.
کتاب صوتی متن کتابی است که توسط گويندگان خوانده و به شکل فايل صوتی در می‌آيد و افراد می‌توانند از اين فايل در ماشين، اتوبوس در حين کار و حتی ورزش استفاده کنند و بيشتر مورد استفاده افراد نابينا قرار می‌گيرد.
کتاب‌های صوتي؛ فرصتی برای ارتقای سطح فرهنگ مطالعه
اما اين روش جديد تا چه اندازه بر ميزان مطالعه و سرانه کتاب‌خوانی در جامعه ما تاثير داشته است؟ شايد پيشرفت تکنولوژی و ظهور پديده‌ای چون اينترنت و فراهم شدن سرگرمی‌های جديد و زرق‌وبرق بيشتر زندگی‌های تجملی امروزی عاملی بر کاهش سرانه مطالعه در کشور شده است؛ آيا توجه ويژه به کتاب‌های صوتی و گويا که مولود همين پيشرفت تکنولوژی است می‌تواند جهشی بر وضعيت سرانه مطالعه و افزايش علاقه‌مندی افراد به کتاب‌خوانی ايجاد کند؟ و در‌‌نهايت می‌تواند فرصتی برای ارتقای سطح علمی افرادی باشد که زمان کمتری برای مطالعه دارند؟
حسين مسگرانی، معاون فرهنگی ارشاد خراسان رضوی در اين خصوص معتقد است؛ فضای مجازی و اينترنت فرصت خوبی است و بايد از آن در جهت افزايش سطح فرهنگ در جامعه کمک گرفت، آثار خوب و تأثير گذاری در حوزه کتاب‌های صوتی ارائه می‌شود و هرساله بخشی از فضای نمايشگاه‌های بين‌المللی کتاب به اين بخش اختصاص دارد که آمار بالای مراجعان به آن گويای استقبال به‌ويژه نسل جوان از آن است. شاهد استقبال خوبی از وی مردم به‌ويژه جوانان از آن هستيم.
حسين نظری مسئول بازرگانی و توزيع موسسه فرهنگی نرم‌افزاری آرمان هم عنوان می‌کند: کتاب‌های صوتی با توجه به شرايط روز جامعه جای کار بسيار داشته و بيشتر از سوی طلاب و دانشجويان مورد استقبال قرار می‌گيرد.
آنچه مسلم است کتاب‌های صوتی به دليل مزيتی که برای استفاده‌کننده ايجاد می‌کند برای بهره‌مندی افراد با مشغله بالا مطلوب است اما بيشتر از جانب افراد نابينا و کم‌بينا، دانشجويان و طلاب حوزه‌های علميه که مديريت زمان نقش مهمی در موفقيتشان دارد استقبال می‌شود تا از زمان‌های مرده و ناکارآمد خود بيشترين بهره‌برداری را داشته باشند.
استفاده کارآمد از زمان‌های مرده
به گفته مسگرانی، تغييرات زمان و فرصتی که می‌بايست برای رفت‌وآمد در اتوبوس و ماشين صرف شود تا حدودی روش‌های مطالعه در ميان دانش آموزان و دانشجويان را تغيير داده و استفاده از خدمات الکترونيکی و کتاب‌های صوتی را زياد کرده است.
عابس قدسی، مدير انتشارات سپيد باوران هم معتقد است؛ بنا به ضرورت، فرصت‌ها در دنيای پر مشغله امروزی هر روز کمتر می‌شود، مردم با کتاب‌های چاپی و کاغذی بيشتر فاصله گرفته و عده‌ای برای جبران از اين کتاب‌ها استفاده می‌کنند. کتاب‌های گويا با توجه فرمت‌های خاصی که دارد خيلی راحت در هر زمان و مکانی به ويژه زمان‌هايی که کار ايی خاصی ندارد، قابل دسترسی است.
نظری هم می‌گويد: از کتاب‌های گويا نسبت به ديگر نرم افزارهای چند رسانه‌ای و تصويری به جهت راحتی در استفاده از آن‌ها در هر شرايطی بيشتر استقبال شده است و همين استقبال توانسته کمک شايانی به فرهنگ کتابخوانی در کشور کند.
اخوان فاطمی، مدير موسسه فرهنگی هنری نسيم وصل سميع هم که تاکنون ۳۶ عنوان کتاب گوناگون در زمينه‌های مذهبی و روان‌شناسی گويا کرده‌اند، هم می‌گويد: افرادی که به دنبال کسب اطلاعات باشند، خواستار شنيدن بوده و فرصت کافی برای مطالعه کتاب‌های کاغذی را هم نداشته باشند به عنوان يک دسته از مخاطبان کتاب‌های صوتی از آن استقبال و در حين کار و رانندگی از آن استفاده می‌کنند اما دسته ديگر افرادی هستند که اهل مطالعه بوده و مطالعه را جز در کتاب‌های کاغذی نمی‌بينند کتاب‌های صوتی برای اين دسته مفيد نيست و از آن هم استقبالی نمی‌کنند.
ضرورت توجه به کتاب‌های صوتی به عنوان شيوه‌ای نوين از مطالعه
اما آيا کتاب‌های صوتی با توجه به هزينه زياد و مراحل خاصی که در توليد دارند می‌توانند نقش موثری بر فرهنگ و ارتقای مطالعه در جامعه داشته باشند؟ اين نوع از کتاب‌ها به عنوان شيوه نوينی از کتابخوانی تشويقی است برای آن دسته از افرادی که بهانه‌شان از عدم مطالعه نداشتن فرصت کافی بوده و ممکن است حتی فرصت نکنند کتاب کاغذی مطالعه کنند. صوت برای اين افراد فرصت خوبی ايجاد می‌کند تا ضمن برخورداری از اطلاعات کتاب‌ها سطح آگاهی و دانش خود را بالا برده و از اين نشانه بارز فرهنگ در جامعه استفاده کنند.
نظری هم ضمن بيان اين مطلب که کتاب‌های صوتی می‌تواند نقش مهمی در افزايش سرانه مطالعه داشته باشد، می‌گود: اين نوع کتاب‌ها قابليت خوبی برای گسترش فرهنگ کتابخوانی در جامعه دارند گرچه عطش استفاده از کتاب‌های کاغذی همواره برای افراد علاقمند باقی است ولی آن دسته از افرادی که فرصت و توانايی استفاده از آن‌ها را ندارند می‌توانند اين نوع جديد کتاب را جايگزين کنند.
علی مرادی، کار‌شناس ادبی هم در اين زمينه معتقد است؛ هر چند برخی ابزار‌های نوظهور می‌تواند کمک به افزايش سطح مطالعه افراد از طرق مختلف داشته باشد ولی در هر صورت اين روش‌ها هيچ‌گاه نمی‌تواند جای کتاب‌های سنتی و کاغذی را بگيرد بلکه تنها به عنوان مکملی برای آن دسته از افرادی است که وقت مطالعه ندارند.
وی عنوان می‌کند: در خارج از کشور همانگونه که کتابخانه‌های ديجيتال وجود دارد کتابخانه‌های گويا با همه گونه کتاب حتی کتاب‌های مرجع گويا وجود دارد و يک ضرورت است تا فرهنگ آنجا بيافتد که اگر اين اتفاق رقم بخورد فرصت خوبی برای افزايش سرانه مطالعه ايجاد می‌کند و لطمه‌ای هم به آن نمی‌زند.
حسين اکبری يکی از مديران استانی نهاد کتابخانه‌های کشور هم بر تاثير مثبت کتاب‌های صوت در سر انه مطالعه کشور تاکد داشته و می‌گويد: اين پديده عاملی بر افزايش مطالعه در ميان افراد ناتوان، نابينا، معلول و در بسياری از موارد سالمندان بوده است و توانسته بر ساعات مطالعه اين افراد بيافزايد.
کارآيی کتاب‌های صوتی و بهره‌مندی افراد از زمان‌های مرده در استفاده از اين گونه کتاب‌ها می‌تواند تاثير شگرفی بر موفقيت‌های تحصيلی به ويژه در افراد ناتوان، معلول و نابينا داشته باشد؛ به گفته بسياری از کار‌شناسان اين پديده نه تنها آسيبی به سرانه مطالعه وارد نمی‌کند بلکه با تشويق افراد پر مشغله يا کسانی که نمی‌توانند از کتاب‌های کاغذی بهره ببرند به عنوان مکملی تاثير خوبی روی کتابخوان شدن افراد گذاشته است.

منبع:بولتن ؛ سایت شمعدانی، 3 مرداد 1394