نـیازهای اطلاعاتی دانشآموزان ناشنوا و کم شنوای مدارس استثنائی شهر شیراز از نظر معلمان آنان
نـیازهای اطلاعاتی دانشآموزان ناشنوا و کم‌شنوای مدارس استثنائی شهر شیراز از نظر معلمان آنان
زاهد بیگدلی/ اسـتاد گروه کتابداری و اطلاعرسانی دانشگاه شهید چمران اهواز
سوسن سلاحی/ کارشناس ارشد کتابداری و اطلاعرسانی
منبع: تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه‌های عمومی، پاییز ۱۳۹۰، شماره ۶۶
چکیده
هدف:این پژوهش با هدف بررسی نیازهای اطلاعاتی دانشآموزان نـاشنوا و کم‌شنوای مدارساستثنائی شهر شـیراز از دیـدگاه معلمان آنان و نقش کتابخانه‌های مدارس استثنائی شیراز در برآوردن ایننیازها انجام شده است.
روش:در این پژوهش که در آن از روش پیمایشی استفاده شده است،نظرات ۴۴ نفر از معلمانمدارس ناشنوا و کمشنوا از طریق پرسشنامه گردآوری شد و تجزیه و تـحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزاراس.پی.اس.اس انجام شد.
یافته‌ها:تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان داد که نیازهای اطلاعاتی دانشآموزان ناشنوا و کم‌شنوای مدارس استثنائی شیراز شامل:اطلاعات عمومی،منابع اطلاعاتی کمک درسی،و تفریح و سرگرمی می‌باشدو از نـظر مـعلمان،مناسب‌ترین شکل تأمین منابع اطلاعاتی،کتاب به همراه سی‌دی یا دی‌وی‌دی همراه با زباناشاره می‌باشد.از نظر معلمان،منابع اطلاعاتی موجود چندان تأثیری در رشد مهارت‌های اجتماعی دانشآموزان ناشنوات و کمشنوا ندارد و دانـشآموزان نـاشنوا و کمشنوا قادر به خرید و استفاده از منابع اطلاعاتیموجود نیستند.۵۲/۲ درصد از معلمان معتقدند که دستگاه‌های ارتباطی مناسب(تله‌تکسب،چت نوشتاری و…)برای استفاده دانشآموزان وجود ندارد،و میزان استفاده دانشآموزان از کتابخانه مدرسه بـسیار کـماست و دانشآموزان از وجود منابع اطلاعاتی در کتابخانه مدرسه خود آگاهی کافی ندارند و کیفیت کتابخانه‌های مدرسه پایین است.
اصالت/ارزش:یافته‌های این پژوهش می‌تواند به مسئولان امور در شناسائی نیازهای اطلاعاتی گروهویژه‌ای از افراد جامعه و تـلاش بـرای رفـع این نیازها،و همچنین به والدیـن و مـعلمان دانـشآموزان ناشنوا و کمشنوا کمک کند تا با اشتراک مساعی به رفع نیازهای اطلاعاتی این گروه خاص از دانشآموزان بپردازند.
کلیدواژه‌ها:
نیازهای اطلاعاتی،دانـشآموزان نـاشنوا و کـم‌شنوا،مدارس استثنائی
تحقیقات اطلاعرسانی و کتابخانه‌های عمومی seirarbiL cilbuP dna ecneicS noitamrofnI no hcraeseR فصلنامه عـلمی-پژوهـشی noitadnuoF seirarbiL cilbuP narI fo lanruoJ ylretrauQ ehT دوره ۱۷،شماره ۳،پیاپی ۶۶،پاییز ۱۳۹۰ ۲۰۱۱ llaF 66.oN evisseccuS,3.oN,17.loV ص ص ۴۹۵-۵۱۶ ۵۱۶-۴۹۵.pP
مقدمه
در مقدمه کتاب اطلاعرسانی به معلولان و پیشنهاد شبکه اطلاعرسانی برای معلولان کشوراز عباس حری نقل شـده اسـت کـه کتابخانه‌های عمومی،کتابخانه‌های دانشگاهی و مراکز اطلاعرسانی هیچ یک معلولان را جـدی نگرفته‌اند و نکته مهم‌تر این است که معلولان نیز بر اثر تکرارغفلت و بی‌مهری این جریان را طبیعی دانسته‌اند و گستره حـقوق اجـتماعی خـود را تا همین حدپذیرفته‌اند(ارجمند،۱۳۸۰،مقدمه).
در«رهنمودهایی برای خدمات کتابخانه به افـراد نـاشنوا»از انتشارات ایفلا چنین آمده استکه خیلی از کتابخانه‌ها توجه خاصی به ارائه خدمات به افراد ناشنوا ندارند.افـرادی دارای آسـیبشنوایی،مـعلول نامرئی به حساب می‌آیند،چرا که افراد ناشنوا به وسیله مشاهده قـابل شـناسایینیستند.آنـها طیف گسترده‌ای از جامعه را در بر می‌گیرند.افرادی که به صورت مادرزادی ناشنواهستند یا در سال‌های اول تـولد نـاشنوا مـی‌شوند،تمایل کمی به استفاده از منابع کتابخانه‌ای دارند.کتابخانه‌ها و افراد ناشنوا اغلب از هم ناآگاه هـستند.ایـن در حالی است که این افراد هم اعضایجامعه هستند و کتابخانه‌ها وظیفه دارند خدمات مـخصوص آنـها را فـراهم کنند(ایفلا،۲۰۰۰).
اما،مسأله پژوهش حاضر این است که دریابد نیازهای اطلاعاتی دانشآموزان نـاشنوا و کـمشنوای شیراز کدام است و آنان برای رفع نیازهای اطلاعاتی خود از چه امکانات و خدماتی بـهرهمند هـستند.بـه علاوه،در شهر شیراز کدام یک از امکانات و خدمات کتابخانه‌ای توصیه شدهتوسط ایفلا برای دانشآموزان ناشنوا یـا دارای مـعلولیت شنوائی وجود دارد؟
مطالعه اولیه و بررسی میدانی پژوهشگران تحقیق حاضر نشان داد که دانـشآموزان دارای معلولیت شـنوائی و به ویژه دانشآموزان ناشنوا،نه تنها قادر به رفع نیازهای اطلاعاتی خود نیستند،بلکه حـتی از تـشخیص و بـیان نیازهای اطلاعاتی خویش نیز ناتوان هستند.به همین دلیل و در پیبررسی اولیه،تـصمیم بـر آن شد که به منظور درک نیازهای اطلاعاتی دانشآموزان مورد مطالعهاز نظرات معلمان آنها که هم بر مـوضوع اشـراف دارند و هم قادر به بیان آن هستند،استفادهشود.هدف کلی پژوهش حاضر تـعیین نـیازهای اطلاعاتی دانشآموزان ناشنوا و کم‌شنوای مدارس استثنائی آن شهر اسـت.
پرسـش‌های اسـاسی
پرسش‌های اساسی در پژوهش حاضر به قرار زیـر اسـت:
۱.از نظر معلمان،نیازهای اطلاعاتی دانشآموزان ناشنوا و کم‌شنوای مدارس استثنائی شهرشیراز کدامند؟
۲.از نظر معلمان،نـیازهای اطـلاعاتی دانشآموزان ناشنوا و کم‌شنوای مدارس اسـتثنائی شـهرشیراز با اسـتفاده از چـه مـنابعی رفع می‌شود؟
۳.دانشآموزان ناشنوا و کم‌شنوای مدارس اسـتثنائی شـهر شیراز تا چه حد قادر به استفاده ازمنابع اطلاعاتی موجود هستند؟
۴.تا چـه حـد دستگاه‌های ارتباطی مناسب برای استفاده دانـشآموزان ناشنوا و کم‌شنوایمدارس استثنائی شـهر شـیراز از خدمات مرجع وجود دارد؟
۵.میزان اسـتفاده دانـشآموزان ناشنوا و کم‌شنوای مدارس استثنائی شیراز از کتابخانهمدرسه تا چه حد می‌باشد؟
۶.از دیدگاه معلمان،دانشآموزان نـاشنوا و کـمشنوای شهر شیراز تا چه حـد از وجـود مـنابعاطلاعاتی در کتابخانه مدرسه خـود آگـاهی دارند؟
۷.در حال حاضر،کتابخانه‌های مـدارس نـاشنوایان و کم‌شنوایان شیراز چه خدماتاطلاعاتی به دانشآموزان خود ارائه می‌دهند؟
روش پژوهش
از نظر ماهیت، این تحقیق یک تـحقیق کـاربردی است،چون درصدد بررسی نیازهایاطلاعاتی دانـشآموزان نـاشنوا و کمشنوا در شـهر شـیراز مـی‌باشد تا براساس نتایجی کـه به دستمی‌آید پیشنهادهایی کاربردی برای برآوردن نیازهای اطلاعاتی جامعه ناشنوایان به مسئولان ارائهدهد.از نظر روش،روش تـحقیق پیـمایشی از نوع توصیفی است و جمع‌آوری اطلاعات از طـریقپرسشنامه انـجام شـده اسـت.
در ابـتدا با انجام مـطالعه مـقدماتی معلوم شد که دانشآموزان ناشنوا خود به دلیل گنجینهمحدود لغات قادر به بیان نیازهای اطلاعاتی و مـطالب و نـظرات خـویش و در نتیجه تکمیل پرسشنامه نیستند و کارشناسان و مشاوران مـدارس نـیز در ارتـباط بـا ایـن دانـشآموزان این موضوعرا تأیید کردند.لذا از آنجا که معلمان دانشآموزان در ارتباط تنگاتنگ با آنها بودند و بهخوبی از نیازهای اطلاعاتی آنان آگاه بودند،جامعه آماری این تحقیق شامل همه معلمان(صـدمعلم)شاغل در مدارس استثنائی ناشنوایان شهر شیراز گردید.برای تعیین حجم نمونه از فرمولکوکران به شرح زیر استفاده شده است:
(به تصویر صفحه مراجعه شود)که در آن N کل جامعه آماری(۱۰۰ نفر)، T عدد ثـابت ۱/۹۶،و qP وجـود یا عدم وجودخصیصه می‌باشد که حاصل ضرب آن انحراف معیار و حاصل جمع آن یک می‌باشد که به دلیلعدم وجود انحراف معیار،برای p و q عدد ۰/۵ در نظر گرفته شده است چرا که در این حـالتبیشترین حـجن نمونه حادث خواهد شد.
d سطح معنی‌داری است که برابر ۰/۰۵ می‌باشد، n حجم نمونه خواهد بود،بر این اساسخواهیم داشت،
(به تصویر صفحه مراجعه شـود)بـا توجه به اینکه نسبت بـه حـجم نمونه به کل جامعه آماری بیش از ۰/۰۵ است،حجم نمونهباید براساس فرمول زیر تصحیح گردد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود)پس از تعیین حجم نمونه برای انـجام نـمونه‌گیری از روش تصادفی نظام‌مند استفاده شـد واسـامی معلمان به ترتیب حروف الفبا تنظیم و افراد نمونه مشخص گردیدند.
در این تحقیق از پرسشنامه‌ی محقق ساخته استفاده شده است.این پرسشنامه،با ۴۰پرسش بسته،مخصوص معلمان تهه گردید.پرسشنامه پس از طراحی و سـنجش روایـی و پایائیآن در میان جامعه مورد بررسی توزیع گردید.بیشتر پرسش‌ها با پاسخ بلی یا خیر جواب دادهمی‌شدند و ساختار پرسشنامه بیشتر به یک سیاهه‌وارسی شباهت داشت.
برای تعیین روائی پرسشنامه،۶ فقره از آن در اختیار اعـضای هـیأت علمی رشـته کتابداری واطلاع‌رسانی دانشگاه‌های شهید چمران و شیراز قرار گرفت و تغییرات و اصلاحات مورد نظرآنان اعمال گردید تا پرسشنامه بـدون هرگونه ابهام یا نارسائی باشد.در این تحقیق متغیر کیفیتکتابخانه مدارس تـنها مـتغیری اسـت که توسط طیف شش گویه‌ای لیکرت سنجیده شده است کهبرای بررسی اعتبار طیف از آزمون سازگاری درونی طـیف اسـتفاده شده است.جدول ۱،ضرائبآزمون همبستگی پیرسون برای سازگاری طیف را نشان می‌دهد:
جدول ۱.ضـرائب هـمبستگی پیـرسون حاصل از آزمون سازگاری طیف
(به تصویر صفحه مراجعه شود)همان‌گونه که جدول ۱ نتایج حاصل از آزمـون سازگاری درون طیف را نشان می‌دهد،تمامی گویه‌ها رابطه معنی‌دار و نسبتا خوبی با جمع نـمره طیف دارند.ضریب آلفـای کـرونباخحاصل از آزمون پایایی طیف نیز ۰/۶۷ است که در حد مناسبی است.
پس از تأیید روائی و پایائی ابزار گردآوری داده‌ها،پرسشنامه‌ها در میان ۴۴ نفر از معلمانمدارس استثنایی شهر شیراز توزیع گردید.تمام ۴۴ عدد پرسشنامه معلمان برگشت داده شد و بـهاین ترتیب میزان برگشت پاسخنامه صددرصد است.تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزاراس.پی.اس.اس در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی انجم گرفت.در بخش آمار توصیفی بااستفاده از جداول فراوانی و شاخص‌های وضعی مثل میانگین به تـوصیف دادهـ‌ها پرداخته شد.
همچنین در بخش آمار استنباطی با استفاده از آزمون خی دو برای پرسش‌های سوم تا ششم بهپاسخ پرسش‌ها پرداخته شد.
پیشینه
اگرچه مطالب منتشر شده درباره معلومان قابل توجه است،امـا تـاکنون تحقیقات گسترده‌ایبه طور خاص درباره نیازهای اطلاعاتی دانشآموزان ناشنوا و کم شنوا صورت نگرفته است،وآنچه در دنباله مطلب می‌آید مروری است بر مرتبطترین و تازه‌ترین تحقیقات انجام شده درخارج از کشور و در ایـران.
جـیل،راپر،و انسل۱(۱۹۹۶)در پژوهشی بر روی ۸۸ کتابخانه عمومی و ۱۷ کتابخانهدانشگاهی در شمال غرب انگلستان از نظر خدمات به ناشنوایان و کم‌شنوایان دریافتند کهکتابخانه‌ها باید خطمشی مشخصی برای فراهم آوری مواد مورد نیاز ناشنوایان داشته باشند،و بهناشنوایان هـم فـرصت‌هایی بـرای استفاده از اطلاعات داده شود.به کـارکنان کـتابخانه‌ها بـایدآموزش چگونگی برقراری ارتباط با ناشنوایان و به کاربران ناشنوا آموزش استفاده از منابعکتابخانه‌ای داده شود و آنها باید از وجود منابع اطلاعاتی متناسب با نیاز آنـها آگـاه شـوند.
جی‌اویا۲(۱۹۹۷)به این نتیجه رسید که کتاب‌های داسـتان در تـوسعه گنجینه لغاتدانش‌آموزان ناشنوا تأثیر دارد،و ارتباط دانشآموزان با این کتاب‌ها آنان را به کتاب‌های داستانعلاقه‌مند می‌کند و یادگیری‌شان را توسعه می‌دهد.در این پژوهـش،بـرای عـلاقه‌مند کردن بچه‌هابه اشتراک کتاب‌های داستان از قصه‌گوئی با زبان اشاره و حـرکات پویانمائی و فیلم استفاده شد.
حضور فن‌آوری‌های جدید اطلاعاتی و ارتباطی در عرصه جریان اطلاعات،پژوهشگرانرا به بررسی توان این فـن‌آوری‌های جـدید و تـأثیر آنها در اطلاعرسانی به ناشنوایان ترغیب کردهاست.یاردو و همکاران۳(۲۰۰۶)در تحقیقی،تأثیر جـانشین کـردن پیوندهای متنی با نوعگرافیکی آن برای کمک به ناشنوایان در بازیابی اطلاعات فرامتن را مورد بررسی قرار داده‌اند.
پژوهـشگران بـه ایـن نتیجه رسیدند که با استفاده از پیوندهای گرافیکی،هم افراد ناشنوا و همافراد شـنوا سـریع‌تر مـی‌توانند به اطلاعات مورد نظرشان دست یابند و کاربران ناشنوا بیشتر ترجیحمی‌دهند از رابطهای گرافیکی استفاده کـنند.
در پژوهـش دیـگری،یاردو،ویگو،و سالمرون۴(۲۰۰۹)اظهار داشتند که سهم زبان اشاره(۱). llesnA dna,repoR,lliJ
(۲). aioiG
(۳). .la te odrajF
(۴). noremlaS dna,ogiV,odrajF
در دنیای دیجیتال کم است کـه ایـن با سهیم دانستن جامعه ناشنوایان در دنیای دیجیتال در تضاداست.به منظور فعال کردن جـست‌وجوی اطـلاعات در وب بـرای کاربران ناشنوایی که از زباناشاره استفاده می‌کنند،زبان اشاره می‌تواند در فرامتن راهنمای آنها باشد و فـرامتن‌ها در پنـجرهها و کلیپ‌های ویدیوئی ارائه شود.علاوه بر این،زبان اشاره می‌تواند در سیستم‌های پرس‌وجومورد استفاده قـرار گـیرد.
در ایـران،تعداد پژوهش‌های انجام شده در مورد دانشآموزان و دانشجویان معلول،وبه ویژه ناشنوایان و کم‌شنوایان و در ارتباط با کـتابخانه و کـتابدار بسیار اندک می‌باشد.در ادامهمطلب،مهم‌ترین یافته‌های تعدادی از تازه‌ترین پژوهش‌های داخل کشور ارائه مـی‌شود.پژوهـشلاری(۱۳۸۶)بـه میزان رضایت کمتر از سطح«متوسط»دانشآموزان ناشنوای مقطع متوسطهاصفهان از کتابدار و کمیت و کیفیت امکانات فیزیکی و رفـاهی کـتابخانه‌های عـمومی اصفهاناشاره داشته است.پژوهش محرابی پری(۱۳۸۶)به محدودیت‌های ناشنوایان برای ابرازاحساسات و ناهماهنگی عـمل آنـها با گفته معلمان،و منتظر قائم(۱۳۸۸)به وظیفه رسانه‌هایجمعی برای انعکاس نیازهای اطلاعاتی گروه‌های اجتماعی مانند سـالخوردگان،مـعلولان،کودکان،و تقویت امکان ریشه دواندن امید موفقیت در ذهن آنان اشاره دارند.
بـه طـور خلاصه،پژوهش‌های گذشته به لزوم داشتن خطمشی بـرای فـراهم‌آوری مـوادکتابخانه‌ای،دادن فرصت به ناشنوایان برای استفاده از اطلاعات،آمـوزش کـتابداران و معلولان،تأثیر کتاب‌های داستان بر گسترش گنجینه لغات ناشنوایان،استفاده از زبان اشاره و گـرافیکبرای انـتقال بهتر مفاهیم،و لزوم آگاهی داشتن مـعلولان از وجـود منابع اطـلاعاتی و خـدمات ویـژهآنان در کتابخانه‌ها اشاره داشته‌اند.
یافته‌ها
در ابتدای تـحلیل یـافته‌های پژوهش،به ارائه یافته‌های جمعیت‌شناختی تحقیق می‌پردازیم.از ۴۴ معلمی که مورد بررسی قرار گـرفتند ۵۹/۱ درصـد در مقطع راهنمایی و دبیرستان و بقیه درمقطع ابـتدایی مدارس استثنائی تدریس مـی‌کنند.هـمچنین ۵۰ درصد معلمان در مدارس دخترانهو ۵۰ درصـد نـیز در مدرسه پسرانه استثنائی تدریس می‌کند.نتایج همچنین نشان می‌دهد که&%06616TKPG066G%
۵۹/۱ درصد از معلمان زن و بـقیه مـرد هستند.بررسی سطح تحصیلات مـعلمان نـشان مـی‌دهد که۷۴/۴ درصد آنـها لیـسانس،۱۱/۶ درصد فوق دیپلم و مـابقی فـوق لیسانس هستند.یک نفر نیز بهتحصیلات خود اشاره نکرده است.سابقه خدمت اکثر مـعلمان(۷۲/۵ درصـد)بین ۱۶ تا ۲۰ سالاست،در حالی که تـنها سـابقه ۱۲/۵ درصد آنـها ۱۰ سـال و کـمتر است.متوسط سابقه خـدمتمعلمان مورد بررسی ۱۶/۸ سال است.
پرسش اول پژوهش به این مسأله می‌پردازد که از نظر معلمان،نیازهای اطـلاعاتی دانـشآموزان ناشنوا و کم‌شنوای مدارس استثنائی شهر شـیراز کـدامند.جـدول ۲ تـوزیع فـراوانی ودرصد اولویت نـیازهای اطـلاعاتی دانشآموزان را نشان می‌دهد:
جدول ۲.توزیع فراوانی اولویت نیاز اطلاعاتی دانشآموزان
(به تصویر صفحه مراجعه شود)بـررسی نـتایج نـشان می‌دهد که همه معلمان معتقدند که نـیازهای اطـلاعاتی ایـن دانـش‌آموزانشامل مـواد درسـی،کمک درسی،اطلاعات عمومی و تفریح و سرگرمی می‌باشد.نتایج مندرجدر جدول ۲ نشان می‌دهد که از نظر معلمان نیازهای اطلاعاتی مربوط به اطلاعات عمومیبیشترین اولویت را برای دانشآموزان ناشنوا و کمشنوا دارد،بـه طوری که ۶۳/۶ درصد آنها موادکمک درسی را اولویت اول نیازهای اطلاعاتی دانشآموزان می‌دانند.پس از اطلاعات عمومی،نیاز اطلاعاتی مربوط به اطلاعات عمومی(۵۶/۸ درصد)در اولویت بعدی قرار دارد.توضیحاین‌که برای اولویت اول،نمره ۴،اولویت دوم نـمره ۳،اولویـت سوم نمره ۲،و فاقد اولویتنمره ۱ منظور شده بود.
پرسش دوم پژوهش درباره منابع رفع‌کننده نیازهای اطلاعاتی دانشآموزان ناشنوا استکه در این خصوص از معلمان نظرخواهی شده است.منابع اطلاعاتی متناسب با نیازهایدانش‌آموزان در جـدول ۳ نـشان داده شده است:
جدول ۳:منابع اطلاعاتی متناسب با نیاز دانشآموزان ناشنوا و کمشنوا
(به تصویر صفحه مراجعه شود)از نظر معلمان سی‌دی‌ها و دی‌وی‌دی‌های آموزشی همراه بـا زبـان اشاره و همچنین کتابهمراه با سـی‌دی یـا دی‌وی‌دی به صورت زبان اشاره بیشترین تناسب را برای رفع نیازهایدانش‌آموزان دارد،به طوری که ۹۰/۹ درصد از معلمان معتقدند که استفاده از سی‌دی‌ها ودی‌وی‌دی‌های آموزشی بهترین منبع بـرای رفـع نیازهای اطلاعاتی دانشآموزان اسـت.هـمچنین۸۱/۸ درصد از معلمان معتقدند که کتاب به همراه سی‌دی یا دی‌وی‌دی به صورت زبان اشارهاولویت اول را در رفع نیازهای اطلاعاتی دانشآموزان ایفا می‌کند.براساس همین نتایج،کتاب‌های ساده‌نویسی شده همراه با تصاویر کـمترین تـناسب را با نیازهای اطلاعاتیدانش‌آموزان ناشنوا و کمشنوا دارد،به طوری که ۴۱/۷ درصد معلمان اولویت چهارم را به اینمنبع اطلاعاتی دادند(جدول ۳).
پرسش سوم پژوهش در خصوص توانائی دانشآموزان ناشنوا و کمشنوا در استفاده ازمنابع اطلاعاتی است.یـکی از مـشکلات دانشآموزان نـاشنوا و کمشنوا عدم توانایی دانش‌آموزاندر استفاده از منابع اطلاعاتی موجود می‌باشد.جدول ۴ میزان توانمندی دانشآموزان موردمطالعه را از نظر استفاده از مـنابع اطلاعاتی موجود می‌باشد.جدول ۴ میزان توانمندی دانشآموزان موردمطالعه را از نظر استفاده از مـنابع اطـلاعاتی مـوجود نشان می‌دهد:
جدول ۴.توانمندی دانشآموزان در استفاده از منابع اطلاعاتی موجود
(به تصویر صفحه مراجعه شود)همانطور که جـدول ۴ نـشان می‌دهد،۲۰/۵ درصد از معلمان معتقدند که دانشآموزان«اصلا»نمی‌توانند از این منابع استفاده کنند.ایـن در حـالی اسـت که ۷۹/۵ درصد معتقدند کهتوانمندی دانشآموزان در استفاده از منابع اطلاعاتی موجود«خیلی کم»است و هیچ‌کس حتیگزینه«مـتوسط»را انتخاب نکرد.
پرسش چهارم پژوهش درباره وجود دستگاه‌های ارتباطی مناسب برای استفادهدانش‌آموزان نـاشنوا و کمشنوا از خدمات کتابخانه مـی‌باشد.هـمانطور که در جدول ۵ مشاهدهمی‌شود،۵۲/۲ درصد معلمان معتقدند که از وجود چنین دستگاه‌هایی«اصلا»اطلاع ندارند واین در حالی است که ۴۷/۸ درصد معتقدند که این دستگاه‌ها وجود دارند و در حد«خیلی کم»برای استفاده دانشآموزان مـناسب هستند.
جدول ۵.وجود دستگاه‌های ارتباطی مناسب برای استفاده دانشآموزان از خدمات کتابخانه
(به تصویر صفحه مراجعه شود)پرسش پنجم پژوهش در خصوص میزان استفاده دانشآموزان ناشنوا و کمشنوا از کتابخانهاست.نتایج داده‌های به دست آمـده دربـاره میزان استفاده دانشآموزان از کتابخانه مدرسه خوددر جدول ۶ نشان داده شده است:
جدول ۶.میزان استفاده دانشآموزان مدارس ناشنوا و کمشنوا از کتابخانه مدرسه
(به تصویر صفحه مراجعه شود)
همانطور که جدول ۶ نشان می‌دهد،مـیزان اسـتفاده دانشآموزان از کتابخانه مدرسه خود«بسیار کم»است،به طوری که ۴/۵ درصد معلمان معتقدند که دانشآموزان ناشنوا و کمشنوا«اصلا»از کتابخانه مدرسه استفاده نمی‌کنند و ۷۲/۷ درصد نیز معتقدند که استفاده دانش‌آموزاناز کـتابخانه مـدرسه در حد«خیلی کم»است.این درحالی است که هیچ‌کس معتقد نبود کهدانش‌آموزان در حد«زیاد»و«خیلی زیاد»از کتابخانه مدرسه استفاده می‌کند.
پرسش ششم پژوهش درباره آگاهی دانشآموزان از وجود منابع اطـلاعاتی در کـتابخانهمدرسه خـود است.در پاسخ به پرسش مـربوط بـه مـیزان آگاهی دانشآموزان مورد مطالعه ازوجود منابع اطلاعاتی در کتابخانه مدرسه خود،یافته‌ها شرایط خوبی را به تصویر نمی‌کشند.جدول ۷ وضعیت موجود را بهتر نـشان مـی‌دهد:
جـدول ۷.میزان آگاهی دانشآموزان از منابع اطلاعاتی کتابخانه مدرسه
(بـه تـصویر صفحه مراجعه شود)نتایج نشان می‌دهد که ۷ درصد معلمان معتقدند که دانشآموزان«اصلا»از وجود منابعدر کتابخانه اطلاعی ندارند و ۸۳/۷ درصـد مـعلمان مـیزان این آگاهی را در حد«خیلی کم»می‌دانند.این در حالی است کـه تنها ۴/۷ درصد معلمان معتقدند که دانشآموزان در حد«زیاد»از وجود منابع اطلاعاتی در کتابخانه مدرسه خود آگاهی دارند(جدول ۷).
پرسـش هـفتم دربـاره کیفیت خدمات کتابخانه‌های مدارس ناشنوایان و کم‌شنوایان شیرازاست.در پژوهش حاضر کیفیت خـدمات کـتابخانه‌های مدارس استثنائی شیراز با توجه بهمتغیرهای جنسیت و مقطع تحصیلی مورد مطالعه قرار گرفت.در جدول‌های ۸ و ۹ نتایج ایـنبخش از پژوهـش ارائه شـده است:
بـا توجه به اینکه نگرش پاسخگویان نسبت به کیفیت کتابخانه‌ها توسط شش گویه سنجیدهشده اسـت و هـر گـویه از حداقل نمره صفر(اصلا)تا پنج(خیلی زیاد)در نوسان می‌باشد،لذا نمرهپاسخگویان از این طیف مـی‌تواند از صـفر(بدترین کیفیت)تا سی(بهترین کیفیت)در نوسانباشد.نتایج به دست آمده نشان مـی‌دهد کـه کـتابخانه‌های مدارس مورد بررسی از نظر معلمان ازکیفیت«پایین»برخوردار می‌باشند،به طوری که میانگین نـمره کـتابخانه مدارس دخترانه ۵/۶۴ وبرای پسران ۳/۴۵ از سی نمره است.با این وجود،کتابخانه مدارس دخـترانه نـسبت بـه کتابخانهمدارس پسرانه از کیفیت بهتری برخوردارند.جدول ۸ وضعیت را بهتر نشان می‌دهد.
همچنین کیفیت کتابخانه مدارس راهـنمایی و دبـیرستان بهتر از مدارس ابتدائی است،به طوری که میانگین نمره کتابخانه مدارس راهـنمایی و دبـیرستان از نـظر کیفیت کتابخانه ۵/۸۱است و این در حالیست که این میانگین برای مدارس ابتدائی ۲/۷۲ است.جدول ۹،گسترهپاسخ‌ها در مـورد کـیفیت کـتابخانه‌های مدارس دانشآموزان ناشنوا و کم‌شنوای شیراز را براساس مقطع تحصیلی به خوبی نشان مـی‌دهد:
جـدول ۹.کیفیت کتابخانه مدارس برحسب مقطع تحصیلی
جدول ۱۰ نشان می‌دهد که در طـیف سـی نمره‌ای،نمره پاسخگویان از یک تا یازده درنوسان است که نشانگر کیفیت پایـین کـتابخانه‌های مدارس مورد بررسی از نظر معلمان می‌باشد.هـمان گـونه کـه ملاحظه می‌گردد،نمره هیچ یک از پاسخگویان بـیش از حـد«متوسط»نمره طیفیعنی ۱۵ نیست.میانگین نمره پاسخگویان از این طیف ۴/۵۵ است که بسیار کـمتر از مـیانگیننمره طیف است.این نتیجه نـیز نـشانگر کیفیت بـسیار پایـین کـتابخانه‌های مدارس است.
جدول ۱۰.توزیع فراوانی پاسـخگویان بـرحسب نمره آنها در طیف سی‌نمره‌ای کیفیت
بحث
مـحیط پیـرامون همه انسان‌ها با سه عامل تـصویر،صوت،و لمس اشیاء قـابل درک اسـت.فردمعلول پیوسته این دغدغه را دارد کـه بـه دلیل نقص در یکی از سه عامل فوق،اطلاعات ناقص رااز محیط دریافت کند.لذا این تـکلیف بـر اطرافیان او واجب می‌شود که مـحیط اطـراف رابـه گونه‌ای در ذهن او القـاء کـنند که نقص وی موجب آزار و تـشدید احـساس کمبود در او نشود.
طبق رهنمودهای ایفلا(۲۰۰۰)تمام منابع و خدماتی که به وسیله کتابخانه‌ها ارائه می‌شودباید قـابل دسـتیابی توسط معلولان نیز باشد.اما آیـا در کـتابخانه‌های مدارس اسـتثنائی شـهر شـیرازچنین است؟نتایج پرسش اول پژوهش حاضر نـشان داد که از نظر معلمان نیازهای اطلاعاتیمربوط به اطلاعات عمومی و مواد کمک درسی بیشترین اولویت را برای دانـشآموزان نـاشنوا وکم‌شنوا دارد.عدم توانائی این دانشآموزان در یـادگیری واژهـ‌ها و بـه کـارگیری آنـها باعث شدهاست کـه نـه تنها دامنه لغات آنان بسیار محدود باشد،بلکه باعث شده که آنان از آنچه در محیط
دور و برشان نـیز مـی‌گذرد چـندان با اطلاع نباشند و از معلومات عمومی بسیار کـمی بـرخوردارباشند،زیـرا افـراد بـیش از نـیمی از اطلاعات را از محیط اطراف خود و رسانه‌های جمعی کسبمی‌کنند.در ضمن،آنها نیاز شدیدی به توسعه امور درسی خود احساس می‌کنند و به این جهت،به منابع کمک درسی متناسب بـا معلولیت‌شان نیاز دارند.این قسمت از یافته‌های پژوهش حاضردر راستای پژوهش جی‌اویا(۱۹۹۷)است که معتقد بود که کتاب‌های داستان می‌تواندیادگیری دانشآموزان ناشنوا را توسعه دهد.بنابراین،لازم است کتابخانه‌ها با تهیه کـتاب‌هایداستان مـناسب،گنجینه لغات دانشآموزان ناشنوا را وسعت بخشند و با توسعه منابع کمکدرسی مناسب آنها(مواد سمعی بصری و…)،آنها را در پیشرفت تحصیلی یاری رسانند.به علاوه،استفاده از قصه‌گوئی با زبان اشاره و حرکات پویـانمائی و نـمایش فیلم‌های مرتبط با امور درسیمی‌تواند در علاقه‌مند کردن دانشآموزان و پیشرفت تحصیلی آنها نقش مثبتی ایفا کند.
با توجه به یافته‌های پرسش دوم پژوهش حـاضر کـه ۹۰/۹ درصد معلمان سی‌دی‌ها ودی‌وی‌دی‌های آمـوزشی هـمراه با زبان اشاره و ۸۱/۸ درصد کتاب همراه به سی‌دی/دی‌وی‌دیبا زبان اشاره را برای دانشآموزان ناشنوا مناسب می‌دانند،می‌توان سی‌دی‌ها ودی‌وی‌دی‌های آموزشی و یا کتاب برای دانـشآموزان نـاشنوا تهیه کرد تا آنـان بـا کمک زباناشاره معنی واژه نوشته شده را درک نمایند و گنجینه لغات خود را افزایش دهند.
با توجه به محدودیت‌های کودکان معلول می‌توان در کتاب‌ها و نحوه ارائه آنها تغییراتیبدهیم که این مناسب‌سازی می‌تواند به شکل تبدیل مـتن بـه زبان اشاره،تبدیل متن بهمترادف‌های تصویری،و همچنین همنشینی اشاره تصویری در کتاب،خواندن کتاب با زباناشاره و فیلم‌برداری از آن بر روی نوار ویدئویی یا سی‌دی،و ساده‌سازی متن جلوه نماید.درمقاله محرابی پری(۱۳۸۸)،بیان شد کـه در سـی‌دی یا دیـ‌وی‌دی یا فیلم‌های آموزشی چونجملات و کلمات همراه با تصویر می‌باشد یا آموزش به صورت چهره به چهره انـجام می‌شود،دانشآموزان می‌توانند از طریق لب‌خوانی جملات را راحت‌تر دریافت کنند.این امـر بـهیادگیری دانـشآموزان ناشنوا و کمشنوا در مدرسه و منزل کمک می‌کند.
منتظر قائم(۱۳۸۸)معتقد است که رسانه‌های جمعی وظیفه دارند در برابر تـمام گـروه‌هایاجتماعی مثل سالخوردگان،کودکان،و افراد معلول نیازهای اطلاعاتی آنان را تأمین کنند و نوع&;%۰۶۶۱۷TKPG066G%
نگاه و وضـعیت آنـان را مـنعکس نمایند.با استفاده از رسانه‌های جمعی و تولیدات سینما،رادیو،تلویزیون و مطبوعات و اینترنت می‌توان زمنیه را برای تـعامل افراد معلول با جامعه ممکن ساخت.
بنابراین ناشران در هنگام چاپ و نشر منابع اطـلاعاتی باید جامعه افراد مـعلول بـه خصوصناشنوایان را در نظر بگیرند.باید معلمان و مسئولان آموزش و پرورش استثنائی با ارائه مقالات وبرگزاری کنفرانس‌های و سمینارها نیازهای دانشآموزان ناشنوا را به گوش ناشران وتولیدکنندگان منابع برسانند.به علاوه،کتابخانه‌های عمومی و کتابخانه‌های آموزشگاهی بااختصاص بودجه حـداقل بخشی از منابع اطلاعاتی مورد نیاز ناشنوایان و کم‌شنوایان را درقالب‌های مناسب و قابل استفاده برای آنان تهیه کنند.با توجه به این که ناشنوایان هم مانند سایرگروه‌های معلول نیازمند منابع اطلاعاتی خاص خود هـستند و کـتابخانه‌های عمومی وآموزشگاهی رسالت اطلاعرسانی به مراجعان خود را دارند باید در جهت برطرف کردن نیازاین گروه بودجه‌ای جهت تهیه منابع مناسب با نیاز آنها در نظر بگیرند و به تهیه این‌گونه منابعبپردازند.
افراد نـاشنوا بـرای ارتباط برقرار کردن با افراد شنوا روش‌های گوناگون دارند که با توجه بهدرجه ناشنوایی ممکن است از زبان اشاره،زبان گفتاری و نوشتاری یا ترکیبی از موارد بالااستفاده کنند.در ارائه خدمات کتابخانه‌ای کـارمندان بـاید از این تفاوت‌ها آگاه باشند.طبقرهنمودهای ایفلا(۲۰۰۰)،باید با در اختیار قرار دادن بودجه‌ای مناسب در اختیار مدارس وکتابخانه‌های عمومی،تلفن‌های متنی و خدمات پیام کوتاه و پست الکترونیکی و یا چتنوشتاری برای ارتباط ناشنوایان بـا کـتابخانه تـهیه شود.
یافته‌های پرسش سوم پژوهـش حـاضر نـشان می‌دهد که ۲۰/۵ درصد از دانشآموزان اصلانمی‌توانند از منابع اطلاعاتی موجود استفاده کنند،و ۷۹/۵ درصد آنان توان خیلی کمی دراستفاده از این منابع دارند.این امـر نـاشی از دو مـسأله است:اول اینکه منابع اطلاعاتی موجودجهت استفاده آسان آنـها مـناسب‌سازی نشده است و دوم این که ناشنوایان آشنایی کمی با منابعکتابخانه‌ای و منابع اطلاعاتی دارند.برای ارائه خدمات مؤثر به ناشنوایان باید از آمـوزشکتابداران آغـاز کـرد.کتابداران باید برای خدمت به افراد ناشنوا آموزش ببینند و هـمچنین خود بهناشنوایان آموزش استفاده از کتابخانه و منابع کتابخانه‌ای بدهند.
ناشنوایی باعث ایجاد اشکال در برقراری ارتباط برای ناشنوایان می‌گردد.بـا اسـتفاده ازفـن‌آوری‌های موجود می‌توان این اشکالات را به حداقل ممکن تقلیل داد و آنها را قادار سـاختتا بـا محیط اطراف خود به راحتی ارتباط برقرار نمایند.همانطور که یافته‌های پرسش چهارمپژوهش حاضر نشان مـی‌دهد،۵۲/۲ درصـد از مـعلمان،خود از وجود چنین دستگاه‌هایی اطلاعندارند،و ۴۷/۵ درصد سودمندی دستگاه‌های موجود را«خیلی کم»مـی‌دانند.از نـظر مـعلماندستگاه‌هایی که با اتصال به تلویزیون می‌تواند گفتار را به متن تبدیل کند،بهترین فن‌آوری بـرایکمک بـه نـاشنوایان و کم‌شنوایان برای دسترسی بهتر به منابع اطلاعاتی است و پس از آنسی‌دی و دی‌وی‌دی و فیلم به همراه زبـان اشـاره و یا به صورت زیرنویس می‌باشد.
به سبب تشابه نیازهای اطلاعاتی افراد معلول بـا سـایر افـراد،تمام منابع و خدماتی که به وسیلهکتابخانه‌ها ارائه می‌شود باید قابل دستیابی و استفاده توسط معلولان نـیز بـاشد.در بعضی مواردممکن است به خدمات و یا ابزار و وسایل اضافی برای جواب‌گویی به نـیازهای مـراجعه‌کنندگانخاص مـانند ناشنوایان احتیاج باشد.برای پاسخگویی به نیازهای این افراد،منابع اطلاعاتی باید درمحل‌های مناسب و قـابل اسـتفاده همراه با ابزار ضروری مهیا گردند.
در پاسخ به پرسش پنجم پژوهش،یـافته‌ها نـشان مـی‌دهد که میزان استفاده دانش‌آموزانناشنوا و کم‌شنوای مدارس استثنائی شیراز از کتابخانه مدرسه ناچیز است،به طوری کـه نـزدیکبه سـه چهارم آنان(۷۲/۷ درصد)«خیلی کم»از کتابخانه استفاده می‌کنند.این موضوع چندعلت مـی‌تواند داشـته باشد.علت اول این است که افرادی که دچار ناشنوایی و یا کم‌شنواییهستند در خواندن مشکل دارند،در نتیجه تـمایلی بـه استفاده از کتابخانه ندارند.برای برطرفکردن این مشکل کتابخانه‌ها باید برای جلب کـاربران نـاشنوا تبلیغات کنند و به آنها اطمینان دهندقصه‌گویی بـه زبـان اشـاره استفاده کنند.همانطور که پژوهش جی‌اویا(۱۹۹۷)نـشان داد بـا استفادهاز قصه‌گویی به زبان اشاره و استفاده از حرکات پویانمائی و فیلم می‌توان این‌گونه کودکان رابـه کـتاب‌خوانی علاقه‌مند کرد و همچنین گنجینه لغـات آنـها را افزایش داد،یـا مـی‌توان بـه گونه‌ایبه آنها اطمینان داد که خدمات مـناسب آنـها ارائه خواهد شد.
علت دوم عدم آگاهی آنان از وجود منابع موجود در کتابخانه است.یـافته‌های پرسـش
ششم پژوهش حاضر نشان داد که اگـر چه ۴/۷ درصد دانشآموزان«خـیلی زیـاد»از وجود منابعاطلاعاتی در کتابخانه مدرسه اطـلاع دارنـد،آگاهی اکثر آنان از این موضوع«خیلی کم»است.ازآنجا که دانشآموزان ناشنوا و کـم‌شنوا در مـکالمات شفاهی چیزی در مورد کتابخانه و ایـنکه چـهکارهایی مـی‌تواند برای آنها انـجام دهـد نشنیده‌اند،نیاز دارند بـدانند کـه کتابخانه‌ای وجود دارد تابه آنها خدمات ارائه دهد.در همین راستا و در پاسخ به پرسش ششم پژوهـش،نـتایج نشان دادکه بیشتر از ۸۰ درصد معلمان مـعتقد بـودند که مـیزان آگـاهی دانـشآموزان مورد مطالعه از وجودمنابع اطـلاعاتی در کتابخانه مدرسه‌شان«خیلی کم»است.بنابراین،طبق رهنمودهای ایفلا(۲۰۰۰)کتابخانه‌ها باید با برگزاری سمینارها،ایـجاد پانـل،تهیه جزوه و بروشور و سایر ابزارهایاطلاع‌رسانی،دانـشآموزان را از وجـود کـتابخانه و مـنابع اطـلاعاتی آن آگاه کنند.مـتأسفانههمان‌طور کـه یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد کتابخانه‌های عمومی شیراز کتابدار ویژهمعلولان ندارند.کتابخانه‌های مدارس استثنائی شیراز(و احتمالا کـشور)هـم کـتابدار تربیت شدهویژه ارائه خدمات به معلولان ندارند.مـعلمان هـم هـیچ گـونه تـلاشی جـهت آگاه‌سازیدانش‌آموزان از وجود منابع اطلاعاتی موجود در کتابخانه انجام نمی‌دهند.کتابخانه‌های مدارساستثنائی باید ضمن استخدام یک کتابدار مسلط به زبان شااره ضمن دعوت از دانش آموزان بهکتابخانه و ارائه منابع مناسب بـه آن‌هاو برگزاری جلساتی با دانشآموزان در محل کتابخانه،آنها را با محیط کتابخانه و منابع موجود در آن آشنا کنند.علت سوم می‌تواند ناشی از عدموجود ارتباط مناسب بین کتابدار و منابع و دانشآموزان باشد.معمولا یکی از دغـدغه‌های نـاشنوایانایجاد ارتباط مؤثر با افراد شنواست.ناشنوایان به دلیل ترس از این که نتوانند با کتابدار ارتباطبرقرار کنند و یا این که کتابدار متوجه گفته‌ها و نیازهای آنان نشود،کمتر از کتابخانه استفادهمی‌کنند.لذا کـارمندان بـاید برای چگونگی ارتباط مؤثر با افراد ناشنوا آموزش ببینند.
یافته‌های پرسش هفتم پژوهش حاضر نشان می‌دهد که کتابخانه‌های مدارس مورد بررسیاز کیفیت«پایـین»بـرخوردار می‌باشند،به طوری که نـمره خـام پاسخگویان از ۱ تا حداکثر ۱۱ درنوسان است و این در مقایسه با نمره کل(۳۰)بسیار ناچیز است.میانگین نمره کیفیت مدارسدختران ۵/۶۴ از ۳۰ و میانگین نمره مدارس پسرانه ۳/۴۵ از ۳۰ می‌باشد،و وضعیت کـتابخانهمدارس ابـتدائی از مدارس راهنمائی و متوسطه ضـعیف‌تر اسـت.این بخش از یافته‌های پژوهش
حاضر در راستای یافته‌های پژوهش لاری(۱۳۸۶)است.کتابخانه‌های مدارس باید با داشتنخطمشی مشخص به تهیه مواد و امکانات لازم برای این قشر خاص بپردازند.همانطور که درتحقیقات جـیل،راپر،و انـسل(۱۹۹۶)نشان داده شد،کارمندان کتابخانه برای ارائه خدمات به افرادناشنوا و کمشنوا نیازمند خطمشی مشخصی هستند.متأسفانه در کتابخانه‌های مدارس استثنائی شهرشیراز خطمشی مشخصی برای تهیه مواد و ارائه خدمات به ناشنوایان وجود ندارد.به هـمین دلیـلمنابع تهیه شـده و خدمات ارائه شده مناسب با نیاز این گروه از دانشآموزان نیست.
کتابخانه‌های عمومی نقش هسته مرکزی در ارائه خدمات و اطلاعرسانی بـه گروه‌هایمختلف را به عهده دارند.کتابخانه‌های عمومی باید در سیاست‌های دستیابی عمومی بـه مـواد،هـمواره دو موضوع را در نظر داشته باشند:اول این که افراد معلول ارزش و اعتبار برابری بااستفاده‌کننده‌های عادی دارند و دوم این کـه بـرنامه‌ریزان و کارکنان کتابخانه باید نارسایی‌هایموجود در کتابخانه از جمله نیازهای جامعه ناشنوایان و کم‌شنوایان را مشخص نموده و بـابرطرف کـردن آنـها امکان دستیابی مساوی به منابع را برای همه افراد میسر نمایند.
نتیجه‌گیری
افراد معلول کسانی هـستند که به واسطه نگرش منفی نسبت به حضورشان در اجتماع،موردبی‌مهری قرار گرفته‌اند و مـعمولا در برنامه‌ریزی‌های اجتماعی مورد غـفلت قـرار می‌گیرند.
موضوع حضور افراد معلول در جوامع امروز به یک چالش در بسیاری از کشورهای توسعه یافتهو در حال توسعه تبدیل شده است.در اکثر کشورهای توسعه یافته،توجه به شعار محوری«یکجامعه برای همه»آنـان را به این باور رسانده است که در جامعه افرادی نیز حضور دارند کهرفتار،ظاهر و عملکردشان با سایر افراد متفاوت است که معلول نامیده می‌شوند.اما آنانهمچون سایرین،شهروند آن جامعه هستند و باید در نـظام اجـتماعی حضور داشته باشند و درصورت لزوم،ضروری است تا تغییراتی در بسترهای اجتماعی برای تداوم حضور آنان و تداومفعالیت‌هایشان داده شود.
ناشنوایان و کم‌شنوایان به عنوان یکی از گروه‌های معلول دارای مشکلات ویژه‌ای درزمینه‌های مختلف از جمله ایجاد ارتـباط،آمـوزش،اشتغال،تأمین وسایل کمک‌شنوایی،استفاده
از کتابخانه‌ها و منابع آن،استفاده از رسانه(به ویژه تلویزیون)،و استفاده از تلفن و امکاناتارتباطی زبانی هستند.
متأسفانه در کتابخانه‌های عمومی و مدارس ناشنوای کشور کتاب‌های مناسب‌سازی شدهبرای کودکان وجود نـدارد.در صـورتی که چنانچه کتاب‌های مناسب توسط کتابداران با تجربه ودلسوز در اختیار کودکان ناشنوا قرار گیرد،در مدت کوتاهی شاهد رشد دایره واژگانی وتقویت ادبیات نوشتاری آنها خواهیم شد.در شرایط کنونی،هـنوز در کـشور مـا شرایط استفادهکافی ناشنوایان از امکانات کـتابخانه‌های عـمومی فـراهم نیست و هنوز کودکان ناشنوای ایرانیدر انزوا به سر می‌برند و با کتاب‌های غیردرسی و اصولا محیطی آموزشی به نام کتابخانه آشناهستند.در چنین شـرایطی بـاید مـسئولان فرهنژی کشور و نهاد کتابخانه‌های عمومی و سازمانفرهنگی هنری شـهرداری بـا همکاری سازمان بهزیستی و آموزش و پرورش برای آشتی دادنناشنوایان خصوصا کودکان با کتاب و کتابخانه برنامه‌ریزی کنند.
پیشنهادها
در میان انواع معلولیت‌ها،مـعلولیت نـاشنوایی بـرای خواندن بیشترین محدودیت را در بردارد.زیرا با آن که ذهن و هوش کـودک ناشنوا احتمالا به هنجار است،از نظر زبان دچار نقصو کاستی است.کودک ناشنوایی که زبان را نمی‌شنود و در نتیجه در خـواندن زبـان هـم دشواریدارد،به احتمال زیاد در فرایند اندیشه و درک نیز دچار نقص و کاستی اسـت.مـمکن است اینامر به واپس‌ماندگی افراد از کاروان دانش و احتمالا باقی ماندن آنها به حالت انزوا و تنهاییبیانجامد(مـارشال۱،۱۳۷۱).بـرای جـلوگیری از واپس‌ماندگی افراد ناشنوا از کاروان دانشپیشنهادهای زیر ارائه می‌شود:
*کتابخانه‌های مدارس ناشنوایان،کتابدار حـرفه‌ای کـه مـسلط به زبان اشاره هستند استخدامنمایند؛
*کتابداران مدارس ناشنوایان با کسب اجازه از ناشران،کتاب‌های چـاپی نـشر یـافته را بانیازهای ناشنوایان سازگار ساخته و کتاب‌ها را با افزودن زبان اشاره به متن تغییر داده ودر اختیار آنـان قـرار دهند؛
*کتابخانه‌های مدارس ناشنوایان و کتابخانه‌های عمومی،پذیرای کودک ناشنوا در بخشداستان‌های خود باشند و از قـصه‌گویی بـا زبـان اشاره استفاده کنند و از آن فیلم‌برداریکنند و در اختیار افراد ناشنوا قرار دهند؛
*کیفیت کتابخانه‌های مدارس استثنائی بـه خـصوص در مقطع ابتدائی ارتقا یابد؛
*کتابخانه‌های مدارس ناشنوایان نیازهای اطلاعاتی دانشآموزان خود را شناسایی کـنند وبـر طـبق خطمشی مشخصی به مجموعه‌سازی کتابخانه خود مبادرت ورزند؛
*گروه‌های کتابداری و اطلاعرسانی،دروس آموزش رسمی در زمینه خـدماتکتابخانه‌ای بـه معلولان از جمله ناشنوایان ارائه کنند.در دوره‌های کارشناسی وکارشناسی ارشد حداقل یک درس دو واحدی بـه خـدمات و مـنابع مخصوص معلولاناختصاص داده شود؛
*دانشآموزان معلول،از جمله ناشنوایان نیاز دارند که بدانند کتابخانه‌ای وجود دارد کهآماده ارائه خـدمات بـه آنـها است.بنابراین،تهیه جزوه و بروشور جهت راهنماییدانش‌آموزان در استفاده از کتابخانه مفید و مؤثر مـی‌باشد؛
*بـودجه‌ای برای تهیه وسایل ارتباطی در نظر گرفته شود و این وسایل توسط کتابخانه‌هایعمومی و آموزشگاهی تهیه شود و به صـورت امـانت در اختیار کاربران معلول قرار گیرد.
منابع
ارجمند،تاج الملوک(۱۳۸۰).اطلاعرسانی به مـعلولان و پیـشنهاد شبکه اطلاعرسانی برای معلولان کشور.تهران،دبـیرخانه هـیات امـنای کتابخانه‌های عمومی کشور.
لاری،فاطمه(۱۳۸۶).بررسی میزان رضـایت دانـشآموزان مقطع متوسط ناشنوا از خدمات کتابخانه‌هایعمومی شهر اصفهان،پایان‌نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاد اسلامی،اهـواز.
مـحرابی‌پری،سحر(۱۳۸۶).فن‌آوری اطلاعات و آموزش نـاشنوایان،بـازیابی شده در ۲۱ آبـان،۱۳۸۸،از:
مـنتظر قـائم،مهدی(۱۳۸۸).گفتار نخست.مجموعه گفتارهایی دربـاره رسـانه و و معلولیت گردآوریمحمد امین زارعی،تهران:روابط عمومی سازمان بهزیستی کشور.
مارشال،مـارگارت ر.(۱۹۷۵).کـتابدار کتابخانه کودکان و کودک معلول.ترجمه اسـد اللّه آزاد،پیامکتابخانه،۲(۱)،۳۹-۴۷.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.