گزارش فعالیت های یکساله دفتر فرهنگ معلولین

دفتر فرهنگ معلولین (دار الثقافة للمعوقین) در 17 مهرماه 1390 در سالروز میلاد امام علی ابن موسی الرضا (ع) در شهر قم افتتاح شد. این مرکز وابسته به مؤسسه آل البیت(ع) لاحیاء التراث به تولیت حجة الاسلام والمسلمین سیدجواد شهرستانی فعالیت می‏کند و مدیر عامل آن از طرف ایشان تعیین می‏گردد. اکنون آقای محمد نوری به عنوان مدیر عامل است.
در جهان اسلام، مراکز بسیاری برای معلولین شامل نابینایان، ناشنوایان و معلولین جسمی و حرکتی تأسیس شده است. اکثر آنها به روش خیریه اداره می‏شوند و درصدد رسیدگی به وضعیت معیشت و امور مادی معلولین هستند. یعنی خط‏مشی آنها تأمین اجتماعی و تأمین اقتصادی یا آموزش حرفه و افزایش مهارت‏ها برای اشتغال است. اما دفتر فرهنگ معلولین فعالیت و خط‏مشی متفاوت از سایر مراکز دنبال می‏کند. این مرکز به قشر نخبه معلول رسیدگی می‏کند و تأمین کتاب دینی، تربیت علمی معنوی، اخلاقی و دینی در دستور کار است. زیرا بر اساس فرمایش امامان معصوم(ع) تربیت صحیح نخبگان در دیگر اقشار هم تأثیر جدی دارد.
دفتر فرهنگ معلولین به تأمین نیازهای فکری و معنوی معلولین نخبه، به وسیله تأمین کتابهای مورد نیاز آنها می‏پردازد. معلولین که نیاز به دروس حوزوی یا دانشگاهی در رشته‏های علوم قرآن، فقه و حقوق و تاریخ دارند، کتب درسی و کمک درسی آنها را دفتر فرهنگ معلولین به صورت گویا و بریل درآورده و رایگان در اختیار آنها قرار می‏دهد. همچنین این مرکز کتاب‏های راهنما و مرجع مانند دانشنامه ناشنوایان و دانشنامه نابینایان که مورد نیاز همه معلولان و حتی افراد عادی می‏باشد را تألیف، منتشر، گویا و بریل می‏نماید.
ساختار این مرکز شامل هشت بخش اداری است: 1- کتاب بریل 2- کتب گویا 3- کتاب الکترونیکی 4- کتاب‏ راهنما (تألیف کتاب‏های قطع جیبی درباره موضوعات مربوط به معلولین) 5- مرجع نگاری (تألیف کتب مرجع شامل دانشنامه و مأخذشناسی) 6- روابط عمومی و اطلاع‏رسانی 7- اداری‏ـ مالی 8- کتابخانه تخصصی ویژه معلولان

کارنامه فعالیت‏های هشت بخش فوق به اجمال و خیلی فشرده در یک سال کاری اینگونه بوده است:

* بخش تولید کتب بریل:
لویی بریل تحول اساسی در فرهنگ نابینایان ایجاد کرد و با برجسته کردن خطوط، مطالعه از طریق لمس خطوط و کلمات با نوک انگشتان را جایگزین مطالعه با چشم نمود.
1- توضیح المسائل، حضرت آیت الله العظمی سید علی سیستانی، 6 جلد
2- مناسک الحج، حضرت آیت الله العظمی سید علی سیستانی، 3 جلد
3- فقه برای غرب نشینان، حضرت آیت الله العظمی سید علی سیستانی، 2 جلد
4- حقوق فرهنگی معلولان، از آثار تألیف شده در مرکز، 1 جلد
5- سوره روشندلان، از آثار تألیف شده در مرکز، 1 جلد
6- منتخب توضیح المسائل، حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی، 2 جلد
7- اصول دین، حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی، 2 جلد
کتب بریل تولیدی مرکز تکثیر و به کتابخانه‏های مهم مراکز استان‏ها ارسال شده تا در اختیار روشندلان عزیز قرار گیرد. این کتب بریل هم‏اکنون به اکثر شهرهای بزرگ ایران نیز برخی از شهرهای خارج از ایران ارسال شده است.

* بخش تولید کتب گویا:
جایگزینی حس شنوایی با جای حس بینایی در وشندلان موجب شده آنان به خوبی مراحل عالی علمی را طی کنند. فعالیت‏های این بخش در تولید آثار عبارت است از:
1- اشعار علوی، 2 سی دی، 14 ساعت
2- کتب راهنمای تألیف شده در دفتر، 1 دی وی دی، 33 ساعت
3- مجله آینه پژوهش، 6 شماره اول، 1 دی وی دی، 160 ساعت
4- موسوعه نجف اشرف، 2 دی وی دی، 120 ساعت
5- کتب درسی و آموزشی حوزوی و دانشگاهی، 10 سی دی، 200 ساعت
6- رساله توضیح المسائل، مناسک حج، فقیه وارسته، ا دی وی دی، 130 ساعت 
7- تفسیر المیزان، 6 جلد اول، 3 دی وی دی، 250 ساعت
این دفتر دارای استودیو با تجهیزات کامل می‏باشد، همچنین درصدد راه‏‏اندازی دو استودیوی دیگر برای تأمین نیازهای معلولین محترم می‏باشد.

* کتاب الکترونیک یا E-Book:
معلولین بیش از هرچیز به فایل کامپیوتری نیاز دارند. روشندلان توانایی مطالعه کتب عادی را ندارند ولی از طریق کامپیوتر، فایل‏های کتب را از طریق برنامه‏های کامپیوتری مطالعه می‏کنند. در این بخش این پروژه‏ها اجرا شده است:
1- گردآوری فایل‏های حدود پانصد پایان‏نامه به زبان‏های عربی، فارسی و انگلیسی در موضوعات علوم اسلامی و انسانی
2- گردآوری فایل‏های حدود یک هزار کتاب و نشریه
3- گردآوری فایل‏های حدود دو هزار مقاله
دفتر فرهنگ معلولین با راه‏اندازی چند پروژه ابتکاری و کاملاً جدید اولاً تلاش کرده فایل‏های کتب، نشریات، مقالات و پایان‏نامه‏ها را جمع‏آوری کند. ثانیاً با کار مجدد روی آن‏ها و افزایش کارآیی، آنها را در اختیار معلولین قرار دهد.

* مرجع نگاری:
کتاب‏های مرجع مانند دائرةالمعارف و مأخذشناسی و نسخه شناسی زیربنای فرهنگ‏ها را تشکیل می‏دهد. جامعه و فرهنگ معلولین هم نیاز جدی و اساسی به کتب مرجع دارند. از اینرو این دفتر چند پروژه مهم در این زمینه اجرا کرده است:
1- دانشنامه نابینایی و نابینایان
2- دانشنامه ناشنوایان
3- دانشنامه پارالمپیک
4- کتابشناسی جامع نابینایی
5- کتاب‏شناسی معلولین موفق
6- شخصیت شناسی کحالین (معرفی حدود پانصد تن از چشم‏پزشکان مشهور جهان اسلام)
7- مأخذشناسی کحاله
8- شناخت‏نامه کحاله (تمامی اسناد و مدارک و مقالات چاپ شده درباره‏ کحاله در یک جلد جمع‏آوری شده است)
9- معلولین و معلولیت در آینه مطبوعات جهان در یک سده اخیر
10- مأخذشناسی جامع ناشنوایی

* کتاب راهنما:
کتب راهنما نقش زیربنایی و اساسی در فرهنگ ایفا می‏کند. هر موضوع بحرانی یا معضل اجتماعی‏ـ فرهنگی در یک جلد خلاصه و فشرده تحلیل و بررسی می‏شود. راه‏کارهای حل مشکل نیز تجزیه و تحلیل خواهد شد. این مرکز نخستین مرکز معلولیتی است که اقدام به تألیف کتاب راهنما نموده است. عنوان کتاب‏های چاپ شده این بخش چنین است:
۱. افتتاحیه دفتر فرهنگ معلولین، دیدگاه ها درباره مشکلات و راه کارها ۲. سوره روشندلان: تکریم نابینایان در قرآن کریم ۳. نیایش معلولین: ادعیه امام سجاد(ع) در دشواری­ها و نیازها ۴. رودکی شاعر روشندل ۵. حلیه یا زیبا نگاشته، شفاء خواهی از زیورهای مخطوط نبوی ۶. حقوق فرهنگی معلولین ۷. قانونگذاری برای معلولین، مصوبات مجلس شورا ۸. رفتار با معلولین در سیره معصومین(ع) ۹. خدمات مرحوم حسین گلبیدی، بنیانگزار مدرسه ناشنوایان اصفهان ۱۰. فعالیتهای مجلس شورای اسلامی در عرصه معلولین ۱۱. وصال شیرازی، شاعر نابینا اهلبیت(ع) ۱۲. شوریده روشندل شیرین سخن ۱۳. ناشنوایی در ادبیات فارسی ۱۴. دکتر خزائلی، قانون گذار روشندل ۱۵. غیاثا شیرازی، شاعری از روشندلان ۱۶. روز جهانی معلولین: دوازدهم آذرـ سوم دسامبر ۱۷. ابوالعلاء معری، دانشمند نابینای عرب 18. ادیب نیشابوری، استاد ادیبان معاصر ایران 19. صحبت لاری، روشندل خطیب و شاعر 20. داود انطاکی، طبیب نابینا 21. انور شیرازی، شاهزاده نابینا 22. زکریای رازی، دانشمند و طبیب روشندل 23. امری شیرازی، شاعر مُکَفَر 24. روز جهانی عصای سفید (نابینایان)، دیدگاه، تحلیل و گزارش 25. خائف روشندل، افتخار فارس 26. آیت الله سید هبة الدین شهرستانی، سلسله جنبان خاندان 27. بشار، شاعر ایرانی عرب زبان 28. سید عبدالهادی شیرازی، مرجع و خادم روشندل 29. شفیعا، اعمی شیرازی (اثر) 30. عقیل بن أبی طالب، مدافع ولایت و امامت 31. جابر بن عبدالله الأنصاری، خبیرٌ بصیرٌ
متن کامل کتاب‏های فوق در پایگاه اینترنتی مرکز برای استفاده عموم موجود است.

 * کتابخانه تخصصی معلولین:
در ایران و حتی کشورهای منطقه، کتابخانه جامع و شامل منابع به زبان‏های مختلف در زمینه معلولیت پژوهی نیست. در دو سال اخیر از داخل و خارج آثاری خریداری شده و تلاش کرده‏ایم منابع مورد نیاز پژوهشگران تهیه گردد. البته این کتابخانه هنوز رسماً افتتاح نشده و قرار است در اوایل سال 1392 افتتاح رسمی داشته باشیم. این کتابخانه شامل کتب عادی (کاغذی)، کتب بریل، کتب گویا، کتب الکترونیک، نشریات و پایان‏نامه‏ها به سه زبان است.

* روابط عمومی و اطلاع‏رسانی:
– برگزاری نمایشگاه فرهنگ سازان خاموش
نمایشگاهی از خدمات معلولین به فرهنگ و تمدن بشری به ویژه در عرصه فرهنگ مکتوب همزمان با افتتاحیه دفتر فرهنگ معلولین در مهرماه 1390 در قم برگزار شد. این نمایشگاه شامل: معرفی تألیفات معلولین در رشته‏های مختلف به ویژه در عرصه علوم دینی و اسلامی در دوره جدید؛ معرفی خدمات معلولین مثل ابابصیر و جابر انصاری به توسعه علوم حدیثی و دیگر علوم دینی از قرون نخستین اسلامی به بعد؛ معرفی چهره های نخبه و فرهیخته معلولین به ویژه مسلمانان در سراسر جهان؛ معرفی مؤسسه‏ها و NGOهای فرهنگی فعال در عرصه معلولین و معرفی کارنامه و خدمات آنها و معرفی وسایل و ابزارآلات ارتباطی، حرکتی و کمکی بود.
مؤسسه ها و مراکز فعال در حوزه معلولین همکاری کردند و آثار و اطلاعات خود را به نمایشگاه آوردند تا در مغرض دید همگان قرار گیرد.

– نمایشگاه و موزه صنایع دستی معلولان درباره حضرت علی(ع)
برای اولین بار دفتر فرهنگ معلولین در همکاری گسترده‏ای با مراکز فعال در کارآفرینی معلولین، اقدام به خرید و جمع آوری صنایع دستی و آثار مذهبی معلولان درباره حضرت علی(ع) از سراسر ایران نمود. حدود 1200 عدد صنایع دستی گوناگون و غیر تکراری از همه موضوعات هنری گردآوری شد و در ساختمانی به صورت موقت نمایشگاهی برگزار شد. این کالاها قرار است در آینده به عراق و شهر نجف منتقل شود و نمایشگاه و موزه دائمی صنایع دستی معلولان درباره حضرت علی(ع)، نزدیک حرم آن امام بزرگوار تأسیس شود. هم‏اکنون ساختمان این موزه در شهر نجف بوسیله دفتر آیت الله العظمی سیستانی زیدعزه در حال ساخت می‏باشد.

– فراخوان و زمینه سازی برگزاری اولین جشنواره سراسری عکس معلولیت و معنویت
دفتر فرهنگ معلولین اقدام به برگزاری جشنواره سراسری عکس معلولیت و معنویت با موضوعات عبادت و معلولین؛ زیارت و معلولین؛ مطالعه و معلولین و رایانه و معلولین نموده است. مهلت ارسال آثار ۱ بهمن ۱۳۹۱ لغایت ۲۰ فروردین ۱۳۹۲ و اجلاسیه جشنواره و اهدای جوایز جمعه ۳ خرداد ۱۳۹۲ / ۱۳ رجب ۱۴۳۴ می‏باشد.

* ارتباطات:
پایگاه اینترنتی مرکز (www.HandicapCenter.com) به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی آماده شده و بر روی آن متن همه کتاب‏ها و مجموعه‏های تولیدی مرکز، برای استفاده عموم قرار دارد. همچنین در این پایگاه بانک مقالات و کتاب‏های درباره معلولین در حال گسترش میباشد. پروژه‏های انجام شده و در دست اجرای مرکز نیز در این سایت اطلاع رسانی میشود.
دفتر فرهنگ معلولین در یک سالی که از عمرش می‏گذرد 138 پروژه بزرگ و کوچک اجرا کرده و تلاش نموده، تمامی نیازهای علمی، معنوی و فکری معلولین را شناسایی و کارشناسی کند و براساس آن کتب مورد نیازشان را تولید و در اختیارشان قرار دهد.